GENERATOR KODÓW LINIOWYCH O SKOŃCZONYCH CHARAKTERYSTYKACH

Mariusz Frydrych, Wojciech Horzelski
Uniwersytet Łódzki, Wydział Matematyki i Informatyki
frydrych@math.uni.lodz.pl, horzel@math.uni.lodz.pl

Streszczenie Praca opsuje metodę szybkiego generowania kodów liniowych w wymiarze ,,połówkowym”, tzn. gdy wymiar kodu jest równy jego kowymiarowi. Kod jest reprezentowany w przestrzeni wektorowej nad ciałem skończonym charakterystyki większej niż dwa, co dało mozliwość wykorzystania automorfizmu Frobeniusa do konstrukcji pewnych operatorów liniowych mających naturę geometryczną. Metodę zilustrowano przykładem w wymiarze trzy (wymiar i kowymiar kodu) nad ciałem charakterystyki siedem.

Słowa kluczowe: kody liniowe, kodowanie, Grassmanian

1 Wprowadzenie

Kody liniowe stosowane są powszechnie w przesyłaniu danych w zaszumionym medium transmisyjnym. Przez wymiar kodu rozumie się przepustowość łącza dla transitowanej informacji, z kolei kowymiar kodu, mierzy tak zwaną nadmiarowość czyli ilo informacji niezbędnej do wykrywania i ewentualnej korekcji błędów w przesyłanych danych. Liniowość kodu zankomicie upraszcza procesy kodowania i dekodowania, co skutkuje dużą wydajnością implementowanych algorytmów. Z oczywistych powodów, najczęściej stosuje się kody binarne, co znacznie zawęża spektrum możliwej do uzyskania jakości kodu. Zastosowanie większej liczby stanów (ciał skończonych charakterystyki większej niż dwa), daje elastyczną strukturę kolekcji kodów liniowych.

2 Kod liniowy

Niech,  k,n,p,w,q,pliczba pierwsza,q=pw,knformulae-sequence𝑘𝑛𝑝𝑤𝑞𝑝liczba pierwsza𝑞superscript𝑝𝑤𝑘𝑛k,n,p,w,q\in\mathbb{N},\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ p\leavevmode\nobreak\ -\textrm{liczba pierwsza},\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ q=p^{w},\leavevmode\nobreak\ k\leqslant n.

Definicja.

Każdą  k𝑘k-wymiarową podprzestrzeń wektorową  C𝐶C  przestrzeni  n𝑛n-wymiarowej  𝔽qnsuperscriptsubscript𝔽𝑞𝑛\mathbb{F}_{q}^{n}  nazywamy kodem liniowym o długości n𝑛n, wymiaru  k𝑘k,  nad ciałem  𝔽qsubscript𝔽𝑞\mathbb{F}_{q}   ([4], [3]).

Wybór bazy   B=(b1,,bk),b1,,bkC𝔽qnformulae-sequence𝐵subscript𝑏1subscript𝑏𝑘subscript𝑏1subscript𝑏𝑘𝐶superscriptsubscript𝔽𝑞𝑛B=(b_{1},\ldots,b_{k}),\leavevmode\nobreak\ b_{1},\ldots,b_{k}\in C\subset\mathbb{F}_{q}^{n}  indukuje monomorfizm przestrzeni liniowych

ι:𝔽qk𝔽qn,(ξ1ξk)j=1kξjbj,im(ι)=C.:𝜄formulae-sequencesuperscriptsubscript𝔽𝑞𝑘superscriptsubscript𝔽𝑞𝑛formulae-sequencemaps-tosubscript𝜉1subscript𝜉𝑘superscriptsubscript𝑗1𝑘subscript𝜉𝑗subscript𝑏𝑗im𝜄𝐶\iota\colon\mathbb{F}_{q}^{k}\longrightarrow\mathbb{F}_{q}^{n},\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \left(\begin{array}[]{c}\xi_{1}\\ \vdots\\ \xi_{k}\end{array}\right)\mapsto\sum_{j=1}^{k}\xi_{j}b_{j},\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \operatorname{im}(\iota)=C.

zwany kodowaniem liniowym.

Dostajemy

0𝔽qkι𝔽qnπ𝔽qn/C00\longrightarrow\mathbb{F}_{q}^{k}\xrightarrow{\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \iota\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ }\mathbb{F}_{q}^{n}\xrightarrow{\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \pi\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ }\mathbb{F}_{q}^{n}/C\longrightarrow 0

tzw. krótki ciąg dokładny przestrzeni wektorowych.  codimC=dim𝔽qn/C=nkcodim𝐶dimensionsuperscriptsubscript𝔽𝑞𝑛𝐶𝑛𝑘\operatorname{codim}C=\dim\mathbb{F}_{q}^{n}/C=n-k.   Składając  π𝜋\pi  z dowolnym izomorfizmem   𝔽qn/C𝔽qnk\mathbb{F}_{q}^{n}/C\xrightarrow{\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \approx\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ }\mathbb{F}_{q}^{n-k}   dostajemy ponownie (krótki ciąg dokładny). Operator (macierz)  H𝐻H  nazywamy anihilatorem, macierzą kontrolną (check matrix) kodu  C𝐶C.

0𝔽qkι𝔽qnH𝔽qnk00\longrightarrow\mathbb{F}_{q}^{k}\xrightarrow{\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \iota\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ }\mathbb{F}_{q}^{n}\xrightarrow{\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ H\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ }\mathbb{F}_{q}^{n-k}\longrightarrow 0

Kowymiar podprzestrzeni  codimC=nkcodim𝐶𝑛𝑘\operatorname{codim}C=n-k  to ,,ilość stopni kontrolnych kodu  -  nadmiarowość”   a wymiar  dimC=kdimension𝐶𝑘\dim C=k  ,,zawartość informacji”.

Wektory bazowe b1,,bk𝔽qnsubscript𝑏1subscript𝑏𝑘superscriptsubscript𝔽𝑞𝑛b_{1},\ldots,b_{k}\in\mathbb{F}_{q}^{n} są liniowo niezależne, więc znajdziemy podciąg 1j1<<jkn1subscript𝑗1subscript𝑗𝑘𝑛1\leqslant j_{1}<\ldots<j_{k}\leqslant n, taki że macierz

bj1,,jk=[bj1,1bj1,kbjk,1bjk,k]subscript𝑏subscript𝑗1subscript𝑗𝑘delimited-[]matrixsubscript𝑏subscript𝑗11subscript𝑏subscript𝑗1𝑘subscript𝑏subscript𝑗𝑘1subscript𝑏subscript𝑗𝑘𝑘b_{j_{1},\ldots,j_{k}}=\left[\begin{matrix}b_{j_{1},1}&\ldots&b_{j_{1},k}\\ \vdots&\vdots&\vdots\\ b_{j_{k},1}&\ldots&b_{j_{k},k}\end{matrix}\right]

jest nieosobliwa.

PBbj1,,kk1=[1001a1,1a1,kank,1ank,k]𝑃𝐵superscriptsubscript𝑏subscript𝑗1subscript𝑘𝑘1delimited-[]matrix1001subscript𝑎11subscript𝑎1𝑘subscript𝑎𝑛𝑘1subscript𝑎𝑛𝑘𝑘P\cdot B\cdot b_{j_{1},\ldots,k_{k}}^{-1}=\left[\begin{matrix}1&\ldots&0\\ \vdots&\ddots&\vdots\\ 0&\ldots&1\\ a_{1,1}&\ldots&a_{1,k}\\ \vdots&\ddots&\vdots\\ a_{n-k,1}&\ldots&a_{n-k,k}\end{matrix}\right]

P𝑃P   jest odpowiednią macierzą permutacji osi współrzędnych przestrzeni   𝔽qnsuperscriptsubscript𝔽𝑞𝑛\mathbb{F}_{q}^{n}.  Jest to tzw. standardowa postać bazowa kodu liniowego  C𝐶C.

Dla postaci standardowej kodu  C𝐶C

B=[Ik,kA]𝐵delimited-[]subscript𝐼𝑘𝑘𝐴B=\left[\begin{array}[]{c}I_{k,k}\\ A\end{array}\right]

anihilator (macierz kontrolna, check matrix)   H𝐻H   ma postać

H=[AInk,nk].𝐻delimited-[]𝐴subscript𝐼𝑛𝑘𝑛𝑘H=\left[\begin{array}[]{cc}-A&I_{n-k,n-k}\end{array}\right].

gdzie  Ik,k,Ink,nksubscript𝐼𝑘𝑘subscript𝐼𝑛𝑘𝑛𝑘I_{k,k},\leavevmode\nobreak\ I_{n-k,n-k}  są macierzami jednostkowymi odpowiednich wymiarów.

2.1 Grassmanian

Definicja.

Ogół wszystkich podprzestrzeni  k𝑘k-wymiarowych przestrzeni  n𝑛n-wymiarowej  𝔽qnsuperscriptsubscript𝔽𝑞𝑛\mathbb{F}_{q}^{n}  nazywamy rozmaitością Grassmana lub Grassmanianem i oznaczamy

Grass(k,n,𝔽q)={V:V𝔽qndim𝔽qV=k}.𝐺𝑟𝑎𝑠𝑠𝑘𝑛subscript𝔽𝑞conditional-set𝑉𝑉superscriptsubscript𝔽𝑞𝑛subscriptdimensionsubscript𝔽𝑞𝑉𝑘Grass(k,n,\mathbb{F}_{q})=\{V\colon V\subset\mathbb{F}_{q}^{n}\wedge\dim_{\mathbb{F}_{q}}V=k\}.

Z postaci standardowej widać, że Grassmanian  Grass(k,n,𝔽q)𝐺𝑟𝑎𝑠𝑠𝑘𝑛subscript𝔽𝑞Grass(k,n,\mathbb{F}_{q})  jest rozmaitością wymiaru  k(nk)𝑘𝑛𝑘k\cdot(n-k) nad ciałem  𝔽qsubscript𝔽𝑞\mathbb{F}_{q}  i można go naturalnie zanurzyć jako kwadrykę w przetrzeni rzutowej

Grass(k,n,𝔽q)(Λk𝔽qn)𝐺𝑟𝑎𝑠𝑠𝑘𝑛subscript𝔽𝑞superscriptΛ𝑘superscriptsubscript𝔽𝑞𝑛Grass(k,n,\mathbb{F}_{q})\hookrightarrow\mathbb{P}(\varLambda^{k}\mathbb{F}_{q}^{n})
span(v1,,vk)span(v1vk).maps-tospansubscript𝑣1subscript𝑣𝑘spansubscript𝑣1subscript𝑣𝑘\operatorname{span}(v_{1},\ldots,v_{k})\mapsto\operatorname{span}(v_{1}\wedge\ldots\wedge v_{k}).

Pełna grupa liniowa  GL(𝔽qn)𝐺𝐿superscriptsubscript𝔽𝑞𝑛GL(\mathbb{F}_{q}^{n})  działa tranzytywnie na podprzestrzeniach ustalnego wymiaru, stąd

Stwierdzenie.

Grassmanian jest przestrzenią jednorodną

Grass(k,n,𝔽q)GL(𝔽qn)/F(k,n,𝔽q)similar-to-or-equals𝐺𝑟𝑎𝑠𝑠𝑘𝑛subscript𝔽𝑞𝐺𝐿superscriptsubscript𝔽𝑞𝑛𝐹𝑘𝑛subscript𝔽𝑞Grass(k,n,\mathbb{F}_{q})\simeq GL(\mathbb{F}_{q}^{n})/F(k,n,\mathbb{F}_{q})

F(k,n,𝔽q)𝐹𝑘𝑛subscript𝔽𝑞F(k,n,\mathbb{F}_{q})  jest grupą macierzy postaci

[ab0c]delimited-[]𝑎𝑏0𝑐\left[\begin{array}[]{cc}a&b\\ 0&c\end{array}\right]

gdzie

aGL(𝔽qk),cGL(𝔽qnk),bM(k,nk,𝔽q).formulae-sequence𝑎𝐺𝐿superscriptsubscript𝔽𝑞𝑘formulae-sequence𝑐𝐺𝐿superscriptsubscript𝔽𝑞𝑛𝑘𝑏𝑀𝑘𝑛𝑘subscript𝔽𝑞a\in GL(\mathbb{F}_{q}^{k}),\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ c\in GL(\mathbb{F}_{q}^{n-k}),\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ b\in M(k,n-k,\mathbb{F}_{q}).

b𝑏b  jest dowolną macierzą prostkątną o  k𝑘k  wierszach i  nk𝑛𝑘n-k  kolumnach i elemntach w ciele  𝔽qsubscript𝔽𝑞\mathbb{F}_{q}.

Ponieważ grupa liniowa składa się z

#GL(𝔽qn)#𝐺𝐿superscriptsubscript𝔽𝑞𝑛\displaystyle\#\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ GL(\mathbb{F}_{q}^{n}) =(qn1)(qnq)(qnq2)(qnqn1)absentsuperscript𝑞𝑛1superscript𝑞𝑛𝑞superscript𝑞𝑛superscript𝑞2superscript𝑞𝑛superscript𝑞𝑛1\displaystyle=(q^{n}-1)(q^{n}-q)(q^{n}-q^{2})\cdots(q^{n}-q^{n-1})
=(qn1)(qn11)(q1)q(n2)absentsuperscript𝑞𝑛1superscript𝑞𝑛11𝑞1superscript𝑞binomial𝑛2\displaystyle=(q^{n}-1)(q^{n-1}-1)\cdots(q-1)\cdot q^{\binom{n}{2}}

elementów, otrzymujemy

Wniosek.

Liczba elementów rozmaitości Grassmana wynosi

#Grass(k,n,𝔽q)=(qn1)(qn11)(qnk+11)(qk1)(qk11)(q1).#𝐺𝑟𝑎𝑠𝑠𝑘𝑛subscript𝔽𝑞superscript𝑞𝑛1superscript𝑞𝑛11superscript𝑞𝑛𝑘11superscript𝑞𝑘1superscript𝑞𝑘11𝑞1\displaystyle\#\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ Grass(k,n,\mathbb{F}_{q})=\dfrac{(q^{n}-1)(q^{n-1}-1)\cdots(q^{n-k+1}-1)}{(q^{k}-1)(q^{k-1}-1)\cdots(q-1)}.

Poniżej przedstawiono kilka przykładów zestawienia wymiaru kodu(  k𝑘k), długości kodu ( n𝑛n), ilości elementów w ciele 𝔽qsubscript𝔽𝑞\mathbb{F}_{q}q𝑞q) z ilością elementów Grassmanianu ( #[k,n]q#subscript𝑘𝑛𝑞\#\leavevmode\nobreak\ [k,n]_{q}).

knq#[k,n]q4724301 490 686 407 185482419 758 795 115 067 683 345816263 379 954 960 524 853 65136721 663 045 363 565 300𝑘𝑛𝑞#subscript𝑘𝑛𝑞missing-subexpressionmissing-subexpressionmissing-subexpressionmissing-subexpression47superscript2430149068640718548superscript241975879511506768334581626337995496052485365136superscript721663045363565300\begin{array}[]{rrrr}k&n&q&\#\leavevmode\nobreak\ [k,n]_{q}\\ \\ 4&7&2^{4}&301\,490\,686\,407\,185\\ 4&8&2^{4}&19\,758\,795\,115\,067\,683\,345\\ 8&16&2&63\,379\,954\,960\,524\,853\,651\\ 3&6&7^{2}&1\,663\,045\,363\,565\,300\end{array}

3 Generowanie kodów

Rozważmy teraz liczbę pierwszą p>2𝑝2p>2, oraz liczby naturalne k,n=2k𝑘𝑛2𝑘k,\leavevmode\nobreak\ n=2k. Będziemy poszukiwać k𝑘k-wymiarowych kodów liniowych o długości n𝑛n, tzn. długość kodu będzie równa podwojonemu wymiarowi. Grassmanian  Grass(k,2k,𝔽p)𝐺𝑟𝑎𝑠𝑠𝑘2𝑘subscript𝔽𝑝Grass(k,2k,\mathbb{F}_{p})  jest ,,najbogatszy w wymiarze połówkowym” bowiem składa się z

(p2k1)(p2k11)(pk+11)(pk1)(pk11)(p1)superscript𝑝2𝑘1superscript𝑝2𝑘11superscript𝑝𝑘11superscript𝑝𝑘1superscript𝑝𝑘11𝑝1\dfrac{(p^{2k}-1)(p^{2k-1}-1)\cdots(p^{k+1}-1)}{(p^{k}-1)(p^{k-1}-1)\cdots(p-1)}

elementów.

Przestrzeń wekorową 𝔽pnsuperscriptsubscript𝔽𝑝𝑛\mathbb{F}_{p}^{n} nad ciałem 𝔽psubscript𝔽𝑝\mathbb{F}_{p} możemy potraktować jako ciało 𝔽pnsubscript𝔽superscript𝑝𝑛\mathbb{F}_{p^{n}} poprzez rozszerzenie stopnia n𝑛n ciała prostego 𝔽psubscript𝔽𝑝\mathbb{F}_{p} za pomocą nieprzywiedlnego wielomianu f𝔽p[X],degf=nformulae-sequence𝑓subscript𝔽𝑝delimited-[]𝑋degree𝑓𝑛f\in\mathbb{F}_{p}[X],\leavevmode\nobreak\ \deg f=n.

Od tej pory będziemy w powyższy sposób utożsamiać ciało 𝔽pnsubscript𝔽superscript𝑝𝑛\mathbb{F}_{p^{n}} z przestrzenią liniową 𝔽pnsuperscriptsubscript𝔽𝑝𝑛\mathbb{F}_{p}^{n} nad ciałem 𝔽psubscript𝔽𝑝\mathbb{F}_{p}:

𝔽pnf𝔽pn.subscriptsimilar-to-or-equals𝑓subscript𝔽superscript𝑝𝑛superscriptsubscript𝔽𝑝𝑛\mathbb{F}_{p^{n}}\simeq_{f}\mathbb{F}_{p}^{n}.

Rozważmy automorfizm Frobeniusa

σ:𝔽pn𝔽pn,σ(x)=xp,:𝜎formulae-sequencesuperscriptsubscript𝔽𝑝𝑛superscriptsubscript𝔽𝑝𝑛𝜎𝑥superscript𝑥𝑝\sigma:\mathbb{F}_{p}^{n}\to\mathbb{F}_{p}^{n},\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \sigma(x)=x^{p},

którego n𝑛n-ta iteracja

σn(x)=xpnsuperscript𝜎𝑛𝑥superscript𝑥superscript𝑝𝑛\sigma^{n}(x)=x^{p^{n}}

jest identycznością (Id=1𝐼𝑑1Id=1) na 𝔽pnsuperscriptsubscript𝔽𝑝𝑛\mathbb{F}_{p}^{n}. Ponieważ n=2k𝑛2𝑘n=2k, to k𝑘k-ta iteracja σk(x)=xpksuperscript𝜎𝑘𝑥superscript𝑥superscript𝑝𝑘\sigma^{k}(x)=x^{p^{k}} jest inwolucją. Oznaczmy ją przez τ𝜏\tau.

Otrzymaliśmy operator liniowy

τ:𝔽pn𝔽pn,τ2=1,:𝜏formulae-sequencesuperscriptsubscript𝔽𝑝𝑛superscriptsubscript𝔽𝑝𝑛superscript𝜏21\tau:\mathbb{F}_{p}^{n}\to\mathbb{F}_{p}^{n},\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \tau^{2}=1,

który w naturalny sposób rozkłada przestrzeń 𝔽pnsuperscriptsubscript𝔽𝑝𝑛\mathbb{F}_{p}^{n} na sumę prostą dwóch podprzestrzeni własnych:

V+=ker(τ1),V=ker(τ+1)formulae-sequencesuperscript𝑉kernel𝜏1superscript𝑉kernel𝜏1V^{+}=\ker(\tau-1),\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ V^{-}=\ker(\tau+1)
𝔽pn=V+Vsuperscriptsubscript𝔽𝑝𝑛direct-sumsuperscript𝑉superscript𝑉\mathbb{F}_{p}^{n}=V^{+}\oplus V^{-}

Ponieważ charakterystka ciała jest różna od dwóch, dostajemy dwa operatory idempotentne (rzuty)

π+,π:𝔽pn𝔽pn:superscript𝜋superscript𝜋superscriptsubscript𝔽𝑝𝑛superscriptsubscript𝔽𝑝𝑛\pi^{+},\pi^{-}:\mathbb{F}_{p}^{n}\to\mathbb{F}_{p}^{n}
π+=12(1τ),π=12(1+τ),formulae-sequencesuperscript𝜋121𝜏superscript𝜋121𝜏\pi^{+}=\frac{1}{2}(1-\tau),\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \pi^{-}=\frac{1}{2}(1+\tau),

spełniające warunki:

π++π=1,superscript𝜋superscript𝜋1\pi^{+}+\pi^{-}=1,
π+π=0=ππ+,superscript𝜋superscript𝜋0superscript𝜋superscript𝜋\pi^{+}\pi^{-}=0=\pi^{-}\pi^{+},
kerπ+=imπ=V+,kernelsuperscript𝜋imsuperscript𝜋superscript𝑉\ker\pi^{+}=\operatorname{im}\pi^{-}=V^{+},
kerπ=imπ+=V.kernelsuperscript𝜋imsuperscript𝜋superscript𝑉\ker\pi^{-}=\operatorname{im}\pi^{+}=V^{-}.

Z drugiej strony zauważmy, że

V+=kerπ+=ker(1τ)=ker(1σk),superscript𝑉kernelsuperscript𝜋kernel1𝜏kernel1superscript𝜎𝑘V^{+}=\ker\pi^{+}=\ker(1-\tau)=\ker(1-\sigma^{k}),

co oznacza, że V+superscript𝑉V^{+} jest rozszerzeniem stopnia k𝑘k ciała prostego 𝔽psubscript𝔽𝑝\mathbb{F}_{p}, tzn. jest izomorficzne z ciałem skończonym pksuperscript𝑝𝑘p^{k}-elementowym  𝔽pksubscript𝔽superscript𝑝𝑘\mathbb{F}_{p^{k}}.

Podsumowując, otrzymaliśmy ciąg kolejnych ciał, rozszerzeń ciała prostego 𝔽psubscript𝔽𝑝\mathbb{F}_{p}:

𝔽pV+𝔽pnsubscript𝔽𝑝superscript𝑉superscriptsubscript𝔽𝑝𝑛\mathbb{F}_{p}\varsubsetneq V^{+}\varsubsetneq\mathbb{F}_{p}^{n}

gdzie

V+𝔽pk,𝔽pn𝔽pn.formulae-sequencesimilar-to-or-equalssuperscript𝑉subscript𝔽superscript𝑝𝑘similar-to-or-equalssuperscriptsubscript𝔽𝑝𝑛subscript𝔽superscript𝑝𝑛V^{+}\simeq\mathbb{F}_{p^{k}},\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \mathbb{F}_{p}^{n}\simeq\mathbb{F}_{p^{n}}.
|V+:𝔽p|=k,|𝔽pn:V+|=2,|𝔽pn:𝔽p|=n=2k.|V^{+}:\mathbb{F}_{p}|=k,\leavevmode\nobreak\ |\mathbb{F}_{p}^{n}:V^{+}|=2,\leavevmode\nobreak\ |\mathbb{F}_{p}^{n}:\mathbb{F}_{p}|=n=2k.

Kluczowe dla naszej konstrukcji jest rozszerzenie stopnia dwa 𝔽pn/V+superscriptsubscript𝔽𝑝𝑛superscript𝑉\mathbb{F}_{p}^{n}/V^{+} ciała pksuperscript𝑝𝑘p^{k}-elementowego V+superscript𝑉V^{+} przez ciało pnsuperscript𝑝𝑛p^{n}-elementowe 𝔽pnsuperscriptsubscript𝔽𝑝𝑛\mathbb{F}_{p}^{n}. Mianowicie, traktujemy ciało 𝔽pnsuperscriptsubscript𝔽𝑝𝑛\mathbb{F}_{p}^{n} jako dwuwymiarową przestrzeń wektorową nad ciałem V+superscript𝑉V^{+}. Automofizm ciała 𝔽pnsuperscriptsubscript𝔽𝑝𝑛\mathbb{F}_{p}^{n} jako operator liniowy nad ciałem prostym 𝔽psubscript𝔽𝑝\mathbb{F}_{p}

τ:𝔽pn𝔽pn:𝜏superscriptsubscript𝔽𝑝𝑛superscriptsubscript𝔽𝑝𝑛\tau:\mathbb{F}_{p}^{n}\to\mathbb{F}_{p}^{n}

jest niezmienniczy na podprzestrzeni V+superscript𝑉V^{+}, więc możemy go traktować jako operator liniowy nad ciałem V+𝔽pksimilar-to-or-equalssuperscript𝑉subscript𝔽superscript𝑝𝑘V^{+}\simeq\mathbb{F}_{p^{k}}.

Jeżeli wybierzemy dowolny element ξV,ξ0formulae-sequence𝜉superscript𝑉𝜉0\xi\in V^{-},\xi\neq 0 to możenie przez ξ1superscript𝜉1\xi^{-1} ustala izomorfizm pomiędzy podprzestrzeniami:

ξ1:VV+,ξ1(x)=ξ1x:superscript𝜉1formulae-sequencesuperscript𝑉superscript𝑉superscript𝜉1𝑥superscript𝜉1𝑥\xi^{-1}:V^{-}\to V^{+},\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \xi^{-1}(x)=\xi^{-1}\cdot x

a izomorfizmem odwrotnym jest:

ξ:V+V,ξ(x)=ξx:𝜉formulae-sequencesuperscript𝑉superscript𝑉𝜉𝑥𝜉𝑥\xi:V^{+}\to V^{-},\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \xi(x)=\xi\cdot x

Ponieważ ξ2V+,ξV+formulae-sequencesuperscript𝜉2superscript𝑉𝜉superscript𝑉\xi^{2}\in V^{+},\xi\notin V^{+} to 𝔽pnV+[ξ]similar-to-or-equalssuperscriptsubscript𝔽𝑝𝑛superscript𝑉delimited-[]𝜉\mathbb{F}_{p}^{n}\simeq V^{+}[\xi], tzn. element ξ𝜉\xi realizuje rozszerzenie 𝔽pn/V+superscriptsubscript𝔽𝑝𝑛superscript𝑉\mathbb{F}_{p}^{n}/V^{+} stopnia dwa.

W powyższy sposób dostajemy rozkład ciała 𝔽pnsuperscriptsubscript𝔽𝑝𝑛\mathbb{F}_{p}^{n} na sumę prostą podprzestrzeni liniowych

𝔽pnsimilar-to-or-equalssuperscriptsubscript𝔽𝑝𝑛absent\displaystyle\mathbb{F}_{p}^{n}\simeq V+ξV+direct-sumsubscriptsuperscript𝑉𝜉superscript𝑉{}_{\xi}V^{+}\oplus V^{+}
𝔽pnu(ξ1π\displaystyle\mathbb{F}_{p}^{n}\ni u\mapsto(\xi^{-1}\cdot\pi u+,πu)V+V+{}^{+}u,\pi^{-}u)\in V^{+}\oplus V^{+}

Każdej jednowymiarowej (nad V+𝔽pksimilar-to-or-equalssuperscript𝑉subscript𝔽superscript𝑝𝑘V^{+}\simeq\mathbb{F}_{p^{k}}) podprzestrzeni wektorowej odpowiada naturalnie k𝑘k-wymiarowa (nad 𝔽psubscript𝔽𝑝\mathbb{F}_{p}) podprzestrzeń liniowa przestrzeni 𝔽pnsuperscriptsubscript𝔽𝑝𝑛\mathbb{F}_{p}^{n}.

Θ:1(𝔽pk)Grass(k,2k,𝔽p).:Θsuperscript1subscript𝔽superscript𝑝𝑘𝐺𝑟𝑎𝑠𝑠𝑘2𝑘subscript𝔽𝑝\varTheta:\mathbb{P}^{1}(\mathbb{F}_{p^{k}})\longrightarrow Grass(k,2k,\mathbb{F}_{p}).

Wykorzystując wsółrzędne jednorodne, prostą rzutową 1(𝔽pk)superscript1subscript𝔽superscript𝑝𝑘\mathbb{P}^{1}(\mathbb{F}_{p^{k}}) możemy utożsamić z 𝔽pk{}subscript𝔽superscript𝑝𝑘\mathbb{F}_{p^{k}}\cup\{\infty\}

(V+V+)/𝔽pk[x,y]{xydlay0dlay=0.containsdirect-sumsuperscript𝑉superscript𝑉subscript𝔽superscript𝑝𝑘𝑥𝑦cases𝑥𝑦𝑑𝑙𝑎𝑦0𝑑𝑙𝑎𝑦0(V^{+}\oplus V^{+})/\mathbb{F}_{p^{k}}\ni[x,y]\longmapsto\left\{\begin{array}[]{lll}\dfrac{x}{y}&dla&y\neq 0\\ \infty&dla&y=0.\end{array}\right.

Jawna postać włożenia ΘΘ\varTheta wygląda następująco:

𝔽pkV+xspan𝔽pk{x+ξ}𝔽pnsimilar-to-or-equalssubscript𝔽superscript𝑝𝑘superscript𝑉contains𝑥subscriptspansubscript𝔽superscript𝑝𝑘𝑥𝜉superscriptsubscript𝔽𝑝𝑛\mathbb{F}_{p^{k}}\simeq V^{+}\ni x\longmapsto\operatorname{span}_{\mathbb{F}_{p^{k}}}\{x+\xi\}\subset\mathbb{F}_{p}^{n}
V+𝔽pn.superscript𝑉superscriptsubscript𝔽𝑝𝑛\infty\longmapsto V^{+}\subset\mathbb{F}_{p}^{n}.

4 Implementacja metody

Generator kodów opisaną metodą został zaimplementowany w języku C, przy wykorzystaniu biblioteki algebraicznej Computer Algebra System z Uniwersytetu w Bordeaux.

Wykorzytano tu ciało skończone 𝔽76subscript𝔽superscript76\mathbb{F}_{7^{6}} rzędu 76=117 649superscript761176497^{6}=117\,649 przyjmując następujące wartości parametrów:

p=7,k=3,n= 2k=6,formulae-sequence𝑝7formulae-sequence𝑘3𝑛2𝑘6p=7,\leavevmode\nobreak\ k=3,\leavevmode\nobreak\ n=\leavevmode\nobreak\ 2k=6,

wielomian nieprzywiedlny f𝔽7[X]𝑓subscript𝔽7delimited-[]𝑋f\in\mathbb{F}_{7}[X] stopnia n=6𝑛6n=6:

f(X)=X6+X5+2X4+X3+5X2+3X+2,𝑓𝑋superscript𝑋6superscript𝑋52superscript𝑋4superscript𝑋35superscript𝑋23𝑋2f(X)=X^{6}+X^{5}+2X^{4}+X^{3}+5X^{2}+3X+2,

generator (pierwiastek pierwotny) g𝑔g ciała 𝔽76subscript𝔽superscript76\mathbb{F}_{7^{6}} rzędu 761=117 648superscript7611176487^{6}-1=117\,648

g(X)=3X5+4X4+5X2+2X+2.𝑔𝑋3superscript𝑋54superscript𝑋45superscript𝑋22𝑋2g(X)=3X^{5}+4X^{4}+5X^{2}+2X+2.

Do obliczeń wykorzystano funkcje biblioteki Computer Algebra System (ffinit(),ffgen(), ffprimroot(), fforder()) :

void init_kody(long prec)Ψ
{
  GEN p1;
  p = pol_x(fetch_user_var("p"));
  k = pol_x(fetch_user_var("k"));
  n = pol_x(fetch_user_var("n"));
  f = pol_x(fetch_user_var("f"));
  t = pol_x(fetch_user_var("t"));
  g = pol_x(fetch_user_var("g"));
  p = stoi(7);
  k = stoi(5);
  n = gmulsg(2, k);
  f = ffinit(p, gtos(n), -1);
  t = ffgen(f, -1);
  g = ffprimroot(t, NULL);
  p1 = fforder(g, NULL);
  {
    GEN j;
    for (j = gen_0; gcmp(j, p1) <= 0; j = gaddgs(j, 1))
      pari_printf("%Ps; %Ps\n", j, gpow(g, j, prec));
  }
  return;
}

Realizacją ciała 𝔽76subscript𝔽superscript76\mathbb{F}_{7^{6}} jest ucięta algebra wielomianów:

𝔽76𝔽7[X]/(f).similar-to-or-equalssubscript𝔽superscript76subscript𝔽7delimited-[]𝑋𝑓\mathbb{F}_{7^{6}}\simeq\mathbb{F}_{7}[X]/(f).

Obliczenia będziemy prowadzić w uporządkowanej bazie sześciowymiarowej przestrzeni wektorowej 𝔽76𝔽76similar-to-or-equalssubscript𝔽superscript76superscriptsubscript𝔽76\mathbb{F}_{7^{6}}\simeq\mathbb{F}_{7}^{6} nad ciałem 𝔽7subscript𝔽7\mathbb{F}_{7}:

(X5,X4,X3,X2,X,1).superscript𝑋5superscript𝑋4superscript𝑋3superscript𝑋2𝑋1(X^{5},X^{4},X^{3},X^{2},X,1).

Macierze automorfizmu Frobeniusa  σ:𝔽76𝔽76:𝜎superscriptsubscript𝔽76superscriptsubscript𝔽76\sigma:\mathbb{F}_{7}^{6}\rightarrow\mathbb{F}_{7}^{6}  oraz inwolucja τ=σ3𝜏superscript𝜎3\tau=\sigma^{3}:

σ=[602560456410235130421320243610664621],τ=[355050650350446210125160125250623621]formulae-sequence𝜎delimited-[]602560456410235130421320243610664621𝜏delimited-[]355050650350446210125160125250623621\sigma=\left[\begin{array}[]{cccccc}6&0&2&5&6&0\\ 4&5&6&4&1&0\\ 2&3&5&1&3&0\\ 4&2&1&3&2&0\\ 2&4&3&6&1&0\\ 6&6&4&6&2&1\end{array}\right],\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \tau=\left[\begin{array}[]{cccccc}3&5&5&0&5&0\\ 6&5&0&3&5&0\\ 4&4&6&2&1&0\\ 1&2&5&1&6&0\\ 1&2&5&2&5&0\\ 6&2&3&6&2&1\end{array}\right]

operatory rzutu (idempotenty) π+superscript𝜋\pi^{+} i πsuperscript𝜋\pi^{-}:

π+=[611010450210551630361040361650462460],π=[266060330560220140416130416130315311]formulae-sequencesuperscript𝜋delimited-[]611010450210551630361040361650462460superscript𝜋delimited-[]266060330560220140416130416130315311\pi^{+}=\left[\begin{array}[]{cccccc}6&1&1&0&1&0\\ 4&5&0&2&1&0\\ 5&5&1&6&3&0\\ 3&6&1&0&4&0\\ 3&6&1&6&5&0\\ 4&6&2&4&6&0\end{array}\right],\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \pi^{-}=\left[\begin{array}[]{cccccc}2&6&6&0&6&0\\ 3&3&0&5&6&0\\ 2&2&0&1&4&0\\ 4&1&6&1&3&0\\ 4&1&6&1&3&0\\ 3&1&5&3&1&1\end{array}\right]

bazy podprzestrzeni  V+superscript𝑉V^{+}  i  Vsuperscript𝑉V^{-} (jako odpowiednie kolumny macierzy):

V+=[610500100010010001],V=[312045646100010001]formulae-sequencesuperscript𝑉delimited-[]610500100010010001superscript𝑉delimited-[]312045646100010001V^{+}=\left[\begin{array}[]{ccc}6&1&0\\ 5&0&0\\ 1&0&0\\ 0&1&0\\ 0&1&0\\ 0&0&1\end{array}\right],\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ V^{-}=\left[\begin{array}[]{ccc}3&1&2\\ 0&4&5\\ 6&4&6\\ 1&0&0\\ 0&1&0\\ 0&0&1\end{array}\right]

elementy  ξ,ξ1V𝜉superscript𝜉1superscript𝑉\xi,\leavevmode\nobreak\ \xi^{-1}\in V^{-}:

ξ=2X5+6X4+5X3+5X2+4,ξ1=3X5+6X3+X2.formulae-sequence𝜉2superscript𝑋56superscript𝑋45superscript𝑋35superscript𝑋24superscript𝜉13superscript𝑋56superscript𝑋3superscript𝑋2\xi=2X^{5}+6X^{4}+5X^{3}+5X^{2}+4,\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \xi^{-1}=3X^{5}+6X^{3}+X^{2}.

Dla ujednolicenia oznaczeń, bazą przestrzeni  𝔽76superscriptsubscript𝔽76\mathbb{F}_{7}^{6} jest

(X5,X4,X3,X2,X,1)=(e1,e2,e3,e4,e5,e6)superscript𝑋5superscript𝑋4superscript𝑋3superscript𝑋2𝑋1subscript𝑒1subscript𝑒2subscript𝑒3subscript𝑒4subscript𝑒5subscript𝑒6(X^{5},X^{4},X^{3},X^{2},X,1)=(e_{1},e_{2},e_{3},e_{4},e_{5},e_{6})

oraz baza podprzestrzeni  V+superscript𝑉V^{+}

f1subscript𝑓1\displaystyle f_{1} =6e1+5e2+e3absent6subscript𝑒15subscript𝑒2subscript𝑒3\displaystyle=6e_{1}+5e_{2}+e_{3}
f2subscript𝑓2\displaystyle f_{2} =e1+e4+e5absentsubscript𝑒1subscript𝑒4subscript𝑒5\displaystyle=e_{1}+e_{4}+e_{5}
f3subscript𝑓3\displaystyle f_{3} =e6.absentsubscript𝑒6\displaystyle=e_{6}.

Mnożenie w ciele  𝔽76superscriptsubscript𝔽76\mathbb{F}_{7}^{6}  można przedstawić jako tensor

𝔽76𝔽7𝔽76𝔽76subscripttensor-productsubscript𝔽7superscriptsubscript𝔽76superscriptsubscript𝔽76superscriptsubscript𝔽76\mathbb{F}_{7}^{6}\otimes_{\mathbb{F}_{7}}\mathbb{F}_{7}^{6}\longrightarrow\mathbb{F}_{7}^{6}
ejek=l=16cj,klel,j,k=1,,6formulae-sequencesubscript𝑒𝑗subscript𝑒𝑘superscriptsubscript𝑙16superscriptsubscript𝑐𝑗𝑘𝑙subscript𝑒𝑙𝑗𝑘16e_{j}\cdot e_{k}=\sum_{l=1}^{6}c_{j,k}^{l}e_{l},\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ j,k=1,\ldots,6

gdzie współczynniki  cj,kl𝔽7superscriptsubscript𝑐𝑗𝑘𝑙subscript𝔽7c_{j,k}^{l}\in\mathbb{F}_{7}  są stałymi struktury (mnożenia).

Gdy mnożenie przez lewy czynnik ograniczymy do podprzestrzeni  V+𝔽73similar-to-or-equalssuperscript𝑉subscript𝔽superscript73V^{+}\simeq\mathbb{F}_{7^{3}}  to otrzymamy częściowy tensor w postaci trzech macierzy

f1=[066466265335304611026150524530226220],f2=[133661446250133400646231605141112250],f3=Id.f_{1}\cdot=\left[\begin{array}[]{cccccc}0&6&6&4&6&6\\ 2&6&5&3&3&5\\ 3&0&4&6&1&1\\ 0&2&6&1&5&0\\ 5&2&4&5&3&0\\ 2&2&6&2&2&0\end{array}\right],\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ f_{2}\cdot=\left[\begin{array}[]{cccccc}1&3&3&6&6&1\\ 4&4&6&2&5&0\\ 1&3&3&4&0&0\\ 6&4&6&2&3&1\\ 6&0&5&1&4&1\\ 1&1&2&2&5&0\end{array}\right],\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ f_{3}\cdot=Id.

Włożenie generujące  73+1=344superscript7313447^{3}+1=344  kodów liniowych

Θ:1(𝔽73)Grass(3,6,𝔽7):Θsuperscript1subscript𝔽superscript73𝐺𝑟𝑎𝑠𝑠36subscript𝔽7\varTheta:\mathbb{P}^{1}(\mathbb{F}_{7^{3}})\longrightarrow Grass(3,6,\mathbb{F}_{7})

realizujemy teraz następująco:

𝔽73V+xspan𝔽73{x+ξ}𝔽76similar-to-or-equalssubscript𝔽superscript73superscript𝑉contains𝑥subscriptspansubscript𝔽superscript73𝑥𝜉superscriptsubscript𝔽76\mathbb{F}_{7^{3}}\simeq V^{+}\ni x\longmapsto\operatorname{span}_{\mathbb{F}_{7^{3}}}\{x+\xi\}\subset\mathbb{F}_{7}^{6}
V+𝔽76.superscript𝑉superscriptsubscript𝔽76\infty\longmapsto V^{+}\subset\mathbb{F}_{7}^{6}.

Ogólnie, każda podprzestrzeń jednowymiarowa nad  𝔽73subscript𝔽superscript73\mathbb{F}_{7^{3}}  jest odwzorowywana na podprzestrzeń wymiaru trzy nad  𝔽7subscript𝔽7\mathbb{F}_{7}  za pomocą operacji

𝔽76u,span𝔽73{u}span𝔽7{f1u,f2u,f3u}.formulae-sequence𝑢superscriptsubscript𝔽76maps-tosubscriptspansubscript𝔽superscript73𝑢subscriptspansubscript𝔽7subscript𝑓1𝑢subscript𝑓2𝑢subscript𝑓3𝑢\mathbb{F}_{7}^{6}\ni u,\leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \leavevmode\nobreak\ \operatorname{span}_{\mathbb{F}_{7^{3}}}\{u\}\mapsto\operatorname{span}_{\mathbb{F}_{7}}\{f_{1}\cdot u,f_{2}\cdot u,f_{3}\cdot u\}.

Poniżej przedstawiono niektóre z funkcji realizujące obliczanie kodów. Funkcja tuple() generuje potrzebne krotki, natomiast wywoływana przez nią funkcja act() wykonuje odpowiednie operacja macierzowe:

void    tuple( int n, int k, int d,
 int (*f)( int*, int, int[_n][_k] ), int *a, int b[_n][_k])
 {
  if( d > 0 ) {
               int     j;
               for( j=0; j<n; ++j ) {
                       a[d-1]= j;
                       tuple( n, k, d-1, f, a, b );
               }
       } else
               f( a, k, b );
}

int act( int u[_k])
{
 int v[_n], w[_n], r[_n][_k];
 static unsigned longΨl= 1UL;
 mulV3( v, Vplus, u );
 addV( w, v, xi0 );
 mul3U( r, w );
 print3U( r );
}

W wyniku tych działań otrzymujemy poszukiwane kody:

   1. [6 5 1 0 0 0
       1 0 0 1 1 0
       0 0 0 0 0 1]

   2. [5 2 4 5 4 0
       6 2 6 3 4 0
       2 6 5 5 0 4]

   3. [6 0 5 0 6 0
       2 3 2 2 3 6
       1 4 6 5 0 4]
  ...

 344. [2 5 6 4 3 1
       3 4 5 6 0 0
       2 1 4 4 6 3]

Kolejnym krokiem będzie analiza jakościowa otrzymanego kodu.

LITERATURA

  • [1] David Winter. The Structure of Fields. Springer-Verlag New York-Heidelberg-Berlin, 1974.
  • [2] F.J. MacWilliams and N.J.A Sloane. The Theory of Error-Correcting Codes. North-Holland Publishing Company, 1978.
  • [3] Vera Pless. Introduction to the Theory of Error-Correcting Codes.. John Wiley and Sons, Inc., 1998.
  • [4] Siddhartha Biswas. Introduction to Codding Theory: Basic codes and Shannon’s theorem. Internet, 2011.
  • [5] Jerzy Browkin. Teoria ciał.. PWN, Biblioteka Matematyczna, tom 49, 1978.