Veelvoudige verstrooiing
van golven


Theo M. Nieuwenhuizen
Instituut voor Theoretische Fysica
Universiteit van Amsterdam

Veelvoudige verstrooiing
van golven

College voorjaar 1993

Abstract: These are notes (in Dutch) of lectures on multiple scattering of waves, given at the University of Amsterdam in 1993. At request of some of the students, now professors, they are made publicly available.

The main part of the material is covered in the review paper: Multiple scattering of classical waves: microscopy, mesoscopy, and diffusion, by M. C. W. van Rossum and myself, Rev. Mod. Phys. 71 (1999) 313 – 371.

Voorwoord

Dit dictaat behoort bij een college over veelvoudige verstrooiing van golven, zoals licht. Basis voor dit college was het artikel ‘Skin Layer of Diffusive Media’ van Nieuwenhuizen en Luck [1], welk we in het vervolg met [NL] zullen aanduiden. Het college werd gegeven in de eerste helft van 1993 aan de Universiteit van Amsterdam door Theo Nieuwenhuizen. Gastcolleges werden verzorgd door Alexander L. Burin (Kurchatov Instituut, Moskou) en Mark van Rossum. De aantekeningen zijn uitgewerkt door Johannes de Boer, Coen van Duin, Allard Mosk, Peter den Outer en Mark van Rossum. We bedanken Jean-Marc Luck voor het verschaffen van enkele figuren.

Het dictaat is bedoeld als introductie tot het onderwerp en als naslagwerk, met referenties na ieder hoofdstuk. Het beschrijft de behandelde stof en is aangevuld met zowel standaardtheorie als recente resultaten uit de werkgroep ‘Spectroscopie der Verdichte Materie’ van het van der Waals-Zeeman Laboratorium van de Universiteit van Amsterdam.

Redaktie: Theo Nieuwenhuizen en Mark van Rossum.

Grafische vormgeving in LATEX: M.C.W. van Rossum.

Deze is er op gericht om 2 pagina’s per A4 af te drukken.

Bij de tweede druk, 2014

Twee decennia na dato blijkt dit dictaat nog steeds een werkzaam uitgangspunt te zijn voor de introductie tot veelvoudige golfverstrooiing. Op sommiger verzoek is het herzien en op arXiv geplaatst. Wederom met dank aan Mark van Rossum en ook aan Joop Hovenier.

In de tussentijd is een Engelse versie verschenen als deel van het overzichtsartikel [1]. Een aantal verdere onderwerpen is eveneens uitgewerkt. De ruimtelijke verdeling van de totale transmissie wordt behandeld in [2]. Voor de toepassing op sterke voorwaartse verstrooiing, zie [3]. Voor de uitbreiding naar vectorgolven, zie [4]. Het geval van scalaire Rayleigh-verstrooiers wordt beschouwd in [5].

©iets van dit diktaat mag zonder toestemming van de uitgevers gecopiëerd worden. Gehele of gedeeltelijke vertaling, in het bijzonder mondelinge in één of ander soort Engels, is ten strengste verboden.

1 Inleiding

Het onderwerp van veelvuldige verstrooiing van golven heeft vele ‘klassieke’ en ‘moderne’ toepassinsgebieden. De eerste studies werden gedaan door astrofysici voor de beschrijving van stralingstransport door steratmosferen en interstellaire wolken. Directe toepassingen van veelvoudige lichtverstrooiing zijn onderzoek naar de strictuur en samenstelling van planetaire atmosferen, wolken en mist. Ook kent iedereen witte verf en melkachtige vloeistoffen (karnemelk, luchthoudend water, suspensies van witte verf). Meer recente toepassingen zijn: verstrooiing van electronen door onzuiverheden bij lage temperaturen, verstrooiing van neutronen, inverse verstrooiing van seismische golven en het gebruik van zichtbaar licht voor het opsporen van afwijkingen in weefsels van levende wezens.

Om het probleem van veelvuldige lichtverstrooiing voor te stellen denke men zich omgeven door een dichte mist. De eerste vraag is: hoever kan ik nog scherp zien ? Deze afstand heet de vrije weglengte $\ell$, gedfiniëerd als $\ell=1/n\sigma$, waarbij $n$ de verstrooiersdichtheid is en $\sigma$ hun werkzame doorsnede . Voor wolken en mist kan $\ell$ variëren van vele kilometers tot enkele meters. Komt je in de mist een auto tegemoet, dan kun je zijn koplampen zien als de afstand ongeveer één vrije weglengte is. Een vergelijkbare situatie treedt op wanneer er wolken voor de zon komen. Je kunt het directe (niet verstrooide) zonlicht zien zolang de wolk minder dan één vrije weglengte dik is .

Dit dictaat behandelt ten eerste aspecten van de standaard theorie voor stralingstransport ten gevolge van veelvuldige verstrooiing van golven. De basis voor dit werk werd in het midden van de vorige eeuw gelegd door astrofysici. Bekend zijn de boeken van Chandrasekhar , van de Hulst  [2], alsmede die van Ishimaru [3]. Zij legden zich toe op de ‘stralingstransportvergelijking’ (‘radiative transfer equation’).

In dit college zijn we geïnteresseerd in optisch dichte situaties. De bron is dan vele vrije weglengtes verwijderd van het observatiepunt. In de situatie met auto’s in mist weten we dat er dan een diffusieve gloed is. Die kun je zien lang voordat de koplampen opduiken. Ook voor wolken is het wel bekend: in plaats van het directe zonlicht zien we diffusief licht dat zich min of meer homogeen door het hele wolkendek voortplant .

Na een algemene introductie (zie hier onder) bespreken we diffusief transport in hoofdstuk 2 en de stralingstransportvergelijking in hoofdstuk 3. Vervolgens gaan we uit van het golfkarakter van het probleem. We voeren de $t$-matrix in (hoofdstuk 4) en de amplitude Greense functie c.q. de zelfenergie (hoofdstukken 5 en 6). Vervolgens wordt de transportvergelijking in de ladder-benadering besproken en expliciet opgelost voor half-oneindige media en voor plakken. De bekende oplossing wordt uitgebreid met effecten van interne reflecties, die optreden wanneer de diëlectrische constante van het verstrooiend medium afwijkt van die van de omgeving, meestal lucht of glas. (hoofdstuk 7-9). In hoofdstuk 10 wordt de vorm van de terugstrooikegel geanalyseerd. Vervolgens wordt besproken dat er vereenvoudigingen optreden wanneer de verhouding van brekingsindices van het medium en het omringende diëlectricum groot is (hoofdstuk 11). Daarna wordt de situatie met anisotrope verstrooiing onder de loep genomen (hoofdstuk 12). Tenslotte wordt aandacht geschonken aan verstrooiing door één extra verstrooier (hoofdstuk 13) en aan spikkelcorrelaties (hoofdstuk  15).

Voorlopig zullen we alle vectoraspecten van licht buiten beschouwing laten. We bestuderen dan eigenlijk akoestische golven. De resultaten kunnen als voorspelling voor licht gebruikt worden, zolang de rol van de polarisatie ondergeschikt is. Het probleem van verstrooiing van echt licht zal zeer analoog verlopen; verdere complicaties hebben voornamelijk met de vectorstructuur te maken.

1.1 Lengteschalen

De beschrijving van stralingstransport kan op drie afstandsschalen gebeuren:

-Macroscopisch: Voor afstanden veel groter dan de vrije weglengte voldoet de lichtintensiteit aan een diffusievergelijking. De diffusieconstante $D$ is een systeem parameter die uit de microscopie afgeleid moet worden. Enkele voorbeelden worden behandeld in hoofdstuk 2.

-Mesocopisch: Voor afstanden van de orde van één vrije weglengte wordt de beschrijving gegeven door de stralingstransportvergelijking voor de specifieke intensiteit. Dit is de ‘Boltzmann’ vergelijking voor het betreffende probleem. Op dit nivo moet men de vrije weglengte $\ell$ en de transportsnelheid $v$ kennen. Voor afstanden veel groter dan één vrije weglengte volgt dan de diffusievergelijking met diffusiecoëfficient $D=\frac{1}{3}v\ell$. Interferentie-effecten spelen geen rol hier. Deze benadering wordt vanuit een mesoscopisch standpunt behandeld in hoofdstuk 3. In verdere hoofdstukken komt hij telkens terug uit de microscopie.

-Microscopisch: Het probleem is vastgelegd door de bewegingsvergelijkingen van golven in een medium met verstrooiers. Het golfkarakter en interferenties komen naar voren. De typische afmeting van verstrooiers is vaak één micron, dus vergelijkbaar met de golflengte van zichtbaar licht. Resonantie-effecten zijn dan belangrijk. De mesoscopische Boltzmannbeschrijving volgt door de zogenaamde ladderdiagrammen te beschouwen.

De microscopische benadering zal veelal als uitgangspunt dienen in dit dictaat. Het voordeel van deze beschrijving is dat hij de ‘uiteindelijke waarheid’ bevat. Fundamentele aspecten, zoals de terugstrooikegel, de transportsnelheid, de doos van Hikami, kunnen alleen op dit nivo bewezen worden. Correcties kunnen systematisch berekend worden. De kleine parameter in de theorie is de verhouding van golflengte en vrije weglengte, $\lambda/\ell$. In typische gevallen is deze parameter van de orde van één tot tien procent.

Het nadeel van de microscopische beschrijving kan zijn dat hij erg gedetailleerd is. Men bedenke zich echter dat in de praktijk de precieze vorm van de verstrooiers meestal niet eens bekend is. Voor diverse toepassingen kan men zelfs volstaan met de diffusiebenadering.

1.2 Zwakke localisatie, gesloten paden en de terugstrooikegel

Zoals reeds opgemerkt, zijn er correcties op de stralingstransportvergelijking. Deze zijn afkomstig uit een onderliggende golfvergelijking. Zolang de verhouding $\lambda/\ell$ klein is, zijn dit kleine correcties. Zij worden daarom ‘zwakke localisatie’ effecten genoemd.

Voor electronen zijn de zwakke localisatie effecten voor het eerst geanalyseerd door Altshuler, Aronov en Spivak [4] . Zij stelden voor de weerstand $R$ van een mesoscopische geleider te meten als functie van een extern magneet veld. Hij vertoont dan kleine, reproduceerbare fluctuaties. [5] Deze heten wel de ‘magnetische vingerafdrukken’ (‘magneto fingerprints’) van het systeem. Het blijkt dat de fluctuaties in de geleiding $G=1/R$ een grillige functie van het veld zijn, maar gemiddeld de universele grootte $e^{2}/h\approx(25k\Omega)^{-1}$ hebben. Dit gedrag valt eenvoudig te begrijpen met behulp van de Landauer formule voor de geleidbaarheid [6]

$$G=\frac{2e^{2}}{h}\sum_{a,b}T^{flux}_{ab}$$ (1.1)

waarbij $T^{flux}_{ab}$ de (flux-)transmissiecoëfficient is van een inkomende vlakke electrongolf met golfvector $a$ (inkomend kanaal) naar uitgaande golfvector (uitgaand kanaal) $b$. De factor $2$ in vgl. (1.1) komt van de spinontaarding van de electronen. $T$ is 0 (1) als het kanaal dicht (open) is. De waarden tussen 0 en 1 komen nauwelijks voor, daarom zullen fluctuaties in de som optreden als een kanaal open of dicht gaat; dit leidt tot een effect van orde $e^{2}/h$.

De universele geleidbaarheidsfluctuaties (‘universal conductance fluctuations’, ‘UCF’ ) worden beschreven door de $C_{3}$ correlatie functie, die verderop besproken wordt. In principe geven deze effecten een verlaging van het geleidingsvermogen. Dit wordt veroorzaakt doordat de kans om terug te keren op de uitgangspositie een waarschijnlijkheid heeft die groter is dan men in de ‘klassieke’ of ‘Boltzmann’-theorie aanneemt. Laten we kijken naar de amplitude $E$ voor een effect dat opgebouwd is uit bijdragen $C_{p}$ van vele interferentiepaden $p$. Bijdragen waarbij het zelfde pad in de omgekeerde richting doorlopen wordt noemen we $D_{p}$. (Indien er niet zo’n pad is, nemen we natuurlijk $D_{p}=0$).

$$E=\sum_{p}(C_{p}+D_{p})$$ (1.2)

De bijbehorende intensiteit is

$$|E^{2}|=\sum_{p}(C^{*}_{p}C_{p}+D^{*}_{p}D_{p})+\sum_{p}(C^{*}_{p}D_{p}+D^{*}_{p}C_{p})+\sum_{p\neq p^{\prime}}(C^{*}_{p}+D^{*}_{p})(C_{p^{\prime}}+D_{p^{\prime}})$$ (1.3)

In de Boltzmanntheorie wordt alleen de waarschijnlijkheden voor individuele processen meegenomen, dus alleen de termen $C^{*}_{p}C_{p}+D^{*}_{p}D_{p}$. In een golftheorie met tijdsomkeerinvariantie zijn de bijdragen voor gesloten paden hetzelfde, ongeacht hun omloopszin, d.w.z. $C_{p}=D_{p}$. Hieruit volgt dat de termen $C^{*}_{p}D_{p}+D^{*}_{p}C_{p}$ even groot zijn: er is een extra factor 2 voor gesloten paden. Dit beschrijft een vergrote kans om terug te keren naar het uitgangspunt.

In de optica is er een ‘voorloper’ van dit verschijnsel, namelijk de terugstrooi-kegel. (Het is niet echt een voorloper maar eerder het equivalent). Het ‘gesloten pad’ hier betekent dat je naar het gereflecteerde signaal kijkt precies in de richting waarmee je instraalt (‘terugstrooirichting’). Zoals voorspeld in door Barbaranenkov in 1973 [7] en waargenomen door onafhankelijke groepen (in 1984 door Kuga en Ishimaru [8] en in 1985 door zowel van Albada en Lagendijk  als door Wolf en Maret [9], [10]), is er gemiddeld in de terugstrooirichting een intensiteitspiek die maximaal twee keer zo groot is als de achtergrond. Hoewel de hoogte ervan een effect van orde één is, is het een zwakke-localisatie-effect omdat het een smalle piek is met breedte $\lambda/\ell$ rond de terugstrooirichting. Kijkt men niet precies in de terugstrooirichting dan neemt het effect af omdat de interferentie destructief wordt; de propagatoren worden dan ‘massief’.

Voor electronen is het analogon de onderdrukking van lusdiagrammen (‘loops’) door een extern magneetveld. Let wel: de door interferentieëffecten veroorzaakte vergroting van de terugkeerkans wordt teniet gedaan door een veld. Dus het aanbrengen van een veld vergroot het geleidingsvermogen .

De universele geleidbaarheidsfluctuaties en de versterkte terugstrooikegel hebben aanleiding gegeven tot intensieve studie van mesoscopische fluctuaties. Recente bijdragen zijn te vinden in de boeken uitgegeven door van Haeringen en Lenstra  [11] en van Altshuler, Lee en Webb. [12]

1.3 De transportsnelheid

Een effect waarvan het belang pas recentelijk ingezien is, is het volgende [13]. Stel je voor dat straling door resonantie effecten een tijdje $\tau_{dw}$ binnen of in de buurt van iedere verstrooier verblijft (verblijftijd, oplaadtijd, ‘dwell time’, ‘charging time’). De reistijd naar andere verstrooiers is natuurlijk gelijk aan de gemiddelde afstand tussen twee verstrooiingen, $\ell_{sc}$, gedeeld door de lichtsnelheid in het medium, $\tau_{sc}=\ell_{sc}/c$. De gemiddelde tijd tussen per verstrooiing is daarom

$$\tau=\tau_{sc}+\tau_{dw}.$$ (1.4)

De transportsnelheid is dus kleiner dan de lichtsnelheid, namelijk

$$v=\frac{\ell_{sc}}{\tau}=c\frac{\tau_{sc}}{\tau_{sc}+\tau_{dw}}.$$ (1.5)

Dit effect is van belang als de grootte van de verstrooiers van de orde van de golflengte is, omdat er dan resonanties op kunnen treden. De reductie in de snelheid is typisch een factor $10-100$ voor een volumefractie van $25\%$ TiO₂   deeltjes in lucht  [13]. Hetzelfde effect treedt op bij vastgeprikte atomen als de ingestraalde frequentie dichtbij de resonantiefrequentie is. In zo’n geval kan de reductiefactor typisch $10^{5}-10^{6}$ zijn in het centrum van de lijn . De lage waarde van de transportsnelheid verklaart dat de experimenteel bepaalde diffusieconstante veel kleiner is dan men naief zou verwachten [13].

1.4 Sterke localisatie: de Anderson overgang en het Ioffe-Regel criterium

Men kan zich de vraag stellen: als je de hoeveelheid wanorde in het systeem vergroot, kan dan de diffusieconstante (of geleidbaarheid) van het systeem naar nul gaan? Deze vraag werd beantwoord in het beroemde artikel van Anderson in 1958  [14]. Het is experimenteel bekend dat een amorfe geleider een overgang kan maken naar een isolator (metaal-isolator overgang, ‘metal-insulator transition’, ‘MIT’). Dit gebeurt wanneer alle relevante eigenfuncties van het systeem exponentieel gelocaliseerd worden, de zogenaamde Anderson overgang. Ioffe en Regel hebben opgemerkt dat de vrije weglengte in een systeem nooit kleiner kan zijn dan de golflengte. Met andere woorden: voorbij dat punt is de theorie van zwakke localisatie niet meer geldig. In drie dimensies leidt dit tot het Ioffe-Regel criterium voor het optreden van Anderson localisatie indien

$$k\ell=\frac{2\pi\ell}{\lambda}=1.$$ (1.6)

In één dimensie blijken alle toestanden exponentieel gelocaliseerd in de thermodynamische limit. Quasi-metallisch gedrag treedt wel op wanneer de systeemlengte kleiner is dan de localisatielengte. In twee dimensies is de situatie hetzelfde, maar de localisatielengte kan astronomisch groot zijn, in welk geval een mesoscopisch systeem meer op een niet-gelocaliseerd systeem (metaal) lijkt.

De vraag of er in optische systemen een Anderson overgang kan optreden is nog steeds niet volledig beantwoord. Experimenteel zou een gelocaliseerd systeem moeten werken als een perfecte, maar niet vlakke spiegel. Inmiddels is het wel duidelijk geworden dat het niet eenvoudig zal zijn zo’n systeem te maken.

Een theoretische beschrijving voor de Anderson overgang is de zelf-consistente theorie van Volhardt en Wölfle. Dit is een min of meer recht-toe-recht-aan methode. Een recent overzicht is te vinden in [15].

Een meer fundamentele aanpak gaat uit van een veldentheorie voor het systeem. De metallische fase wordt beschreven door een intensiteitsachtig veld (samengesteld veld, ‘composite field’). De belangrijke fluctuaties treden alleen op in de ‘orientatie’ van het veld en variëren langzaam; de grootte van het veld is in essentie vast. [16] Dit is analoog aan de situatie met Heisenbergspins; ook zij hebben vaste lengte maar een veranderlijke orientatie. Deze aanpak leidt daarom tot een niet-lineair sigma-model voor de Anderson overgang. Hiermee heeft men de renormalisatiegroep vergelijkingen in $2+\epsilon$ dimensies bepaald tot op orde $\epsilon^{5}$ [17]. Dit legt de kritieke exponenten vrij nauwkeurig vast in $d=3$.

Wij zullen in dit dictaat sterke localisatieaspecten verder buiten beschouwing laten.

2 Macroscopie: de diffusiebenadering

2.1 De transmissiecoëfficient van een plak en de wet van Ohm

Beschouw transmissie van licht door een plak met dikte $L$ (‘plane parallel geometry’ of ‘slab’). Zoals aangegeven in figuur 2.1 valt een vlakke golf onder een hoek $\theta_{a}$ in op een laag met verstrooiers. De brekingsindex van het medium met verstrooiers is $n_{0}$; daarbuiten is hij $n_{1}$. De verhouding van brekingsindices,

$$m=\frac{n_{0}}{n_{1}},$$ (2.1)

is groter dan één indien een droge stof in lucht geplaatst is ($n_{1}\approx 1$). Het verschil in brekingsindices leidt er toe dat de binnenkomende bundel een hoek $\theta_{a}^{\prime}$ heeft in het medium (refractie). De verstrooiers zijn lukraak geplaatst met homogene dichtheid. Dit leidt tot een diffusief gedrag van de lichtintensiteit. Men kan zich dat eenvoudig voorstellen omdat iedere verstrooiing het licht weer in een andere richting stuurt. We beschouwen voorlopig het geval van isotrope verstrooiing, waar deze verstrooiing in iedere richting even sterk is.

Figuur 2.1: Schematische voorstelling van veelvoudige verstrooiing in een plak. Een bundel die binnen komt onder hoek $\theta_{a}$ wordt afgebogen naar hoek $\theta_{a}^{\prime}$ in het medium en genereert ook een speculaire reflectie. Nadat diffusief tranport plaatsgevonden heeft, veroorzaakt een golf, die onder hoek $\theta_{b}^{\prime}$ aankomt op één van de wanden, een speculaire reflectie en een uitgaande bundel met hoek $\theta_{b}$.

In een stationaire situatie voldoet de diffuse lichtintensiteit $I$ aan de stationaire diffusie vergelijking

$$\frac{\partial}{\partial t}I({\bf r},t)=D\nabla^{2}I({\bf r},t)=0$$ (2.2)

Hier is $D$ de diffusieconstante. In een stationaire situatie speelt hij geen rol (we kunnen hem eruit delen).

De inkomende intensiteit in $z=0$ is $I_{0}$. De niet-verstrooide intensiteit zal in de plak afvallen als

$$I_{in}(z)=I_{0}{\rm e}^{\textstyle-z/\ell}$$ (2.3)

Deze exponentiële afval is bekend onder de naam ‘Lambert-Beer wet’. Hij beschrijft het lot van het directe zonlicht of de koplampen van de auto zoals besproken in de inleiding.

De afval (2.3) van de niet-verstrooide intensiteit gaat hand in hand met het opbouwen van de diffuse intensiteit. Dit gebeurt in een randlaag met een dikte van essentieel één vrije weglengte. Later zal dit uitgebreid besproken worden bij het oplossen van de Schwarzschild-Milne vergelijking. In de diffusiebenadering neemt men eenvoudig aan dat de inkomende intensiteit na een kleine diepte geheel omgezet is in diffuse intensiteit. Het probleem van de vlakke golf invallend op de laag wordt vervangen door de laag dikker te ‘denken’ en aan te nemen dat een bundel diffuus licht op een ‘injectiediepte’ $-z_{0}$ in de verstrooiende laag geinjecteerd wordt. De waarde van $z_{0}$ moet uit de mesoscopie berekend worden; het is duidelijk dat $z_{0}$ van de orde van de vrije weglengte is. Voor isotrope verstrooiing in de afwezigheid van interne reflecties geldt $z_{0}=0.71044609\,\ell$. We zullen nu echter $z_{0}$ gelijk nemen aan $\ell$.

We kiezen de $z$-as zó dat de invallende bundel vanuit $z=-\infty$ in $z=0$ op het medium valt. In de huidige beschrijving heeft de diffuse intensiteit dus de randvoorwaarde

$$I(z=-z_{0})=I_{0}$$ (2.4)

Voor een plak met dikte $L$ geldt aan de uittreezijde op analoge wijze dat licht binnen een randlaagje ter dikte van $z_{0}$ zonder verdere verstrooiing uit het medium kan propageren. De diffuse intensiteit voldoet dan ook aan de randvoorwaarde

$$I(z=L+z_{0})=0$$ (2.5)

Voor onze plak-geometrie hangt $I$ alleen van $z$ af, zodat vgl. (1) reduceert tot $I^{\prime\prime}(z)=0$, met oplossing $I(z)=a+bz$. Voor ons probleem vinden we

$$I(z)=I_{0}\frac{L+z_{0}-z}{L+2z_{0}}$$ (2.6)

De doorgelaten intensiteit zal in essentie gelijk zijn aan de intensiteit in $z=L$. Voor kleine $z_{0}$ is dit equivalent met $z_{0}$ maal de afgeleide van de intensiteit aan de uittreerand. De transmissiecoëfficient, $T$, is dus gegeven door

$$T = \frac{I(z=L)}{I_{0}}=-\frac{z_{0}}{I_{0}}\frac{dI(z)}{dz}\left|{}_{z=L+z_{0}}\right.$$ (2.7)

$$= \frac{z_{0}}{L+2z_{0}}\approx\frac{\ell}{L}$$

Zonder ons te bekommeren om voorfactoren zien we hier de afhankelijkheid $T\sim\ell/L$, die we kennen voor het geleidingsvermogen van een weerstand met lengte $L$ (wet van Ohm). Let wel dat voor electrontransport bij niet te lage temperaturen de diffusie veroorzaakt wordt door botsing met fononen, terwijl deze voor zeer lage temperaturen een gevolg is van verstrooiing door onzuiverheden.

2.2 De diffusiepropagator

Laten we nu kijken naar de oplossing van de diffusievergelijking. De meest algemene vorm is

$$\partial_{t}I({\bf r},t)=D\nabla^{2}I({\bf r},t)-D\kappa^{2}I({\bf r},t)$$ (2.8)

De tweede term in het rechterlid beschrijft absorptie. De absorptielengte is

$$L_{abs}=\frac{1}{\kappa}.$$ (2.9)

De oplossing van (2.8) met beginvoorwaarde $I({\bf r},0)=\delta({\bf r})$ is

$$I({\bf r},t)=(4\pi Dt)^{-3/2}{\rm e}^{\textstyle-\frac{r^{2}}{4Dt}-D\kappa^{2}t}$$ (2.10)

Opgave

Toon aan dat de algemene oplossing is

$$I({\bf r},t)=\int d^{3}{\bf r}^{\prime}I({\bf r}^{\prime},0)(4\pi Dt)^{-3/2}{\rm e}^{\textstyle-\frac{({\bf r}-{\bf r}^{\prime})^{2}}{4Dt}-D\kappa^{2}t}$$ (2.11)

Vaak werkt men met de Fourier-Laplace getransformeerde

$$I({\bf q},\Omega)=\int d^{3}{\bf r}{\rm e}^{\textstyle-i{\bf q}\cdot{\bf r}}\int_{0}^{\infty}dt{\rm e}^{\textstyle i\Omega t}I({\bf r},t)$$ (2.12)

Opgave

Toon aan dat de oplossingen (2.10) en (2.11) equivalent zijn aan

$$I({\bf q},\Omega)=\frac{1}{D{\bf q}^{2}+D\kappa^{2}-i\Omega};\qquad I({\bf q},\Omega)=\frac{I({\bf q},{\bf t}=0)}{D{\bf q}^{2}+D\kappa^{2}-i\Omega}$$ (2.13)

Omdat deze uitdrukkingen divergeren in de limiet ${\bf q},\Omega\rightarrow 0$, noemt men dit wel de ‘diffusie-pool’ of het ‘diffuson’. We zullen veelal geïnteresseerd zijn in plak geometriën. Er is dan translatie invariantie in het $\mbox{\boldmath{$\rho$}}=(x,y)$-vlak. De twee-dimensionale impulsvector noteren we als ${\bf q_{\perp}}=(q_{x},q_{y})$. De oplossing met beginvoorwaarde

$$I({\bf r},t=0)=S({\bf q_{\perp}})\exp(i{\bf q_{\perp}}\cdot\mbox{\boldmath{$\rho$}})\delta(z-z^{\prime})$$ (2.14)

moet dus voldoen aan de vergelijking

$$DI^{\prime\prime}(z)-D{\bf q_{\perp}}^{2}I(z)+i\Omega I(z)-D\kappa^{2}I(z)=-S({\bf q_{\perp}})\delta(z-z^{\prime})$$ (2.15)

Dit kunnen we schrijven als

$$I^{\prime\prime}(z)=M^{2}I(z)-\frac{S({\bf q_{\perp}})}{D}\delta(z-z^{\prime})$$ (2.16)

met ‘massa’ $M$ gedefinieerd door

$$M^{2}={\bf q_{\perp}}^{2}+\kappa^{2}-i\frac{\Omega}{D}.$$ (2.17)

We noemen dit massa omdat het de exponentiële afval van de intensiteit beschrijft, zie voetnoot in hoofdstuk 1. Voor een plak met randvoorwaarden $I(0)=I(L)=0$ is de oplossing van vgl. (2.15)

$$I(z,{\bf q_{\perp}},\Omega)=\frac{S({\bf q_{\perp}})}{D}\,\,\frac{\sinh(Mz_{<})\sinh(ML-Mz_{>})}{M\sinh(ML)}$$

$${\rm waarbij}\qquad z_{<}={\rm minimum}(z,z^{\prime});\qquad z_{>}={\rm maximum}(z,z^{\prime})$$ (2.18)

Opgave

Neem $z^{\prime}$ vast en geef de uitdrukking voor $z<z^{\prime}$ en voor $z>z^{\prime}$. Toon aan dat aan vgl. (2.16) voldaan is.

In de stationaire, vlakke en absorptieloze limiet ($\Omega=\kappa=0$, ${\bf q_{\perp}}={\bf 0}$ zodat $M=0$) reduceert (2.2) tot de ‘tentfunctie’

$$I(z;z^{\prime};{\bf q_{\perp}}={\bf 0},\Omega=0)=\frac{S({\bf q_{\perp}})}{D}\,\,\frac{z_{<}(L-z_{>})}{L}$$ (2.19)

2.3 Plaatsbepaling van een object in een diffusief medium

Diffusietheorie is nuttig gebleken bij het bepalen van de positie van een object in een melkachtige vloeistof. Stel je voor dat een object (bijv. een haar) in een glas melk zit (of een bromvlieg in een glas karnemelk). Neem aan dat je het object niet met het blote oog kan waarnemen. Lukt dat wel met een intense, welgedefinieerde lichtbron, zoals een laser? Dit probleem werd experimenteel en theoretisch beschouwd door den Outer et al. [1]. Het is een inversie probleem: wanneer we de intensiteit vlak aan de rand van het medium op alle plaatsen meten, kunnen we dan de vorm en positie van het object reconstrueren? Zulke vragen zijn van interesse in de medische fysica. De gebruikte methode vereist namelijk geen operatie (hij is niet-invasief). Mogelijke toepassingen kunnen zijn het opsporen van borstkanker, een hersenbloeding (veel bloed veroorzaakt veel absorptie) en de ziekte van Altzheimer (weinig doorbloeding van een deel van de hersenen).

Omdat de stationaire diffusie vergelijking dezelfde vorm heeft als de Laplace vergelijking in de electrostatica, kunnen we het effect van het object in een multipool-expansie uitdrukken. Daar de multipoolmomenten als machten in de straal gaan, zullen alleen de eerste twee (lading en dipoolmoment) voor kleine objecten van belang zijn. De intensiteits-verstoring aan de rand van het medium veroorzaakt door het object berekenen we met behulp van beeldladingsmethoden. Indien het object licht absorbeert, wordt het beschreven worden door een lading; een tegenovergestelde lading beschrijft dan het genereren van extra straling door de invallende straling. Indien er geen absorptie is maar wel een verschil is tussen de diffusieconstante van het object en het omringende medium, zal het object alleen voor extra of juist voor minder verstrooiing zorgen dan de omgeving. In zo’n geval wordt het object beschreven door een dipool (Rayleighverstrooier). De precieze vorm van het object komt tot uitdrukking in hogere multipolen, die voor kleine objecten nauwelijks waarneembaar zijn.

2.3.1 Het transmissie- en reflectieprofiel in twee dimensies

We zullen het transmissie- en reflectieprofiel berekenen voor een plak van een verstrooiend medium met daarin een cylinder met straal $a$, klein vergeleken met $L$, de dikte van de plak. In de praktijk kan de cylinder een dun potlood zijn, wat straling absorbeert, of een glasfiber, die niet absorbeert maar minder verstrooit dan zijn omgeving . Experimenteel kun je cylinders of draden makkelijk manipuleren en zij geven sterkere signalen dan bolletjes. Het probleem van verstrooiing aan een ondergedompeld bolletje wordt behandeld in hoofdstuk 13.

Als lichtbron nemen we een vlakke golf. De coordinaten van het hart van de draad zijn $(x,0,L-Z_{0})$ met $-\infty<x<\infty$, dus $Z_{0}$ meet de afstand van het hart van de draad tot het uittreevlak. De stationaire diffusievergelijking voor de lichtintensiteit $I({\bf r})$ is gegeven door:

$$\nabla^{2}I({\bf r})=0.$$ (2.20)

Met randvoorwaarden aan de voor- en achterkant van de plak:

$$I(x,y,0)=I_{0},\mbox{\ \ }I(x,y,L)=0,$$ (2.21)

De diffusievergelijking binnen het object is gegeven door

$$\nabla^{2}I({\bf r})=\kappa^{2}I({\bf r}).$$ (2.22)

We veronderstellen dus uniforme absorptie in het object, zodat we een absorptie lengte $L_{abs}\equiv 1/\kappa$ kunnen introduceren. Het volledige probleem is nu om vergelijking (2.20) en (2.22) op te lossen onder de randvoorwaarden (2.21) en met extra randvoorwaarden aan het oppervlak van het object

$$I_{uit}(a^{+}) = I_{in}(a^{-}),$$ (2.23)

$$D_{1}\frac{\partial I_{uit}}{\partial n}\mid_{a^{+}} = D_{2}\frac{\partial I_{in}}{\partial n}\mid_{a^{-}}.$$ (2.24)

De afgeleide langs de normaal, $\partial/\partial n={\bf n}\cdot\nabla$, wordt genomen op de rand van het object. Het omringende medium heeft diffusieconstante $D_{1}$ en het object heeft diffusieconstante $D_{2}$. Voor een glasfiber kunnen we $D_{2}=\infty$ stellen. Vergelijkingen (2.23) en (2.24) beschrijven continuiteit en continu-differentieerbaarheid van de intensiteit op de rand, wat neerkomt op fluxbehoud aan het oppervlak van het object.

We mogen nu de $x$-coordinaat buiten beschouwing laten en we voeren de complexe coordinaat $\zeta=L-z+iy$ in. De probeer-oplossing voor de diffusievergelijking buiten het object is nu

$$\frac{I_{uit}(\zeta)}{I_{0}}=\frac{L-z}{L}+q\mbox{Re}\{\ln\frac{\sin\frac{\pi}{2L}(\zeta-Z_{0})}{\sin\frac{\pi}{2L}(\zeta+Z_{0})}\}+p\mbox{Re}\{\cot\frac{\pi}{2L}(\zeta-Z_{0})+\cot\frac{\pi}{2L}(\zeta+Z_{0})\}$$ (2.25)

Binnen het object geldt

$$\frac{I_{in}(\zeta)}{I_{0}}=A\mbox{I}_{0}(\kappa\rho)+B\mbox{I}_{1}(\kappa\rho)\cos\phi.$$ (2.26)

I₀ en I₁ zijn gemodificeerde Besselfuncties van orde 0 en 1, $\rho=\sqrt{(z-L+Z_{0})^{2}+y^{2}}$ en $\phi=\arctan{y/(L-Z_{0}-z)}$.

De eerste term in vgl. (2.25) beschrijft de ongestoorde intensiteit (2.6), de tweede term geeft het effect van absorptie aan (analoog aan een lading in electrostatica) en de derde is de dipool-term als gevolg van extra verstrooiing. De constanten $q$, $p$, $A$ en $B$ worden vastgelegd door de randvoorwaarden op het oppervlak van het object. Voordat we de probeer-oplossing invullen maken we eerst gebruik van het feit dat op het oppervlak geldt: $\mid\zeta-Z_{0}\mid=a\ll L$, zodat daar

$$\frac{I_{uit}(\zeta)}{I_{0}} = \frac{Z_{0}+(L-Z_{0}-z)}{L}+q[\ln\frac{\pi\rho}{2L\sin\frac{\pi}{L}Z_{0}}+O(\frac{a^{2}}{L^{2}})]$$ (2.27)

$$\mbox{\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ }+p[\frac{2L(L-Z_{0}-z)}{\pi\rho}+\cot\frac{\pi}{L}Z_{0}+O(\frac{a}{L})].$$

Opgave

Leid af dat invullen van (2.26) en (2.27) in (2.24) en (2.23) geeft:

$$q = \left[\frac{Z_{0}}{L}\ +p\cot(\frac{\pi Z_{0}}{L})\right]\frac{D_{2}\kappa a\mbox{I}_{1}(\kappa a)}{D_{1}\mbox{I}_{0}(\kappa a)+D_{2}\kappa a\mbox{I}_{1}(\kappa a)\ln(L/a^{*})},$$

$$p = \frac{\pi a^{2}}{2L^{2}}\frac{D_{1}\mbox{I}_{1}(\kappa a)-D_{2}\kappa a\mbox{I}_{0}(\kappa a)+D_{2}\mbox{I}_{1}(\kappa a)}{D_{1}\mbox{I}_{1}(\kappa a)+D_{2}\kappa a\mbox{I}_{0}(\kappa a)-D_{2}\mbox{I}_{1}(\kappa a)},$$

$$A = \frac{\mbox{I}_{0}(\kappa a)D_{1}q}{\kappa a\mbox{I}_{1}(\kappa a)D_{2}},$$

$$B = \frac{a}{\mbox{I}_{1}(\kappa a)}(\frac{1}{L}+p\frac{2L}{\pi a^{2}}),$$ (2.28)

met de herschaalde straal

$$a^{*}=\frac{\pi a}{2\sin(\pi Z_{0}/L)}.$$

Binnen de diffusiebenadering zijn de transmissie- en de reflectiecoëfficient gedefinieerd door vergelijking (2.7). Voor de transmissiecoëfficient vinden we

$$T(y) \equiv \left.-\frac{\ell}{I_{0}}\frac{\partial I({\bf r})}{\partial z}\right|_{z=L},$$

$$= \frac{\ell}{L}\left\{1\ -\ q\frac{\pi\sin\frac{\pi}{L}Z_{0}}{\cosh\frac{\pi y}{L}-\cos\frac{\pi}{L}Z_{0}}\ -\ 2\pi p\frac{1-\cosh\frac{\pi y}{L}\cos\frac{\pi}{L}Z_{0}}{(\cosh\frac{\pi y}{L}-\cos\frac{\pi}{L}Z_{0})^{2}}\right\},$$

en voor de reflectiecoëfficient

$$R(y) \equiv \left.1\ +\frac{\ell}{I_{0}}\frac{\partial I({\bf r})}{\partial z}\right|_{z=0},$$

$$= 1-\frac{\ell}{L}\left\{1\ +\ q\frac{\pi\sin\frac{\pi}{L}Z_{0}}{\cosh\frac{\pi y}{L}+\cos\frac{\pi}{L}Z_{0}}\ -\ 2\pi p\frac{1+\cosh\frac{\pi y}{L}\cos\frac{\pi}{L}Z_{0}}{(\cosh\frac{\pi y}{L}+\cos\frac{\pi}{L}Z_{0})^{2}}\right\}.$$

Het effect op de transmissie is veel duidelijker omdat daar de achtergrond een stuk kleiner is. In figuren 2.2 en 2.3 zijn de transmissiemetingen aan een plak verstrooiend medium met daarin een potloodstaafje of een glasfiber te zien. Het potlood absorbeert licht, vandaar zijn zwarte kleur. De glasfiber zorgt alleen voor verminderde verstrooiing. In de figuren is ook de beste aanpassing van de theoretisch uitgerekende lijnvorm (2.3.1) getekend. Voor het potlood vindt men $q\neq 0$, $p=0$ en voor de glasfiber $q=0$, $p\neq 0$, zoals verwacht. Men ziet dat de metingen zeer goed door de diffusie theorie beschreven worden. De reden is dat de effecten van een klein object groot zijn: een object leidt tot een diffusief verbrede verstoring, die qua vorm alleen van de systeemgrootte $L$ afhangt; slechts de sterkte van de verstoring, $p$ of $q$, hangt van de straal van het object af. Voor meer details van dit onderzoek, zie referentie [1].

Opgave

Binnen de gemaakte benadering is de uitgaande flux op de rand van de cylinder gegeven door $-\ell\partial I_{uit}/\partial n$.

$\bullet$ Toon aan dat dit gelijk is aan $I_{0}\cos{\phi}\,\ell/L-I_{0}q\ell/\rho$ De netto intensiteit die uitgaat van de cylinder is dus $-2\pi q\ell I_{0}$; met andere woorden, er wordt een hoeveelheid $+2\pi q\ell I_{0}$ geabsorbeerd. Kun je dit ook direct aantonen?

$\bullet$ Toon aan dat dit precies gelijk is aan het verlies in totaal uitgestraalde intensiteit. (Je krijgt dat door $T(y)$ en $R(y)$ over $y$ te integreren).

$\bullet$ Toon op dezelfde manier aan dat de termen met $p$ tezamen geen verandering van de totaal uitgestraalde intensiteit veroorzaken.

Figuur 2.2: De doorgelaten intensiteit als functie van de transversale afstand voor een cuvet gevuld met een diffuus verstrooiende suspensie, en verschillende posities van een potloodstaafje met doorsnede ø =350 $\mu m$: a) $Z_{0}$ = 1.00 $mm$, b) $Z_{0}$ = 2.60 $mm$, c) $Z_{0}$ =4.10 $mm$. De aanpassingen (‘fits’) van de berekende curves geven: a) $Z_{0}=1.41\pm 0.05$ $mm$, b) $Z_{0}=2.86\pm 0.05$ $mm$, c) $Z_{0}=4.33\pm 0.05$ $mm$. Voor alle gevallen is gebruikt: $p=0$, $\ell=20\pm 3$ $\mu m$, cuvetdikte $L$ = 10.0 $mm$.

Figuur 2.3: De doorgelaten intensiteit als functie van de tranversale afstand voor een cuvet gevuld met een diffuus verstrooiende suspensie, met daarin een transparante glasfiber met doorsnee ø= 350 $\mu m$ op de posities: a) $Z_{0}=0.74\pm 0.05$, en b) $Z_{0}$=2.5 $mm$. Er geldt $\ell=20\pm 3$ $\mu m$, cuvetdikte $L=5.0$ $mm.$ De aanpassingen aan de berekende curves geven: a) $Z_{0}$ = 0.60 $\pm$ 0.02 $mm$, $D_{2}=\infty$, b) $Z_{0}=2.4\pm 0.1mm$, $D_{2}=\infty$ en in beide gevallen $q=0$.

2.4 Mesoscopische verstrooiers

De monopoolsterkte $q$ en dipoolsterkte $p$ van een gegeven mesoscopische verstrooier kan bepaald worden, zie de theorie en voorbeelden in [2, 3].

3 Mesoscopie: de stralingstransportvergelijking

Voor veel toepassingen van stralingstransport hoeft men slechts het gedrag op afstanden van één vrije weglengte te kennen. De standaard theorie wordt nu kort besproken en aangevuld met de behandeling van interne reflecties binnen dit kader.

3.1 De specifieke intensiteit

Bij de bestudering van een stralingsveld, is het zinvol de hoeveelheid stralingsenergie, $dU$, in een gegeven frequentie interval $(\omega-\frac{1}{2}\Omega,\omega+\frac{1}{2}\Omega)$ te beschouwen. Deze is getransporteerd door een oppervlakteelement $d\sigma$ in richtingen vallend binnen de ruimtehoek $d{\bf n}$ gecentreerd rond de richting ${\bf n}$, gedurende een tijd $dt$ .

Figuur 3.1:

Deze energie wordt als volgt uitgedrukt in de ‘specifieke intensiteit’ ${\cal I}$

$$dU={\cal I}\cos{\theta}\,\Omega d\sigma d{\bf n}dt$$ (3.1)

waarbij $\theta$ de hoek is tussen de richting ${\bf n}$ van de uitgaande straling en de normaal van $d\sigma$. Deze constructie noemt Chandrasekhar een ‘pencil of radiation’; we zullen de term ‘stralingskegel’ gebruiken. De specifieke intensiteit wordt ook wel ‘diffuse intensiteit’ of kortweg ‘intensiteit’ genoemd. Hij hangt in het algemeen af van de positie ${\bf r}=(x,y,z)$, de richting ${\bf n}$, de frequentie $\omega$ en de tijd $t$. Wij zullen veelal geïnteresseerd zijn in stationaire, monochromatische situaties voor een plak met axiale symmetrie. Dan hangt ${\cal I}$ alleen af van $z$ en $\mu=\cos\theta$, waarbij $\theta$ de hoek is tussen de $z$-as en de stralingsrichting. Propageert de straling een afstand $ds$ in de gegeven richting, dan is er een stralingsverlies door verstrooiing in andere richtingen en, eventueel, door absorptie. Dit wordt beschreven door

$$d{\cal I}=-n\sigma_{ex}{\cal I}ds$$ (3.2)

Hier is $n$ de dichtheid van verstrooiers en $\sigma_{ex}$ de extinctie-werkzame-doorsnede, zie hoofdstuk 4. De oplossing van deze vergelijking beschrijft de afval van de niet-verstrooide intensiteit, ${\cal I}(z)\sim\exp(-z/\ell_{sc})$ met verstrooiings-vrije weglengte (‘scattering mean free path’) gegeven door

$$\ell_{sc}=\frac{1}{n{\sigma_{ex}}}$$ (3.3)

In de afwezigheid van absorptie wordt de stralingsenergie verstrooid met een snelheid

$${\sigma_{ex}}nds\times{\cal I}cos\theta\Omega d\sigma d{\bf n}$$ (3.4)

ofwel, met $dN=n\cos\theta d\sigma ds$

$${\sigma_{ex}}{\cal I}dN\Omega\,d{\bf n}$$ (3.5)

De fasefunctie $p(\cos\Theta)=p({\bf n}\cdot{\bf n}^{\prime})$ geeft aan dat de fractie

$${\sigma_{ex}}{\cal I}dN\Omega\,d{\bf n}\times p(\cos\Theta)\frac{d{\bf n}^{\prime}}{4\pi}$$ (3.6)

verstrooid wordt binnen een element $d{\bf n}^{\prime}$ rond de richting ${\bf n}^{\prime}$, die zelf een hoek $\Theta$ maakt met de inkomende richting ${\bf n}$.   Het albedo van een verstrooier is gedefinieerd als (zie ook hoofdstuk 4)

$$a=\int\frac{d{\bf n}}{4\pi}p(cos\Theta).$$ (3.7)

Indien er geen absorptie optreedt geldt er $a=1$. Van bijzondere interesse is isotrope verstrooiing

$$p(\cos\Theta)=1$$ (3.8)

Deze beschrijft $s$-golf verstrooiing, in het bijzonder verstrooiing van electronen aan kleine onzuiverheden. De fasefunctie voor Rayleigh verstrooiing

$$p(\cos\Theta)=\frac{3}{4}(1+\cos^{2}\Theta)$$ (3.9)

beschrijft dipool-verstrooiing of $p$-golf verstrooiing, zoals optreedt bij verstrooiing van licht aan objecten veel kleiner dan de golflengte.

De emissiecoëfficient $j$ is gedefinieerd zodanig dat een aantal deeltjes $dN$ een hoeveelheid stralingsenergie

$$jdN\,d{\bf n}\,\Omega\,dt$$ (3.10)

uitzendt in een frequentie interval $(\omega-\frac{1}{2}\Omega,\omega+\frac{1}{2}\Omega)$ binnen een tijdje $dt$ in een ruimtehoekelementje $d{\bf n}$. Uit een stralingskegel in richting ${\bf n}^{\prime}(\theta^{\prime},\phi^{\prime})$$=$$(\sin\theta^{\prime}\cos\phi^{\prime},$ $\sin\theta^{\prime}\sin\phi^{\prime},$ $\cos\theta^{\prime})$ wordt dus een hoeveelheid

$${\sigma_{ex}}dN\,\Omega\,dn\,p(\theta\phi;\theta^{\prime}\phi^{\prime}){\cal I}(\theta^{\prime},\phi^{\prime})\frac{sin\theta^{\prime}\,d\theta^{\prime}d\phi^{\prime}}{4\pi}$$ (3.11)

verstrooid in de richting ${\bf n}(\theta,\phi)$. De emissiecoëfficient is dus

$$j(\theta,\phi)=\frac{{\sigma_{ex}}}{4\pi}\int_{0}^{\pi}\int_{-\pi}^{\pi}p(\theta,\phi;\theta^{\prime}\phi^{\prime}){\cal I}(\theta^{\prime},\phi^{\prime})sin\theta^{\prime}\,d\theta^{\prime}d\phi^{\prime}$$ (3.12)

Met deze ingredienten kunnen we nu de stralingstransportvergelijking afleiden. Beschouw straling in een frequentieinterval $(\omega-\frac{1}{2}\Omega,\omega+\frac{1}{2}\Omega)$ in een tijdje $dt$ dat door een klein cylindertje (‘pilledoosje’) met oppervlak $d\sigma$ en hoogte $ds$ gaat. Wanneer de normaal van $d\sigma$ evenwijdig is aan ${\bf n}$, is het verschil in stralingsenergie tussen beide oppervlakken per definitie

$$\frac{d{\cal I}}{ds}ds\Omega d\sigma d{\bf n}dt=d{\cal I}\Omega d\sigma d{\bf n}dt$$ (3.13)

Dit verschil ontstaat uit de onbalans tussen geëmitteerde straling

$$jnd\sigma ds\Omega d{\bf n}dt$$ (3.14)

en het stralingsverlies

$${\sigma_{ex}}nds\times{\cal I}\Omega d\sigma d{\bf n}dt$$ (3.15)

Er volgt

$$\frac{d{\cal I}}{ds}=nj-{\sigma_{ex}}n{\cal I}$$ (3.16)

Definiëren we de ‘bronfunctie’ ${\cal J}=j/{\sigma_{ex}}$ op plaats ${\bf r}$,

$${\cal J}({\bf r};\theta,\phi)=\int_{0}^{\pi}\int_{-\pi}^{\pi}p(\theta,\phi;\theta^{\prime}\phi^{\prime})\frac{\sin\theta^{\prime}d\theta^{\prime}d\phi^{\prime}}{4\pi}{\cal I}({\bf r};\theta^{\prime},\phi^{\prime}).$$ (3.17)

Zoals ${\cal I}$ de straling aangeeft die aankomt in ${\bf r}$, zo beschrijft ${\cal J}$ de verstrooide weggaande straling. Nu volgt hieruit de stralingstransportvergelijking

$$\frac{1}{n\sigma_{ex}}\,\frac{d{\cal I}}{ds}={\cal J}-{\cal I}$$ (3.18)

3.2 De plak-geometrie

Voor een plak-geometrie $0\leq z\leq L$ hangen fysische grootheden alleen van $z$ af. Het is handzaam de ‘optische diepte’

$$\tau=\frac{z}{\ell_{sc}}=n{\sigma_{ex}}z$$ (3.19)

in te voeren. De optische dikte van de plak is dan

$$b=\frac{L}{\ell_{sc}}.$$ (3.20)

Laat $\theta$ de hoek tussen de positieve $z$-as en de stralingsrichting aangeven, en $\phi$ de hoek met de positieve $x$-as. Voor het gemak bekijken we een ingaande bundel die rotatie-symmetrisch is rond de $z$-as, dwz. de inkomende bundel is een kegel met openingshoek $\theta_{a}$ en intensiteit $I_{0}/2\pi$, onafhankelijk van $\phi$.

We vinden de dimensieloze vorm van de stralingtransportvergelijking .

$$\mu\frac{d{\cal I}(\tau,\mu,\phi)}{d\tau}={\cal J}(\tau,\mu,\phi)-{\cal I}(\tau,\mu,\phi)$$ (3.21)

waarbij

$$\mu=\cos\theta.$$ (3.22)

Voor een vlakke golf die met intensiteit $I_{0}$ in richting ${\bf n}_{a}(\theta_{a},\phi_{a})$ invalt op het grensvlak $z=0$, is de randvoorwaarde ${\cal I}(0,\mu,\phi)$$=I_{0}\delta(\mu-\mu_{a})\delta(\phi-\phi_{a})$, waarbij $\mu_{a}=\cos\theta_{a}>0$.

3.2.1 Isotrope verstrooiing

Laten we bovenstaande vergelijking omschrijven tot een integraalvergelijking voor het geval van een half-oneindig medium. Voor $\mu<0$ volgt er uit vgl. (3.21) voor de straling in de $-z$ richting (teruggaande richting)

$${\cal I}(\tau,\mu,\phi)=\int_{\tau}^{\infty}{\cal J}(\tau^{\prime},\mu,\phi){\rm e}^{\textstyle-(\tau^{\prime}-\tau)/|\mu|}\frac{d\tau^{\prime}}{|\mu|}$$ (3.23)

terwijl voor $\mu>0$ voor de intensiteit in de $+z$ (doorgaande) richting geldt

$${\cal I}(\tau,\mu,\phi)={\cal I}(0,\mu,\phi){\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu}+\int_{0}^{\tau}{\cal J}(\tau^{\prime},\mu,\phi){\rm e}^{\textstyle-(\tau-\tau^{\prime})/\mu}\frac{d\tau^{\prime}}{\mu}$$ (3.24)

Voor isotrope verstrooiing hangt ${\cal J}$ niet van $\mu$ en $\phi$ af. We vinden dan een gesloten vergelijking voor

$$\Gamma(\tau)=\frac{1}{I_{0}}\int d\mu^{\prime}d\phi^{\prime}{\cal I}(\tau,\mu^{\prime}\phi^{\prime}),$$ (3.25)

die hier gelijk is aan $4\pi{\cal J}/I_{0}$ . Combineren van de vorige twee vergelijkingen levert voor een bundel die onder richting $\mu_{a},\phi_{a}$ invalt

$$\Gamma(\tau)={\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{a}}+\int_{0}^{\infty}d\tau^{\prime}\int_{0}^{1}\frac{d\mu}{2\mu}{\rm e}^{\textstyle-|\tau^{\prime}-\tau|/\mu}\Gamma(\tau^{\prime})$$ (3.26)

Deze ‘Boltzmann’ vergelijking zal later ook uit de ladder-diagrammen te voorschijn komen. Deze geven dan de microscopische onderbouwing voor de hier gegeven beschrijving. Correcties op de ladderdiagrammen geven de beperkingen van de stralingstransportvergelijking.

3.2.2 Anisotrope verstrooiing en Rayleigh verstrooiing

Wanneer de verstrooiing anisotroop is, is er vaak nog cylinder symmetrie ten aanzien van de binnenkomende richting. Dit treedt op wanneer de verstrooiers bolvormig zijn. Voor willekeurig gevormde verstrooiers met lukrake orientaties is er gemiddeld gesproken ook cylinder symmetrie. In zulke gevallen hangt de fasefunctie $p(\cos\Theta)$ alleen van $\phi-\phi^{\prime}$ af, en kan de middeling over $\phi$ uitgevoerd worden. Dit definieert, met $\mu=\cos\theta$,

$$p_{0}(\mu,\mu^{\prime})=\int\frac{d\phi}{2\pi}p(\theta\phi;\theta^{\prime}\phi^{\prime})=\int\frac{d\phi}{2\pi}\frac{d\phi^{\prime}}{2\pi}p(\theta\phi;\theta^{\prime}\phi^{\prime})$$ (3.27)

Voor Rayleigh verstrooiing heeft men $p=3(1+\cos^{2}\Theta)/4$. Gebruikend dat

$$\cos\Theta={\bf n}\cdot{\bf n}^{\prime}=\sin{\theta}\sin{\theta^{\prime}}\cos(\phi-\phi^{\prime})+\cos{\theta}\cos{\theta^{\prime}}$$ (3.28)

vind je

$$p_{0}(\mu,\mu^{\prime})=\frac{3}{8}(3-\mu^{2}-\mu^{\prime 2}+3\mu^{2}\mu^{\prime 2})$$ (3.29)

Vanwege de vorm van de ${\cal J}$ integraal, is het handig in te voeren:

$$\Gamma(\tau)=\frac{2\pi}{I_{0}}\int_{-1}^{1}d\mu{\cal I}(\tau,\mu)\qquad\Delta(\tau)=\frac{2\pi}{I_{0}}\int_{-1}^{1}d\mu\mu^{2}{\cal I}(\tau,\mu)$$ (3.30)

Opgave

Toon aan dat deze functies aan de volgende gekoppelde integraalvergelijkingen voldoen

$$\Gamma(\tau) = {\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{a}}+(\frac{9}{16}E_{1}-\frac{3}{16}E_{3})*\Gamma+(\frac{9}{16}E_{3}-\frac{3}{16}E_{1})*\Delta$$ (3.31)

$$\Delta(\tau) = \mu_{a}^{2}{\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{a}}+(\frac{9}{16}E_{3}-\frac{3}{16}E_{5})*\Gamma+(\frac{9}{16}E_{5}-\frac{3}{16}E_{3})*\Delta$$

Hier hebben we ingevoerd de exponentiële integralen $E_{k}$

$$E_{k}(x)=\int_{0}^{1}\frac{d\mu}{\mu}\mu^{k-1}{\rm e}^{\textstyle-x/\mu}=\int_{1}^{\infty}\frac{dy}{y^{k}}{\rm e}^{\textstyle-xy}$$ (3.32)

en het product

$$(E*f)(\tau)=\int_{0}^{\infty}d\tau^{\prime}E(|\tau-\tau^{\prime}|)f(\tau^{\prime}).$$ (3.33)

3.3 De transport-vrije weglengte en de absorptielengte

We hebben reeds gezien dat een uitgezonden lichtsignaal exponentieel uitdooft als functie van de afstand tot de bron. Dit komt doordat er meer en meer uit verstrooid wordt. De karakteristieke afstand is de verstrooiingsvrije weglengte, $\ell_{sc}$. Stel je nu voor dat de verstrooiing ineffectief is, doordat hij sterk in de voorwaartse richting plaats vindt. Dan moet de diffusieconstante erg groot zijn. Met andere woorden, in de identiteit $D=\frac{1}{3}v\ell$ moet $\ell$ een andere lengteschaal voorstellen. Intuitief verwacht men dat dit de afstand is waarover de richting van de straling verloren gaat. Deze lengteschaal heet de transport-vrije-weglengte (‘transport mean free path’), $\ell_{tr}$. We zullen nu laten zien onder welke aannamen deze uit de stralingstransportvergelijking volgt.

De tijdsafhankelijke stralingstransportvergelijking heeft de vorm

$$\tau\frac{\partial}{\partial t}{\cal I}({\bf r},{\bf n},t)+\ell_{sc}{\bf n}\cdot\nabla{\cal I}({\bf r},{\bf n},t)=\int\frac{d{\bf n}^{\prime}}{4\pi}p({\bf n},{\bf n}^{\prime}){\cal I}({\bf r},{\bf n}^{\prime},t)-{\cal I}({\bf r},{\bf n},t)$$ (3.34)

Hierin is $\tau=\tau_{sc}+\tau_{dw}$ uiteraard de gemiddelde tijd per verstrooiing uit vergelijking (1.4). We kunnen nu de locale stralingsdichtheid $I$ en de locale stroomdichtheid ${\bf J}$ definiëren als

$$I({\bf r},t)=\int d{\bf n}{\cal I}({\bf r},{\bf n},t)\qquad{\bf J}({\bf r},t)=\frac{\ell_{sc}}{\tau}\int d{\bf n}{\cal I}({\bf r},{\bf n},t){\bf n}.$$ (3.35)

Integreren van vgl. (3.34) geeft de continuiteitsvergelijking

$$\partial_{t}I({\bf r},t)+\nabla\cdot{\bf J}({\bf r},t)=-\frac{1-a}{\tau}I({\bf r},t).$$ (3.36)

Hierbij is het albedo ingevoerd:

$$a=\int\frac{d{\bf n}}{4\pi}p({\bf n},{\bf n}^{\prime}).$$ (3.37)

Indien $a=1$ is er geen absorptie. Vermenigvuldigen we (3.34) met ${\bf n}$ en integreren we over ${\bf n}$ dan krijgen we

$$\frac{\tau^{2}}{\ell_{sc}}\partial_{t}{\bf J}+\frac{\tau}{\ell_{sc}}{\bf J}+\ell_{sc}\nabla\cdot\int d{\bf n}{\cal I}({\bf r},{\bf n},t){\bf n}{\bf n}=\int d{\bf n}d{\bf n}^{\prime}p({\bf n},{\bf n}^{\prime}){\cal I}({\bf r},{\bf n}^{\prime},t){\bf n}$$ (3.38)

Voor verstrooiing die gemiddeld genomen sferisch symmetrisch is, geldt dat de integraal $\int d{\bf n}p({\bf n},{\bf n}^{\prime}){\bf n}$ alleen maar evenredig met ${\bf n}^{\prime}$ kan zijn. Neem je het inproduct met ${\bf n}^{\prime}$, dan vind je het gemiddelde van de cosinus van de verstrooiingshoek,

$$\langle\cos\Theta\rangle=\langle{\bf n}\cdot{\bf n}^{\prime}\rangle=\int\frac{d{\bf n}}{4\pi}p({\bf n},{\bf n}^{\prime}){\bf n}\cdot{\bf n}^{\prime}=\int\frac{d{\bf n}}{4\pi}p(\cos\Theta)\cos\Theta=\int_{-1}^{1}\frac{d\mu}{2}p(\mu)\mu.$$ (3.39)

Dus kan (3.38) geschreven worden als

$$\frac{\tau^{2}}{\ell_{sc}}\partial_{t}{\bf J}+\frac{\tau}{\ell_{sc}}(1-\langle\cos\Theta\rangle){\bf J}=-\ell_{sc}\nabla\cdot\int d{\bf n}{\cal I}({\bf r},{\bf n},t){\bf n}{\bf n}$$ (3.40)

Het rechterlid hangt niet alleen van $I$ en ${\bf J}$ af. Neemt men echter aan dat intensiteitsverdeling bijna isotroop is, dan is de stroom veel kleiner dan de dichtheid. Men mag dan de benadering maken  [2]

$${\cal I}({\bf r},{\bf n},t)\approx I({\bf r},t)+\frac{3\tau}{\ell_{sc}}{\bf n}\cdot{\bf J}({\bf r},t)+\cdots,$$ (3.41)

omdat hogere orde asymmetrieen dan klein zijn. In deze benadering volgt

$$\frac{\tau^{2}}{\ell_{sc}}\partial_{t}{\bf J}+(1-\langle\cos\Theta\rangle)\frac{\tau}{\ell_{sc}}{\bf J}=-\frac{\ell_{sc}}{3}\nabla I.$$ (3.42)

Voor processen langzaam in de tijd vinden we dus

$${\bf J}({\bf r},t)=-D\nabla I({\bf r},t).$$ (3.43)

Ingevuld in de continuiteitsvergelijking leidt dit tot de gewenste diffusievergelijking voor de dichtheid

$$\partial_{t}I({\bf r},t) = D\nabla^{2}I({\bf r},t)-\frac{1-a}{\tau}I({\bf r},t)$$ (3.44)

$$\equiv D\nabla^{2}I({\bf r},t)-D\kappa^{2}I({\bf r},t).$$

De diffusieconstante $D$ is gegeven door

$$D=\frac{\ell_{sc}^{2}}{3\tau(1-\langle\cos\Theta\rangle)}\equiv\frac{1}{3}\,v\,\ell_{tr}.$$ (3.45)

Hier is $v=\ell_{sc}/\tau=c\tau_{sc}/(\tau_{sc}+\tau_{dw})$ de eerder besproken transportsnelheid. Verder treedt op de transport-vrije-weglengte

$$\ell_{tr}=\frac{1}{1-\langle\cos\Theta\rangle}\ell_{sc}$$ (3.46)

die de gemiddelde afstand, waarover de richting van de straling verloren gaat, aangeeft. Inderdaad zal bij sterke voorwaartse verstrooiing $\langle\cos\Theta\rangle$ dichtbij één liggen, waardoor de transport-vrije-weglengte groot wordt. Ook vonden we een expliciete uitdrukking voor de inverse absorptielengte $\kappa$ en de absorptielengte $L_{abs}$:

$$L_{abs}\equiv\frac{1}{\kappa}\equiv\sqrt{\frac{\ell_{sc}\ell_{tr}}{3(1-a)}}.$$ (3.47)

Opgave

Laat zien dat je met behulp van (3.43) de aanname $\mid\int d{\bf n}{\cal I}({\bf r},{\bf n},t){\bf n}\mid\ll\int d{\bf n}{\cal I}({\bf r},{\bf n},t)$ kunt uitdrukken als de voorwaarde dat de dichtheid $I({\bf r},t)$ langzaam varieert over één vrije weglengte.

3.3.1 De verstrooiings-vrije weglengte versus de transport-vrije-weglengte

We herhalen nog even kort de belangrijkste verschillen tussen de twee vrije weglengtes die we tegen gekomen zijn voor het algemene geval van niet-isotrope verstrooiing:

• De verstrooiings-vrije weglengte is in essentie de afstand tussen nieuwe verstrooiingen. Hij treedt in het bijzonder op in het uitdoven van een uitgezonden golf (de Lambert-Beer wet), in de transportsnelheid $v=\ell_{sc}/\tau$ en in de vleugels van de terugstrooikegel.

• De transport-vrije-weglengte is de afstand waarover de richting van de golf verloren gaat. Hij treedt op in diffusieve aspecten zoals de diffusieconstante $D=v\ell_{tr}/3$, de transmissiecoefficient en de piek van de terugstrooikegel.

3.4 De injectiediepte, interne reflecties en de verbeterde diffusiebenadering

In het vorige hoofdstuk is de injectiediepte $z_{0}$ slordig behandeld. Wat we eigenlijk willen zeggen is dat voor een lineaire oplossing van de diffusievergelijking voor een medium dat in $z=0$ begint, de precieze vorm is $I(z)=z+z_{0}$; die is dus nul op een afstandje $z_{0}$ buiten het medium . Dit kan ook uitgedrukt worden als de voorwaarde

$$I(0)=z_{0}I^{\prime}(0)$$ (3.48)

Indien de wanden van het systeem gedeeltelijk reflecteren, zal licht langer opgesloten zijn in het medium. Hierdoor zal de transmissiecoëfficient kleiner worden met een factor van orde één. In de praktijk is dit een relevant effect daar het verstrooiiende medium vrijwel altijd een andere brekingsindex heeft dan het omringende medium, meestal lucht bij een droge stof of glas bij een vloeistof. Lagendijk, Vreeker en de Vries hebben als eersten op het belang van deze effecten gewezen[3]. Later zag men in dat de waarde van $z_{0}$ erdoor verandert. Voor een ééndimensionaal probleem geven zij de uitdrukking

$$z_{0}=\frac{1+{\overline{R}}}{1-{\overline{R}}}\ell_{sc}$$ (3.49)

met daarin ${\overline{R}}$ de gemiddelde reflectiecoëfficient .

Voor drie dimensies is de analoge relatie door Zhu, Pine en Weitz [4] uitgewerkt. We geven nu een vereenvoudigde afleiding van hun resultaat. Voor een probleem waarbij alleen de $z$-afhankelijkheid relevant is, wordt de relatie (3.41) tussen de specifieke intensiteit ${\cal I}$, de stralingsdichtheid $I$ en stroomdichtheid ${\bf J}$

$${\cal I}(z,\mu)=I(z)+\frac{3}{v}\mu J_{z}(z)$$ (3.50)

met $\mu=\cos\theta$ gerelateerd aan de richting van de straling t.o.v. de $z$-as en $v=\ell_{sc}/\tau$. Er volgt

$$J_{z}(z)=\frac{v}{4\pi}\int_{-1}^{1}\mu d\mu\int_{0}^{2\pi}d\phi\,{\cal I}(z,\mu)$$ (3.51)

Hieruit lees je af dat de stralingsstroom per eenheid van ruimtehoek $d\Omega=d\mu d\phi$ gelijk is aan  

$$\frac{dJ_{z}}{d\Omega}=v\cdot\mu\cdot\frac{{\cal I}}{4\pi}=\frac{1}{4\pi}\left\{\mu vI(z)+3\mu^{2}J(z)\right\}$$ (3.52)

De totale straling op diepte $z=0$ in de positieve $z$-richting is dus

$$J_{+z}(0) = \frac{v}{4\pi}\int_{0}^{1}\mu d\mu\,2\pi\,{\cal I}(0,\mu)$$ (3.53)

$$= \frac{v}{4}I(0)+\frac{1}{2}J_{z}(0)$$

$$= \frac{v}{4}I(0)-\frac{v\ell_{tr}}{6}I^{\prime}(0)$$

waarbij de diffusieve stroom (3.43) ingevuld is.

Indien er geen interne reflecties aan de wand zijn, moet $dJ_{z}/d\Omega$ nul zijn voor alle $\mu>0$. Eisen we slechts dat $J_{+z}$ nul is en vergelijken we met vgl. (3.48), dan vinden we

$$z_{0}=\frac{2}{3}\ell_{tr}\qquad{\rm diffusie\,benadering;\,\,geen\,interne\,reflecties}$$ (3.54)

Voor isotrope verstrooiing ligt deze uitdrukking niet ver van de exacte waarde $z_{0}=0.71044\ell$ uit de stralingstransportvegelijking. Hij is niet exact omdat we alleen de hoek-gemiddelde stroom nul gezet hebben.

Laten we nu aannemen dat de brekingsindex van het verstrooiende medium, $n_{0}$, verschilt t.o.v. die van zijn omgeving $n_{1}$. De verhouding

$$m=\frac{n_{0}}{n_{1}}$$ (3.55)

is groter dan één voor een droog medium in lucht maar kan kleiner dan één worden indien het medium geklemd wordt tussen glasplaten met een hoge brekingsindex. In beide situaties zullen interne reflecties optreden aan het oppervlak. De reflectiecoëfficient is gegeven door

$$R(\mu)=\left|\frac{\mid\mu\mid-\sqrt{m^{-2}-1-\mu^{2}}}{\mid\mu\mid+\sqrt{m^{-2}-1-\mu^{2}}}\right|^{2}.$$ (3.56)

Hij is gelijk aan één in geval van totale reflectie, namelijk wanneer het argument van de wortels negatief wordt. We kunnen nu de inwendig aan het oppervlak gereflecteerde stroom berekenen

$$J_{+z}^{refl} = -\int_{-1}^{0}d\mu\int_{0}^{2\pi}d\phi R(\mu)\frac{dJ_{z}}{d\Omega}=-\int_{-1}^{0}\frac{d\mu}{2}R(\mu)\left(v\mu I(0)+3\mu^{2}J_{z}(0)\right)$$ (3.57)

$$= \frac{v}{2}C_{1}I(0)-\frac{3}{2}C_{2}J_{z}(0)=\frac{v}{2}C_{1}I(0)+\frac{v\ell_{tr}}{2}C_{2}I^{\prime}(0)$$

waarbij

$$C_{1}=\int_{0}^{1}d\mu\mu R(\mu)\qquad C_{2}=\int_{0}^{1}d\mu\mu^{2}R(\mu).$$ (3.58)

Door dit hoekgemiddelde gelijk te stellen aan het hoekgemiddelde (3.53) vindt men de relatie (3.48) met de voorspelling

$$z_{0}=\frac{2}{3}\,\frac{1+3C_{2}}{1-2C_{1}}\,\ell_{tr}$$ (3.59)

Deze relatie was afgeleid door Zhu, Pine en Weitz. Voor het geval van isotrope verstrooiing werd later in [NL] opgemerkt dat zij exact wordt in de limiet van groot brekingsindexverschil ($m\rightarrow 0$ of $m\rightarrow\infty$). De reden is eenvoudig dat de wanden dan als goede spiegels werken, waardoor de intensiteit ook dichtbij de wanden bijna constant wordt. Anders gezegd, de oppervlaktelaag heeft een grote dikte $z_{0}$. Op een stukje ter grootte van enkele vrije weglengtes na, is de diffusiebenadering van toepassing op de hele oppervlaktelaag.

In de afleiding van vgl. (3.59) is alleen gebruik gemaakt van de fasefunctie bij het invullen van de diffusieconstante. Dit leidde tot het optreden van de transport-vrije-weglengte. Je zou daarom verwachten dat (3.59) ook geldig is voor willekeurige anisotrope verstrooiing in de limiet van een groot brekingsindexverschil. Dit is fysisch te verklaren daar de wanden dan werken als goede spiegels. Omdat er dan aan de randen veel meer verstrooiingen voorkomen, leidt dit ook dichtbij de rand tot een vrijwel isotrope verdeling van de straling. En voor een isotrope verdeling maakt het niet meer uit of de fasefunctie al dan niet isotroop is. Dit punt wordt in hoofdstuk 12 verder aan de orde gesteld.

4 Microscopie: de $t$–matrix en werkzame doorsnedes

Verstrooiing van een golf wordt beschreven door de $t$-matrix van het object, die op zijn beurt de werkzame doorsnede vastlegt. Voor het geval van één enkele verstrooier bespreken we nu deze grootheden door oplossing van de golfvergelijking.

4.1 De Schrödinger- en de scalaire golfvergelijking

In dit college worden verstrooiingsverschijnselen beschouwd van twee op het eerste gezicht heel verschillende soorten golven: waarschijnlijkheidsgolven (de electron golffunctie) en klassieke (licht-) golven. Waarschijnlijkheidsgolven worden beschreven door de Schrödinger vergelijking :

$$\frac{-\hbar^{2}}{2m}\nabla^{2}\Psi+V\Psi = E\Psi$$ (4.1)

Om het rekenen eenvoudiger te maken, kiezen we eenheden waarin de constante ${\hbar^{2}}/{2m}$ gelijk is aan $1$. Daarmee wordt de Schrödinger vergelijking

$$-\nabla^{2}\Psi+V\Psi = E\Psi$$ (4.2)

We kunnen bijvoorbeeld puntverstrooiers invoeren door de potentiaal te kiezen als $V({\bf r})=-\sum_{i}u\delta({\bf r}-{\bf R}_{i})$. De constante $-u$ is hierin de ‘kale’ verstrooiingssterkte van de puntdeeltjes.

Akoestische golven worden beschreven door de klassieke golfvergelijking:

$$\nabla^{2}\Psi-\frac{\varepsilon({\bf r})}{c^{2}}\frac{\partial^{2}}{\partial t^{2}}\Psi = 0$$ (4.3)

Waarbij $\varepsilon$ de genormeerde locale massadichtheid is. We zullen deze vergelijking ook voor licht toepassen. We ‘vergeten’ daarbij dat licht een vectorgolf is. $\varepsilon$ is dan de diëlectrische constante, $c$ is de voortplantingssnelheid in het geval dat $\varepsilon=1$. De klassieke golfvergelijking kunnen we tijdsonafhankelijk maken door monochromatische golven te beschouwen, $\Psi({\bf r},t)=\Psi({\bf r}){\rm e}^{\textstyle i\omega t}$. Hierbij is $\omega$ de frequentie. Dit komt overeen met het doen van een tijdsonafhankelijk experiment met monochromatisch licht. Ook in deze vergelijking kunnen we puntverstrooiers invoeren, ditmaal door te stellen $\varepsilon({\bf r})=1+\sum_{i}\alpha\delta({\bf r}-{\bf R}_{i})$. $\alpha$ is de ‘polariseerbaarheid’ van de verstrooier. Hierdoor zijn de Schrödinger en de klassieke golfvergelijking formeel in dezelfde vorm te schrijven:

$$-\nabla^{2}\Psi-u\sum_{i}\delta({\bf r}-{\bf R}_{i})\Psi=k^{2}\Psi$$ (4.4)

$$\mbox{waarin }\left\{\begin{array}[]{ll}u=\mbox{constant}&\mbox{in de Schr\"{o}dinger vergelijking; $k=\sqrt{E}$}\\ u=\alpha k^{2}&\mbox{in de klassieke golfvergelijking; $k=\omega/c$}\end{array}\right.$$ (4.7)

Hierdoor kunnen veel van de resultaten hieronder afgeleid worden zonder te specificeren welke soort golven verstrooid wordt. In sommige gevallen zal de energie-afhankelijkheid van $u$ voor ‘licht’-golven een essentieel verschil blijken te maken.

4.2 De $t$–matrix en resonante puntverstrooiers

Voor de microscopische beschrijving beginnen we met de enkelvoudige verstrooiing van een vlakke golf. Dit proces wordt beschreven door de $t-$matrix van de verstrooier.

4.2.1 De puntverstrooier in één dimensie

Om de betekenis en eigenschappen van de $t-$matrix uit te leggen is het handig om met een eenvoudig voorbeeld te beginnen: een golf in één dimensie die aan een puntvormige verontreiniging (met verstrooiingssterkte $u$) verstrooid wordt. In de quantummechanica is de golfvergelijking die dit probleem beschrijft:

$$-\Psi^{\prime\prime}(x)-u\delta(x-x_{0})\Psi(x) = E\Psi(x)$$ (4.8)

$$E = k^{2}$$ (4.9)

Neem aan dat de inkomende golf, ${\rm e}^{\textstyle ikx}$, aankomt uit $-\infty$, dan kunnen we de oplossing van het probleem vinden door te stellen:

$$\Psi=\left\{\begin{array}[]{ll}{\rm e}^{\textstyle ikx}+A{\rm e}^{\textstyle-ik(x-x_{0})}&\mbox{voor $x\leq x_{0}$}\\ B{\rm e}^{\textstyle ik(x-x_{0})}&\mbox{voor $x\geq x_{0}$}\end{array}\right.$$ (4.12)

We kunnen $A$ en $B$ oplossen door dit in te vullen in de golfvergelijking (4.8). De oplossing luidt:

$$\Psi = {\rm e}^{\textstyle ikx}-\frac{t}{2ik}{\rm e}^{\textstyle ik|x-x_{0}|}{\rm e}^{\textstyle ikx_{0}}$$ (4.13)

$$t = \frac{u}{1-iu/(2k)}$$ (4.14)

De factor $t$ noemen we de ‘$t-$matrix’. Deze naam komt voort uit het feit dat $t$ in het algemeen een matrix is.

4.2.2 De Greense functie in de plaats-ruimte

De Greense functie van de (ongestoorde) golfvergelijking is gedefinieerd door :

$$(-\frac{\partial^{2}}{\partial x^{2}}-k^{2})G(x,x^{\prime})=\delta(x-x^{\prime})$$ (4.15)

Door middel van invullen is aan te tonen dat Greense functie gelijk is aan :

$$G(x,x^{\prime})=\frac{{\rm e}^{\textstyle ik|x-x^{\prime}|}}{-2ik}$$ (4.16)

Hierbij gebruik je dat

$$\frac{\partial^{2}}{\partial x^{2}}|x-x^{\prime}|=\frac{\partial}{\partial x}\frac{x-x^{\prime}}{|x-x^{\prime}|}=2\delta(x-x^{\prime})$$ (4.17)

Fysisch gezien geeft de Greense functie de respons op plaats $x$ als gevolg van een verstoring op plaats $x^{\prime}$. Voor alle $x$ tussen $-\infty$ en $+\infty$ kan de oplossing (4.13) geschreven worden als

$$\Psi={\rm e}^{\textstyle ikx}+G(x,x_{0})t{\rm e}^{\textstyle ikx_{0}}$$ (4.18)

De eerste term is natuurlijk de inkomende golf. De tweede term beschrijft de amplitude van de inkomende golf in $x_{0}$, de verstrooiingssterkte $t$ en het effect in $x$ van de verstrooiing in $x_{0}$.

4.2.3 De Greense functie in de impuls-ruimte

Een meer systematische manier om de Greense functie te bepalen is het Fourier-transformeren van vergelijking (4.15)

$$\int_{-\infty}^{\infty}{\rm d}x\,{\rm e}^{\textstyle-ip(x-x^{\prime})}\{(-\frac{\partial^{2}}{\partial x^{2}}-k^{2})G(x,x^{\prime})-\delta(x-x^{\prime})\} = 0$$

$$(p^{2}-k^{2})\int_{-\infty}^{\infty}{\rm d}x\,{\rm e}^{\textstyle-ip(x-x^{\prime})}G(x,x^{\prime}) = {\rm e}^{\textstyle ip0}$$

$$(p^{2}-k^{2})G(p) = 1$$ (4.19)

$$G(p) = \frac{1}{p^{2}-k^{2}}$$

Merk op dat de Fourier-getransformeerde niet afhangt van het referentiepunt $x^{\prime}$ dat we gebruikten bij het uitvoeren van de transformatie. Dit is een gevolg van de translatie-invariantie van het systeem zonder verstrooier. De Fourier getransformeerde Greense functie is eenvoudig van vorm maar heeft in dit geval weinig praktisch nut, we willen zijn vorm in ‘de echte ruimte’. Die krijgen we door terug te transformeren:

$$G(x,x^{\prime})=\int_{-\infty}^{\infty}\frac{{\rm d}p}{2\pi}{\rm e}^{\textstyle ip(x-x^{\prime})}G(p)$$ (4.20)

Deze integraal is echter slecht gedefinieerd omdat hij in twee punten divergent is. De ‘truc’ om deze divergentie op te heffen is het optellen van een (eindig maar willekeurig klein) imaginair deel bij de noemer $p^{2}-k^{2}$, zodat de polen niet meer op de reële as liggen. De integraal kan dan berekend worden door middel van Cauchy-integratie (ook wel contourintegratie geheten) (zie ref. [1], hoofdstuk 2 voor een goede introductie in Cauchy-integratie). De gebruikelijke keuze is te stellen

$$G(p)=\frac{1}{p^{2}-k^{2}-i0}$$ (4.21)

waarbij $i0$ staat voor $i\epsilon$, met $\epsilon$ reëel, positief en willekeurig klein. Deze keuze van het teken noemen we de geretardeerde Greense functie, $G_{R}$, de andere keuze van het teken van de imaginaire bijdrage heet de geavanceerde Greense functie, $G_{A}=G_{R}^{\ast}$, en correspondeert met een onfysische ‘terug in de tijd lopende’ oplossing van de vergelijkingen. We geven $G_{A}$ ookwel aan met $\overline{G_{R}}=\overline{G}$.

Figuur 4.1: Integratiekrommen in het complexe vlak; voor $x>x^{\prime}$ en $x<x^{\prime}$

Nu de polen niet meer op de reële as liggen, kiezen we het integratiecontour. Voor $x-x^{\prime}>0$ wordt dat een halve cirkel in het bovenhalfvlak, voor $x-x^{\prime}<0$ een halve cirkel in het onderhalfvlak, zodat de integrand voldoende snel naar 0 gaat voor ${\rm Im}\,p\rightarrow\infty$. De integratiekrommen en de posities van de polen zijn gegeven in figuur 4.1. Steeds ligt één pool binnen het integratiecontour. Gebruik van de Cauchy stelling levert precies (4.16).

4.3 Expansie van de $t$–matrix

Uit het voorbeeld in één dimensie zien we dat de $t$–matrix gegeven wordt door

$$t(x_{0})=\frac{u}{1-uG(x_{0},x_{0})}$$ (4.22)

Een alternatieve definitie van de $t$-matrix die voor alle dimensies gebruikt kan worden is de som van de amplitudes van de 1 maal verstrooide golf + de 2 maal aan hetzelfde deeltje verstrooide golf + … . Deze reeks heet de Born-reeks:

$$t = u+uGu+uGuGu+uGuGuGu+...$$ (4.23)

$${\bf x} =$$ (4.24)

De kromme lijntjes in de diagrammen verbinden verstrooiingen aan één en dezelfde verstrooier. De $t-$matrix geven we in het vervolg met x aan. In het algemeen moet deze vergelijking gelezen worden als:

$$t({\bf r},{\bf r}^{\prime}) = -V({\bf r})\delta({\bf r}-{\bf r}^{\prime})+V({\bf r})G({\bf r},{\bf r}^{\prime})V({\bf r}^{\prime})$$ (4.25)

$$-\int d^{3}{\bf r}^{\prime\prime}V({\bf r})G({\bf r},{\bf r}^{\prime\prime})V({\bf r}^{\prime\prime})G({\bf r}^{\prime\prime},{\bf r}^{\prime})V({\bf r}^{\prime})+\ldots$$

Dit is een iteratieve wijze om het verstrooiingsprobleem ‘op te lossen’. Voor Mie-verstrooiing heb je er niet veel aan. In ons ééndimensionale geval met $V(x)=-u\delta(x-x_{0})$ wordt dit: $t(x,x^{\prime})=\delta(x-x_{0})\delta(x^{\prime}-x_{0})t(x_{0})$, met $t(x_{0})$ uit (4.22). Hier dient opgemerkt te worden dat in de $t$-matrix expliciet de Greense functie voorkomt. Omdat de Greense functie niet noodzakelijk plaats- en tijdsonafhankelijk is, is de $t$-matrix dat ook niet. De ‘standaard’ $t$-matrix van één verstrooier in een oneindig uitgebreid vacuum is dan ook alleen in dàt geval van toepassing. Zijn er andere objecten (zoals andere verstrooiers of wanden) aanwezig, dan heeft dat gevolgen voor de waarde van de Greense functie en dus ook voor de $t$-matrix: De $t$-matrix beschrijft het effect van een verstrooier in zijn locale omgeving.

4.4 De puntverstrooier in drie dimensies

4.4.1 De Greense functie in drie dimensies

In drie dimensies luidt de vergelijking voor verstrooiing aan een puntverstrooier met verstrooiingssterkte $u$ :

$$-\nabla^{2}\Psi({\bf r})-u\delta^{3}({\bf r}-{\bf r}_{0})\Psi({\bf r})=k^{2}\Psi({\bf r})$$ (4.26)

De bijbehorende vergelijking voor de ongestoorde Greense functie luidt

$$(-\nabla^{2}-k^{2})G({\bf r},{\bf r^{\prime}})=\delta^{3}({\bf r}-{\bf r^{\prime}})$$ (4.27)

Door Fourier transformatie van (4.27) kunnen we, analoog aan het ééndimensionale geval, de Greense functie in de ${\bf p}$-ruimte bepalen. Deze blijkt precies dezelfde te zijn als (4.19), het ééndimensionale geval. De Greense functie in de plaatsruimte is echter verschillend omdat we nu een driedimensionale Fourier transformatie moeten uitvoeren:

$$G({\bf r},{\bf r^{\prime}}) = \int\frac{d^{3}{\bf p}}{(2\pi)^{3}}\frac{{\rm e}^{\textstyle i{\bf p}\cdot({\bf r-r^{\prime}})}}{p^{2}-k^{2}-i0}$$ (4.28)

$$= \int_{0}^{\infty}\frac{pdp}{2\pi^{2}}\frac{\sin p|{\bf r}-{\bf r}^{\prime}|}{|{\bf r}-{\bf r}^{\prime}|}\frac{1}{p^{2}-k^{2}-i0}$$

$$= \int_{-\infty}^{\infty}\frac{pdp}{2\pi^{2}}\frac{{\rm e}^{\textstyle ip|{\bf r}-{\bf r}^{\prime}|}}{2i|{\bf r}-{\bf r}^{\prime}|}\frac{1}{p^{2}-k^{2}-i0}$$

Je vindt dus

$$G({\bf r},{\bf r^{\prime}})=\frac{{\rm e}^{\textstyle ik|{\bf r}-{\bf r^{\prime}}|}}{4\pi|{\bf r}-{\bf r^{\prime}}|}$$ (4.29)

Dit is nauw verwant met de Yukawa potentiaal voor mesonen.

4.4.2 De tweede-orde Born benadering

Merk op dat de Greense functie in drie dimensies niet eindig is voor ${\bf r}\rightarrow{\bf r^{\prime}}$ en dat daarmee de Born reeks (4.23) zinloos is. Een veel gebruikte benadering om dit probleem ‘op te lossen’ is het weglaten van de derde en hogere orden uit de Born reeks, en van de overgebleven termen ook nog het (divergente) reële deel weg te laten. Het resultaat is de ‘tweede-orde Born benadering’

$$t=u+i\,u^{2}{\rm Im}\,G({\bf r},{\bf r})$$ (4.30)

Voor het beschouwde bulk systeem wordt dit

$$t=u+iu^{2}\frac{k}{4\pi}.$$ (4.31)

Omdat ${\rm Im}\,t>0$ behoudt men de eigenschap van verstrooiing. Meer precieze details, zoals resonant gedrag, worden op deze manier over het hoofd gezien. Voor electronen wordt de tweede orde Born benadering vaak toegepast. Men beschouwt meestal Gaussische wanorde met $\langle V({\bf r})\rangle=0$ en $\langle V({\bf r})V({\bf r}^{\prime})\rangle=u^{2}\delta({\bf r}-{\bf r}^{\prime})$. Dit leidt tot $t=iu^{2}\,{\rm Im}\,G({\bf r},{\bf r})$$=$$iu^{2}k/4\pi$. Voor licht is de tweede-orde Born echter minder geschikt indien er resonantie effecten zijn.

4.4.3 Expansie rond de oorsprong

Een manier om de divergentie te regulariseren is de Greense functie te ontwikkelen rond ${\bf r}={\bf r^{\prime}}$ en de oneindige bijdrage te vervangen door een eindige:

$$G({\bf r}\rightarrow{\bf r^{\prime}}) = \frac{1}{4\pi|{\bf r}-{\bf r^{\prime}}|}+\frac{ik}{4\pi}+O(|{\bf r}-{\bf r^{\prime}}|)$$

$$G^{\mbox{reg}}({\bf r},{\bf r}) = \Lambda+\lim_{{\bf r}^{\prime}\rightarrow{\bf r}}\left[G({\bf r},{\bf r^{\prime}})-\frac{1}{4\pi|{\bf r}-{\bf r^{\prime}}|}\right]=\Lambda+\frac{ik}{4\pi}$$ (4.32)

Deze subtractie is te rechtvaardigen daar een verstrooier altijd een eindige afmeting heeft, bijvoorbeeld een bol met straal $a$. Dan zal de ‘cut-off’ $\Lambda$ van de orde $1/a$ zijn. $\Lambda$ is te beschouwen als een interne parameter van de verstrooier, net als $u$. We kunnen nu de $t$- matrix uitrekenen met behulp van $G^{\mbox{reg}}$. Deze methode is ook toepasbaar is als de Greense functie van het systeem anders is dan de ‘vacuum’ functie (4.28) want de divergentie van $G$ is altijd $\frac{1}{4\pi|{\bf r}-{\bf r^{\prime}}|}$. Het is duidelijk dat $\Lambda$ een positieve constante is die niet van $k$ afhangt.

4.4.4 Regularisering van de impulsintegraal

Een andere methode, ook toegepast in de quantumveldentheorie, is het regulariseren van de Fourier-integraal die we gebruiken om Greense functie terug te transformeren naar de ${\bf r}$-ruimte. Dat gebeurt door de divergente bijdrage af te splitsen en te vervangen door een eindige constante:

$$G({\bf r},{\bf r}) = \int\frac{{\rm d}^{3}{\bf p}}{(2\pi)^{3}}G({\bf p})$$

$$= \int\frac{{\rm d}^{3}{\bf p}}{(2\pi)^{3}}\{\frac{1}{{p}^{2}}+(G({\bf p})-\frac{1}{{p}^{2}})\}$$

$$= \int\frac{{\rm d}^{3}{\bf p}}{(2\pi)^{3}}\frac{1}{{p}^{2}}+\int\frac{{\rm d}^{3}{\bf p}}{(2\pi)^{3}}\{G({\bf p})-\frac{1}{{p}^{2}}\}$$

$$G^{\mbox{reg}}({\bf r},{\bf r}) = \Lambda+\int\frac{{\rm d}^{3}{\bf p}}{(2\pi)^{3}}\{G({\bf p})-\frac{1}{p^{2}}\}$$

$$= \Lambda+4\pi\int_{0}^{\infty}\frac{{\rm d}p}{(2\pi)^{3}}\frac{-k^{2}p^{2}}{p^{2}(p^{2}-k^{2}-i0)}$$

$$= \Lambda+\frac{ik}{4\pi}$$ (4.34)

Hierbij is alleen in de laatste twee stappen de expliciete uitdrukking voor $G({\bf p})$ gebruikt. In de laatste stap is gebruik gemaakt van dezelfde Cauchy-integraal als eerder bij de ééndimensionale Greense functie en van het feit dat de integrand even is. Deze subtractie is ook toepasbaar indien de Greense functie afwijkt van de vorm (4.28), bijvoorbeeld bij de aanwezigheid van wanden of andere verstrooiers.

Opgave

De divergentie voor grote ${\bf p}$ kan men verwijderen door het systeem op een rooster te zetten. De minimale afstand en dus de maximale impuls worden begrensd. Op een simpel kubisch rooster met roosterafstand $a$ volgt de Greense functie uit:

$$-\frac{1}{a^{2}}\Delta G_{{\bf r},{\bf r^{\prime}}}-k^{2}G_{{\bf r},{\bf r^{\prime}}}=\frac{1}{a^{3}}\delta_{{\bf r},{\bf r^{\prime}}}$$ (4.35)

De rooster-Laplaciaan is gedefinieerd door:

$$(\Delta f)_{\bf r}=\sum_{i=1}^{6}\left(f_{{\bf r}+\mbox{\boldmath{$\rho$}}_{i},{\bf r^{\prime}}}-f_{{\bf r},{\bf r^{\prime}}}\right).$$ (4.36)

De verbindingsvectoren tussen naburige roosterpunten zijn $\mbox{\boldmath{$\rho$}}_{i}=-\mbox{\boldmath{$\rho$}}_{i+d}=a\hat{{\bf e}}_{i}$, $i=1,\ldots,d$. De discrete Fouriertransformatie is gedefinieerd door

$$G({\bf p})=a^{3}\sum_{{\bf r}}G_{{\bf r}{\bf r}^{\prime}}{\rm e}^{\textstyle-i{\bf p}\cdot({\bf r}-{\bf r}^{\prime})}$$ (4.37)

Dit geeft (zie ook volgende hoofdstuk)

$$G({\bf p})=\left(\frac{2}{a^{2}}(3-\cos p_{x}a-\cos p_{y}a-\cos p_{z}a)-k^{2}-i0\right)^{-1}$$ (4.38)

De terugkeer Greense functie is

$$G_{{\bf r},{\bf r}}=\int_{-\pi/a}^{\pi/a}\frac{d^{3}{\bf p}}{(2\pi)^{3}}G({\bf p})$$ (4.39)

Toon aan dat voor $k=0$ deze divergeert als $W/a$ voor $a\rightarrow 0$. De voorfactor $W$ is een zogenaamde Watson-integraal. Geef de expliciete uitdrukking voor $W$ en zijn numerieke waarde.

4.4.5 Resonanties

Als we in de uitdrukking voor de $t$-matrix (4.22) de geregulariseerde vorm van Greense functie invullen wordt de vorm anders dan in het ééndimensionale geval (4.14). We kunnen de ‘matrix’ in dezelfde vorm terugbrengen door een effectieve verstrooiingssterkte $U_{\rm eff}$ in te voeren :

$$t = \frac{u}{1-uG^{\mbox{reg}}({\bf r},{\bf r})}$$ (4.40)

$$= \frac{u}{1-u(\Lambda+\frac{ik}{4\pi})}$$

$$\equiv \frac{U_{\rm eff}}{1-U_{\rm eff}\frac{ik}{4\pi}}$$

Dit definieert:

$$U_{\rm eff} \equiv \frac{u}{1-u\Lambda}$$ (4.41)

Voor Schrödinger golven veroorzaakt dit geen essentieel verschil: aangezien $u$ en $\Lambda$ constanten zijn is $U_{\rm eff}$ dat ook. Voor scalaire golven is er wèl een belangrijk verschil. Dan is $u$ frequentieafhankelijk, (zie vergelijking (4.4)) : $u=\alpha k^{2}$. Noem $k_{*}$ het resonante golfgetal. Identificeren we nu  $\Lambda\equiv 1/(\alpha k_{*}^{2})$ dan krijgen we

$$t = \frac{\alpha k^{2}k_{*}^{2}}{k_{*}^{2}-k^{2}-ivk_{*}^{2}k^{3}/4\pi}$$ (4.42)

$$U_{\rm eff} = \frac{\alpha k^{2}}{1-k^{2}/k_{*}^{2}}$$ (4.43)

Je ziet dat $U_{\rm eff}\rightarrow\infty$ als $k\rightarrow k_{*}$. $t$ wordt dan gelijk aan $t_{*}=4\pi i/k=2i\lambda$. Dit duidt op een resonantie met sterke verstrooiing want $\lambda\gg 1/\Lambda$, m.a.w. de effectieve verstrooiingslengte $t$ is veel groter dan de diameter $\approx 1/\Lambda$ van de verstrooier (zie onder vergelijking (4.32)).

De resonantie is een interne resonantie van de verstrooier, vergelijkbaar met de s-resonantie van een Mie-bol. De resonantie wordt (net als alle resonanties, ook die van de Mie-bol) sterk beïnvloed door de omgeving waarin de verstrooier zich bevindt. Dit wordt hier beschreven door de Greense functie. Merk op dat $t\approx\alpha k^{2}$ voor $k\rightarrow 0$. Dit leidt tot de Rayleigh wet: $\sigma\sim\omega^{4}$ voor $\omega\rightarrow 0$. Hoewel dit kwalitatief correct is, zal in het algemeen de voorfactor $\alpha$ bij $\omega=0$ anders zijn dan bij de resonantie.

4.5 Vergelijking met de scalaire Mie verstrooier

In 1908 loste Mie de verstrooiing van vectorgolven aan een bolletje exact op. Wij beperken ons hier weer tot scalaire golven. We vergelijken de puntverstrooier uit het vorig deel met een Mie verstrooier. De $t-$matrix voor scalaire s-golf verstrooiing is (zie bijvoorbeeld Merzbacher blz. 238 [3]).

$$t=\frac{4\pi{\rm e}^{\textstyle-2ika}}{mk\cot(mka)-ik}-\frac{4\pi{\rm e}^{\textstyle-ika}\sin ka}{k}$$ (4.44)

waarbij $a$ de straal van de bol is en $m$ de verhouding tussen de golfgetallen binnen en buiten de verstrooier. De eerste resonantie is bij het golfgetal $k_{*}=\pi/(2ma)$, als de cotangens nul wordt. Het idee is nu om de straal van de bol naar nul te laten gaan, terwijl het golfgetal dicht bij resonantie blijft. Neem de limiet $a\rightarrow 0,m\rightarrow\infty$, zodanig dat $k_{*}$ vast blijft. Er geldt voor $k$ dichtbij $k_{*}$

$$mk\cot mka \approx \frac{m^{2}k^{2}a\pi}{2ma}(\frac{1}{k}-\frac{1}{k_{*}})$$ (4.45)

$$\approx \frac{\pi^{4}}{32m^{2}a^{3}}(\frac{1}{k^{2}}-\frac{1}{k_{*}^{2}})$$

Ofwel

$$t=4\pi\left(\frac{\pi^{4}}{32m^{2}a^{3}}(\frac{1}{k^{2}}-\frac{1}{k_{*}^{2}})-ik\right)^{-1}$$ (4.46)

Dit moet vergeleken worden met de uitdrukking (4.40) ,

$$t=\frac{U_{\rm eff}}{1-iU_{\rm eff}k/4\pi}=4\pi\left(\frac{4\pi}{\alpha}(\frac{1}{k^{2}}-\frac{1}{k_{*}^{2}})-ik\right)^{-1}.$$ (4.47)

De $\delta-$potentiaalsterkte is

$$\alpha=\int d^{3}r(\epsilon(r)-1)=\int_{r<a}d^{3}r[m^{2}-1]=\frac{4\pi a^{3}}{3}(m^{2}-1).$$ (4.48)

Ofwel als we de limiet nemen:

$$\frac{4\pi}{\alpha}=\frac{3}{a^{3}m^{2}}.$$ (4.49)

Schrijven we (4.46) in de vorm van (4.47) dan vinden we $4\pi/\alpha\approx\pi^{4}/32m^{2}a^{3}$. Omdat het verschil een factor $\pi^{4}/96$ is, zien we dat de resultaten binnen 2% overeenstemmen. In formule (4.32) werd $1/\Lambda$ een maat voor de straal van de verstrooier genoemd. We vinden hier als $m\gg 1$

$$\frac{1}{\Lambda}=\frac{k_{*}^{2}(m^{2}-1)a^{3}}{3}\approx\frac{\pi^{2}}{12}a$$ (4.50)

Inderdaad is $1/\Lambda$ een maat voor de straal van de verstrooier. We hebben aldus een eenvoudige uitdrukking voor de $t-$matrix gevonden die de essentiele fysica ook kwantitatief beschrijft dichtbij de s-golf resonantie van de verstrooier.

4.6 Werkzame doorsnedes en het albedo

In de literatuur worden dikwijls verschillende ‘werkzame doorsnedes’ gedefinieerd [4], [5]. Wij zullen hier de drie belangrijkste behandelen.

Laat een vlakke golf onder richting ${\bf n}^{\prime}$ invallen. Zoals besproken in vgl. (4.18) kan bij verstrooiing aan één object de totale golf geschreven worden als

$$\Psi({\bf r})={\rm e}^{\textstyle ik{\bf n}^{\prime}\cdot{\bf r}}+\int d^{3}{\bf r}^{\prime}d^{3}{\bf r}^{\prime\prime}G({\bf r},{\bf r}^{\prime})t({\bf r}^{\prime},{\bf r}^{\prime\prime}){\rm e}^{\textstyle ik{\bf n}^{\prime}\cdot{\bf r}^{\prime\prime}}$$ (4.51)

De $t$-matrix in de plaatsruimte is gedefinieerd in vgl. (4.25). Zijn Fourier getransformeerde is

$$t({\bf p},{\bf p}^{\prime})=\int d^{3}{\bf r}d^{3}{\bf r}^{\prime}{\rm e}^{\textstyle-i{\bf p}\cdot{\bf r}+i{\bf p}^{\prime}\cdot{\bf r}^{\prime}}t({\bf r},{\bf r}^{\prime})$$ (4.52)

Laten we aannemen dat het zwaartepunt van de verstrooier zich in de oorsprong bevindt. Ver van de oorsprong geldt

$$G({\bf r},{\bf r}^{\prime})\approx\frac{{\rm e}^{\textstyle ikr-ik{\bf n}\cdot{\bf r}^{\prime}}}{4\pi r}\qquad{\rm met}\quad{\bf n}=\frac{{\bf r}}{r}.$$ (4.53)

Vul dit in in formule (4.51), dan vind je met (4.52) dat de verstrooide golf de vorm heeft:

$$\Psi_{sc}({\bf r})\approx\frac{{\rm e}^{\textstyle ikr}}{4\pi r}t(k{\bf n},k{\bf n}^{\prime})$$ (4.54)

De verstrooiings-werkzame doorsnede (‘scattering cross section’) is per definitie de over een boloppervlak geïntegreerde intensiteit, genormeerd op de inkomende intensiteit. Dit is gelijk aan het oppervlak waarover je de inkomende bundel, bij loodrechte inval, zou moeten integreren om even veel intensiteit op te vangen.

$$\sigma_{sc} = \int_{4\pi}r^{2}d{\bf n}\frac{|t(k{\bf n},k{\bf n}^{\prime})|^{2}}{(4\pi r)^{2}}$$ (4.55)

$$= \frac{1}{(4\pi)^{2}}\int_{4\pi}d{\bf n}|t(k{\bf n},k{\bf n}^{\prime})|^{2}$$

Je ziet dat de $t$-matrix alleen voor impulsen met $|{\bf p}|=k$ nodig is (‘verre veld’, ‘op de massaschil’, ‘on shell’). Men schrijft daarom vaak $t({\bf n},{\bf n}^{\prime})$ in deze uitdrukking. Een isotrope puntverstrooier heeft dus de verstrooiings-werkzame-doorsnede

$$\sigma_{sc}=\frac{\bar{t}t}{4\pi}$$ (4.56)

De tweede belangrijke grootheid is de extinctie-werkzame doorsnede. Hij geeft aan hoeveel intensiteit uit de doorgaande bundel is verdwenen. Laten we aannemen dat de vlakke golf vanaf $z=-\infty$ langs de $z$-as invalt. We kijken naar de intensiteit in een kleine ruimtehoek rond de $z$-as voor grote $z$. Omdat dan $r\approx z+(x^{2}+y^{2})/2z$, is de totale golf gegeven door

$$\Psi({\bf r})={\rm e}^{\textstyle ikz}+t({\bf n},{\bf n})\frac{{\rm e}^{\textstyle ikz}}{4\pi z}{\rm e}^{\textstyle ik(x^{2}+y^{2})/2z}$$ (4.57)

De intensiteit is dan voor grote $z$

$$\Psi^{*}\Psi=1+{\rm Re}\frac{t({\bf n},{\bf n})}{2\pi z}{\rm e}^{\textstyle ik(x^{2}+y^{2})/2z}$$ (4.58)

Dit integreren we over $x$ en $y$ in een oppervlakje $A$ loodrecht op de $z$-as. De voorwaarde dat $x$ en $y$ veel kleiner zijn dan $z$ zorgt ervoor dat in de tweede term Gaussische integralen optreden. Daarom valt de $z$-afhankelijkheid er uit. We schrijven het resultaat als

$$\int_{A}dxdy\Psi^{*}\Psi=A-\sigma_{ex}$$ (4.59)

De extinctie-werkzame doorsnede (‘extinction cross section’) is het oppervlak waarover je de binnenkomende bundel moet integreren om er evenveel intensiteit uit weg te halen. Hij is gelijk aan

$$\sigma_{ex}({\bf n})=\frac{{\rm Im}\,t({\bf n},{\bf n})}{k}.$$ (4.60)

Voor een puntverstrooier heb je natuurlijk

$$\sigma_{ex}=\frac{{\rm Im}\,t}{k}$$ (4.61)

Het albedo van de verstrooier is gedefinieerd als de verhouding van de verstrooide en de weggenomen intensiteit:

$$a=\frac{\sigma_{sc}}{\sigma_{ex}}$$ (4.62)

Voor pure verstrooiing verwacht je $a=1$; dit heet het optisch theorema. Het is echter ook mogelijk dat er absorptie optreedt. Dan kun je de absorptie-werkzame doorsnede definiëren als

$$\sigma_{abs}\equiv\sigma_{ex}-\sigma_{sc}\quad\Rightarrow\quad\sigma_{ex}=\sigma_{sc}+\sigma_{abs}$$ (4.63)

Het albedo is dan gelijk aan

$$a=\frac{\sigma_{sc}}{\sigma_{sc}+\sigma_{abs}}$$ (4.64)

Vanwege de verre-veld-constructie zal het optisch theorema niet zonder meer van toepassing zijn in een systeem met veel verstrooiers. Dat zie je eenvoudig omdat je dan niet direct kunt zeggen wat je met $k$ bedoelt. Niettemin moet een systeem bestaande uit verstrooiers die ieder voor zich niet absorberen, voldoen aan behoud van energie. Dit wordt opgelegd door de Ward identiteit, een generalisatie van het optisch theorema.

Voor een sferische verstrooier is de extinctie-werkzame doorsnede hoekonafhankelijk. Het is dan zinvol de fasefunctie te definiëren

$$p(\cos\Theta)=p({\bf n}\cdot{\bf n}^{\prime})=\frac{\mid t({\bf n},{\bf n}^{\prime})\mid^{2}}{4\pi\sigma_{ex}}=\frac{\mid t({\bf n},{\bf n}^{\prime})\mid^{2}}{4\pi}\cdot\frac{k}{{\rm Im}\,t}.$$ (4.65)

Er geldt dan

$$\int\frac{d{\bf n}}{4\pi}p({\bf n}\cdot{\bf n}^{\prime})=\frac{\sigma_{sc}}{\sigma_{ex}}=a$$ (4.66)

Voor een isotrope puntverstrooier heb je de hoekonafhankelijke uitdrukking $p=a$, in afwezigheid van absorptie: $p=1$.

Opgave

• Toon aan dat je voor dipool- of $p$-verstrooiing de Rayleigh-fasefunctie $p(\cos\Theta)=3(1+\cos^{2}\Theta)/4$ krijgt.

• Neem aan dat de brekingsindex een klein imaginair gedeelte heeft, $m=m_{r}+im_{i}$. Bepaal het albedo van de scalaire Mie-verstrooier tot in eerste orde in $m_{i}$.

• Neem aan dat de parameter $u=u_{r}-iu_{i}$ een klein complex gedeelte heeft. Bepaal het albedo van de puntverstrooier tot op eerste orde in $u_{i}$.

5 Greense funkties van wanordelijke systemen

In tegenstelling tot het vorige deel wordt nu verstrooiing aan vele verstrooiers beschouwd. De gemiddelde Greense functie is gerelateerd aan twee belangrijke begrippen: de toestandsdichtheid en de zelfenergie. We kijken weer naar waarschijnlijkheidsgolven met vaste energie $E=k_{0}^{2}$ of akoestische golven met vaste frequentie $\omega=ck_{0}$. Door de aanwezigheid van vele verstrooiers zal $k_{0}$ veranderen in het effectieve golfgetal

$$K=k+\frac{i}{2\ell_{sc}}.$$ (5.1)

Voor akoestische golven beschrijft dit een fasesnelheid $v_{ph}=\omega/k=ck_{0}/k$ en een verstrooiings-vrije weglengte $\ell_{sc}.$

5.1 De toestandsdichtheid

Beschouw een Schrödinger eigenwaarde probleem $H\Psi_{\lambda}=E_{\lambda}\Psi_{\lambda}$. Uit de Greense functie is de toestandsdichtheid $\rho(E)$ te berekenen. De toestandsdichtheid telt alle toestanden met een zekere energie-eigenwaarde:

$$\rho(E)=\frac{1}{N}\sum_{\lambda}\delta(E-E_{\lambda}),$$ (5.2)

waarbij $N$ het aantal roosterplaatsen is. Anderzijds geldt ook (het spoor is ongevoelig voor de basis-keuze):

$$\mbox{Tr}\,g(E)=\mbox{Tr}\frac{1}{H-E}=\sum_{\bf r}\left(\frac{1}{H-E}\right)_{{\bf r},{\bf r}}=\sum_{\lambda}\frac{1}{E_{\lambda}-E}$$ (5.3)

Waarbij de definitie $g(E)\equiv(H-E)^{-1}$ gebruikt is. Gebruik nu een stelling uit de complexe analyse

$$\frac{1}{x-i0}=\mbox{PV}\frac{1}{x}+i\pi\delta(x)$$ (5.4)

Hierbij geeft PV de ‘principal value’ of hoofdwaarde aan, gedefinieerd door:

$$\mbox{PV}\frac{1}{x}f(x)=\lim_{\epsilon\rightarrow 0}\left[\int_{-\infty}^{-\epsilon}\frac{f(x)}{x}+\int^{\infty}_{\epsilon}\frac{f(x)}{x}\right].$$ (5.5)

We vinden de vaak gebruikte formule

$$\rho(E)=\frac{1}{\pi N}\mbox{Im Tr }g(E+i0)=\frac{1}{\pi N}\mbox{Im Tr }G(E+i0)\;.$$ (5.6)

Hier is $G$ de gemiddelde Greense functie of amplitude Greense functie. De gelijkheid geldt omdat de fluctuaties voor grote $N$ klein zijn. Dit heet ‘zelfmiddeling’.

5.2 Het Lloyd model

We proberen inzicht te krijgen in enkele eigenschappen van Greense funkties in wanordelijke systemen. Er zijn vele soorten wanorde. De twee belangrijkste zijn willekeurige geplaatste verstrooiers (bijv. een TiO₂-suspensie), ook wel topologische wanorde genoemd, en willekeurige potentialen op een rooster (bijv. electronen in een verontreinigd kristal). Op een rooster wordt willekeurige plaatsing van identieke verstrooiers ook wel binaire wanorde genoemd. We zijn geïnteresseerd in gemiddelde grootheden, b.v. gemiddelde Greense funktie of de gemiddelde toestandsdichtheid . Vooralsnog worden alleen zog. amplitude eigenschappen bestudeerd. We bekijken het Lloyd model. In dit model is door een speciale distributie van random potentialen de gemiddelde Greense functie exact oplosbaar in willekeurige dimensie. We bekijken hier het ééndimensionale geval. Beschouw de Schrödinger vergelijking op een rooster met roosterafstand 1. De Hamiltoniaan is:

$$H=-\Delta+V_{\bf r}$$ (5.7)

Op iedere plaats ${\bf r}$ is de waarde van de potentiaal getrokken uit de verdeling:

$$p(V_{\bf r})=\frac{\Gamma}{\pi[(V_{\bf r}-\overline{V})^{2}+\Gamma^{2}]}\;.$$ (5.8)

Dit is een Lorentz-verdeling, gepiekt rond $\overline{V}$ en met een breedte $\Gamma$. De potentiaalsterktes op verschillende plaatsen zijn ongecorreleerd. Op het rooster is de Schrödinger vergelijking een matrix vergelijking: $\sum_{j}H_{ij}\Psi_{j}=E\Psi_{i}$. De rooster-Laplaciaan in één dimensie is gedefinieerd als:

$$\Delta_{i,i}=-2$$

$$\Delta_{i,i\pm 1}=1$$

$$\Delta_{i,j}=0$$ in overige gevallen (5.9)

Er is hier wat keuzevrijheid, want we kunnen ook koppeling met tweede buren, etc., meenemen. We willen in ieder geval dat we de continuüm Laplaciaan terugkrijgen als de roosterafstand naar nul gaat ( de continuüm-limiet). De Fourier getransformeerde van de rooster Laplaciaan werkend op een willekeurige functie $f$ is:

$${\cal F}[\Delta f] = \sum_{m=1}^{N}\Delta f(m){\rm e}^{\textstyle imp}=\sum_{n=1}^{N}f(n)[-2{\rm e}^{\textstyle ipn}+{\rm e}^{\textstyle ip}{\rm e}^{\textstyle ipn}+{\rm e}^{\textstyle-ip}{\rm e}^{\textstyle ipn}]$$ (5.10)

$$= \sum_{n=1}^{N}f(n)[2\cos p-2]{\rm e}^{\textstyle ipn}$$

$$= [2\cos p-2]{\cal F}[f]$$

Waarbij $N$ het aantal roosterpunten is. Men vindt dus: $\Delta(p)=2\cos p-2$. Inderdaad voor kleine $p$, ofwel bij langzame variatie van $f$ t.o.v. de roosterafstand, geldt de bekende continuum relatie: ${\cal F}[-\Delta f]=p^{2}f(p)$. (In $d$ dimensies verandert men $\Delta_{{\bf r},{\bf r}}$ in $-2d$; de Fourier getransformeerde is dan: ${\cal F}[\Delta]=2\cos p_{1}+\ldots+2\cos p_{d}-2d$.) De operator $H-E$ ziet er in één dimensie op het rooster als volgt uit:

$$\left(\begin{array}[]{cccccc}2-E+V_{1}&-1&0&0&\cdots&-1\\ -1&2-E+V_{2}&-1&0&\cdots&0\\ 0&-1&2-E+V_{3}&-1&\cdots&0\\ \vdots&\vdots&\vdots&\vdots&\ddots&\vdots\\ -1&0&0&0&\cdots&2-E+V_{N}\end{array}\right)$$ (5.16)

(De getallen in de rechter bovenhoek en linker onderhoek zijn bepaald door de keuze van randvoorwaarden, hier periodiek). In willekeurige dimensie kan de bijbehorende Greense funktie van een dergelijk systeem gevonden worden door:

$$g_{{\bf r},{\bf r}^{\prime}}=\left(\frac{1}{-\Delta-E+V}\right)_{{\bf r},{\bf r}^{\prime}}=\frac{\mbox{codet}(-\Delta-E+V)_{{\bf r},{\bf r}^{\prime}}}{\mbox{det}(-\Delta-E+V)}$$ (5.17)

Het is voor niet al te grote systemen mogelijk de matrix $g$ numeriek op te bepalen. Echter in het Lloyd model is een exacte oplossing voor de gemiddelde Greense functie mogelijk.

De gemiddelde Greense funktie of amplitude Greense functie $G$, wordt verkregen door integratie over alle mogelijke wanorde configuraties. Dit betekent een integratie over alle waarden van de potentiaal op elke plaats.

$$G_{{\bf r},{\bf r}^{\prime}} = \prod_{i}\int dV_{i}p(V_{i})g_{{\bf r},{\bf r}^{\prime}}$$ (5.18)

Middelen we eerst over de potentiaal op positie 1, dit geven we aan met een accent (de overige potentialen houden we in eerste instantie constant)

$$g^{\prime}_{{\bf r},{\bf r}^{\prime}} = \int dV_{1}p(V_{1})g_{{\bf r},{\bf r}^{\prime}}$$ (5.19)

$$= \int dV_{1}\frac{\Gamma}{\pi((V_{1}-\overline{V})^{2}+\Gamma^{2})}\frac{\mbox{codet}(-\Delta-E+V)_{{\bf r},{\bf r}^{\prime}}}{\mbox{det}(-\Delta-E+V)}$$

De eerste noemer heeft polen in $V_{1}=\overline{V}\pm i\Gamma$. De tweede noemer heeft polen bij reeële energie eigenwaarden. Als we kiezen $\mbox{Im}E>0$, liggen alle polen van de tweede noemer boven de reeële as van $V_{1}$. We sluiten de integratiecontour naar beneden en vinden:

$$g^{\prime}_{{\bf r},{\bf r}^{\prime}}=\left(\frac{1}{-\Delta-E+V^{\prime}}\right)_{{\bf r},{\bf r}^{\prime}}$$ (5.20)

waarbij $V^{\prime}=(\overline{V}-i\Gamma,V_{2},\ldots V_{N})$. Bij de overige integraties gaan de zelfde argumenten op en alle potentialen worden uiteindelijk vervangen door $V_{\bf r}\Rightarrow\overline{V}-i\Gamma$

$$G_{{\bf r},{\bf r}^{\prime}}=\left(\frac{1}{-\Delta-E+\overline{V}-i\Gamma}\right)_{{\bf r},{\bf r}^{\prime}}$$ (5.21)

De matrix (5.21) dient nog gediagonaliseerd te worden. We beperken ons nu weer tot het ééndimensionale geval. De diagonalisatie gaat gemakkelijk in de impuls-ruimte.

$$G_{x,x^{\prime}} = \int_{-\pi}^{\pi}\frac{dp}{2\pi}\frac{{\rm e}^{\textstyle ip(x-x^{\prime})}}{2-2\cos p-E+\overline{V}-i\Gamma}$$

$$= \oint_{|z|=1}\frac{dz}{2\pi iz}\frac{z^{(x-x^{\prime})}}{2-z-z^{-1}-E+\overline{V}-i\Gamma}$$

$$= -\oint_{|z|=1}\frac{dz}{2\pi i}\frac{z^{(x-x^{\prime})}}{(z-{\rm e}^{\textstyle iK})(z-{\rm e}^{\textstyle-iK})}$$

Waarbij ${\rm e}^{\textstyle-iK}=\frac{1}{2}(2-E+\overline{V}-i\Gamma)+\sqrt{\frac{1}{4}(2-E+\overline{V}-i\Gamma)^{2}-1}$. De noemer heeft polen in $z=\exp(\pm iK)$ en afhankelijk van het teken van $(x-x^{\prime})$ heeft de teller polen in nul of oneindig. We nemen $x>x^{\prime}$ (de tellerpool ligt dan in oneindig) en gebruiken de residuën stelling. Vanwege symmetrie van $G$ hoeft het geval $x<x^{\prime}$ niet apart te worden uitgewerkt.

$$G_{x,x^{\prime}} = -\frac{2\pi i}{2\pi i}\frac{z^{|x-x^{\prime}|}}{z-{\rm e}^{\textstyle-iK}}\left|{}_{z={\rm e}^{\textstyle iK}}\right.$$ (5.22)

$$= \frac{{\rm e}^{\textstyle iK|x-x^{\prime}|}}{-2i\sin K}$$

We beschouwen eerst de situatie waarbij de breedte verdeling van de potentiaal nul is. Als $\Gamma=0$ wordt het spectrum van eigenwaarden beperkt tot $0<E-\overline{V}<4$. De parameter $K$ is nu reëel positief. Stel je $K=k$, dan geeft formule (5.22)

$$G_{x,x^{\prime}}=\frac{{\rm e}^{\textstyle ik|x-x^{\prime}|}}{-2i\sin k}$$ (5.23)

met $k=\frac{1}{2}\arccos(2-E-\overline{V})$. Daar $\Gamma=0$ hebben hebben alle potentialen dezelfde grootte. Van wanorde is hier geen sprake. We vinden de Greense functie op het rooster voor de ongestoorde ($H=-\Delta$) situatie met een verschoven energie.

Als $\Gamma>0$ strekt het spectrum zich uit, er zijn oplossingen voor $-\infty<E<\infty$. Het imaginaire deel van $K$ is nu ongelijk aan nul. Met $K\equiv k+i/(2\ell)$ vind je

$$G_{x,x^{\prime}}=\frac{{\rm e}^{\textstyle ik|x-x^{\prime}|}\,{\rm e}^{\textstyle-|x-x^{\prime}|/2\ell}}{-2i\sin K},$$ (5.24)

Dus $G$ valt af als

$$|G_{r,r^{\prime}}|^{2}\sim{\rm e}^{\textstyle-|r-r^{\prime}|/\ell}$$ (5.25)

De onverstrooide intensiteit valt exponentieel af over één vrije weglengte, dit geldt ook voor andere dimensies. Dit wordt wel de wet van Lambert-Beer genoemd.Voor kleine $\Gamma$ kan men aantonen dat $\ell=\sin(k)/\Gamma$, de vrije weglengte wordt hier dus kleiner aan de bandrand. De toestandsdichtheid wordt

$$\rho(E)=\frac{1}{2\pi}\mbox{Re}\frac{1}{\sin K}$$ (5.26)

In figuur 5.1 is de toestandsdichtheid voor verschillende wanordesterktes afgebeeld.

Figuur 5.1: De toestandsdichtheid van het ééndimensionale Lloyd model voor $\Gamma=0,\frac{1}{2}$ en $2$ (van boven naar beneden bij $E=2$). Ten gevolge van de wanorde verdwijnen de van Hove singulariteiten en krijgt de toestandsdichtheid een langzame staart $\rho(E)\sim 1/E^{2}$. $\overline{V}$ is nul gesteld.

5.3 Diagrammatische ontwikkeling van de zelfenergie

Het model uit de vorige paragraaf is een uitzondering omdat exacte oplossing van $G$ mogelijk is. In praktijk zal men vrijwel altijd een benaderingsstrategie moeten gebruiken om relevante grootheden uit te rekenen. Diagrammen helpen dan om een systematische storingsreeks op te schrijven. Stel dat we ditmaal een systeem hebben met willekeurig geplaatste gelijk sterke verstrooiers (mistdeeltjes, ‘melkdeeltjes’, bomen,..). De potentiaal is dan in de puntlimiet $V({\bf r})=-\sum_{i=1}^{N}u\delta({\bf r}-{\bf R}_{i})$. De Greense funktie voor dit probleem is in figuur 5.2 weergegeven.

Figuur 5.2: De aangeklede Greense funktie.

Met $G_{0}$ wordt de zog. kale of naakte propagator bedoeld, de propagator in het medium zonder verstrooiers. De gezochte grootheid is $g$, de Greense functie van het wanordelijke medium. $g$ wordt ook wel de aangeklede of volle propagator genoemd. Om de Greense funktie precies te weten, zou men alle diagrammen uit moeten rekenen (en de som moet dan ook nog convergeren !). Dit is meestal onmogelijk. We maken daarom de benadering dat de verstrooiersdichtheid $n$ klein is. Door deze aanname zullen collectieve effecten van meerdere deeltjes klein zijn.

We middelen over alle wanorde configuraties, d.w.z. over alle posities van de $N$ verstrooiers in het volume $V$, en sorteren de diagrammen (zie figuur 5.3).

Figuur 5.3: De gemiddelde Greense funktie (de dikke lijn). De dunne lijnen stellen de kale Greense functies voor; de gestreepte lijnen geven aan dat de verstrooiing aan dezelfde potentiaal plaatsvindt. De zelfenergie $\Sigma$ bevat alleen irreducibele diagrammen en genereert alle diagrammen via de onderste relatie.

$$G=\langle g\rangle = G_{0}+G_{0}\Sigma G_{0}+G_{0}\Sigma G_{0}\Sigma G_{0}+\ldots$$ (5.27)

$$= \frac{1}{G_{0}^{-1}-\Sigma}$$

$$= \frac{1}{-\nabla^{2}-k_{0}^{2}-\Sigma}$$

In de laagste orde van de verstrooiersdichtheid hebben we $\Sigma$ al uitgerekend in het vorige hoofdstuk. Hij is namelijk evenredig met de $t-$matrix! Ten gevolge van het middelen is er ook nog een dichtheidsafhankelijkheid, die al uit de eerste orde Born benadering gevonden kan worden

$$\overline{V}=-u\int\frac{d^{3}{\bf R}_{1}}{V}\cdots\frac{d^{3}{\bf R}_{N}}{V}\sum_{i=1}^{N}\delta({\bf r}-{\bf R}_{i})=-u\sum_{i=1}^{N}\int\frac{d^{3}{\bf R}_{i}}{V}\delta({\bf r}-{\bf R}_{i})=-\frac{uN}{V}=-nu.$$ (5.28)

Hetzelfde argument gaat op voor elke orde in de Bornreeks, dus

$$\Sigma=nt+O(n^{2})$$ (5.29)

Dit wordt ook wel de onafhankelijke-verstrooiers-benadering (‘independent scatterer approximation’) genoemd, m.a.w. we werken in eerste orde van de dichtheid. In figuur 5.3 correspondeert deze benadering met $\Sigma=x$. Het effectieve golfgetal is

$$K=\sqrt{k_{0}^{2}+\Sigma}\equiv k+\frac{i}{2\ell}.$$ (5.30)

Dit leidt tot een complexe brekingsindex,

$$m=\frac{K}{k_{0}}\approx\sqrt{1+\frac{nt}{k_{0}^{2}}}$$ (5.31)

De Greense functie (5.27) neemt tenslotte een vorm aan die we vaak gaan gebruiken

$$G({\bf p},k_{0})=\frac{1}{p^{2}-k_{0}^{2}-nt},\qquad k_{0}=\frac{\omega}{c}.$$ (5.32)

5.4 Zelfconsistentie

Zoals gezegd kunnen we nooit alle diagrammen berekenen. Het is meestal mogelijk zonder veel werk, hogere orde diagrammen van een bepaald type mee te nemen. In geval van de zelfenergie kunnen we in plaats van $t=u/[1-uG_{0}(r,r)]$, namelijk $t=u/[1-uG(r,r)]$ nemen. Dit noemen we een zelfconsistente benadering. Je kunt nagaan dat nu ook het laatste diagram in de uitdrukking voor $\Sigma$ in figuur 5.3 in de zelfenergie wordt meegenomen. Dit betekent dat ook sommige bijdragen van willekeurige orde in $n$ zijn berekend. In het algemeen moet men bij deze techniek goed opletten geen bijdragen dubbel mee te nemen.

Opgave

Hoewel we nu al veel meer bijdragen meenemen missen we er ook nog. Bij vier keer strooien is er één diagram dat wel in de zelfenergie zit, maar niet de zelfconsistente $t-$matrix. Welk ?

Deze methode leidt tot een rijker (= fysischer) gedrag van het systeem; de zelfconsistentie beschrijft verstrooiing in een medium met andere verstrooiers. De zelfconsistente $t-$matrix

$$t=\frac{u}{1-u\Lambda-\frac{i}{4\pi}u\sqrt{k_{0}^{2}+nt}}$$ (5.33)

leidt tot een kloof (‘gap’) in de toestandsdichtheid zoals uitgerekend door Polishchuk et al [7]. Dit komt omdat $t$ reëel negatief kan zijn, op zo’n manier dat het argument van de wortel negatief is. Door hogere orde correcties is er vermoedelijk geen echte gap. Toch blijft de toestandsdichtheid klein, waardoor Anderson localisatie kan optreden. Dit wordt in het volgend hoofdstuk toegelicht.

De $t$–matrix (5.33) is fysisch interessant omdat zij nog steeds een resonantie heeft. Als er geen absorptie is moet het optisch theorema gelden. Dit is equivalent met de eis: $a=1$. Het albedo $a$ was gedefinieerd als:

$$a\equiv\frac{\sigma_{sc}}{\sigma_{ex}}=\frac{k\bar{t}t}{4\pi{\rm Im}t}$$ (5.34)

Opgave

Laat zien dat $a=1$ voor de $t$–matrix gegeven door:

$$t=\frac{1}{\frac{1}{u}-\Lambda-\frac{i}{4\pi}\sqrt{k_{0}^{2}+nt}}$$ (5.35)

Uitwerking: Schrijf: $\sqrt{k_{0}^{2}+nt}=k+\frac{i}{2\ell}$ dan

$$k^{2} = \frac{1}{2}(k_{0}^{2}+nt_{r}+\{(k_{0}^{2}+nt_{r})^{2}+n^{2}t_{i}^{2}\}^{\frac{1}{2}})$$

$$\frac{1}{4\ell^{2}} = \frac{1}{2}(-(k_{0}^{2}+nt_{r})+\{(k_{0}^{2}+nt_{r})^{2}+n^{2}t_{i}^{2}\}^{\frac{1}{2}}).$$

Waarin $t_{r}$ het reele en $t_{i}$ het imaginaire deel van t is. Invullen geeft

$$t = \frac{(1/u-\Lambda+1/4\pi 2\ell)+(k/4\pi)i}{(1/u-\Lambda+1/4\pi 2\ell)^{2}+k^{2}/16\pi^{2}}$$

$$t\bar{t} = \frac{1}{(1/u-\Lambda+1/4\pi 2\ell)^{2}+k^{2}/16\pi^{2}}$$ (5.36)

$$= \frac{4\pi}{k}{\rm Im}t=\frac{4\pi}{k}\times\frac{k/4\pi}{(1/u-\Lambda+1/4\pi 2\ell)^{2}+k^{2}/16\pi^{2}}$$

Dus de zelfconsistente t-matrix voldoet aan het optisch theorema voor alle ordes in de dichtheid. Let wel dat $k$, het reële deel van het zelf-consistente golfgetal $K$, en niet $k_{0}$, in het optisch theorema opduikt.

5.5 Opmerkingen

• Voor het uitrekenen van gemiddelde Greense funkties in wanordelijke systemen bestaan veel benaderingstechnieken, bijvoorbeeld de ‘coherente potentiaal benadering’ ofwel CPA-methode (zie Economou, [3])

• Tot nu toe is alleen de Greense funktie $g$ en zijn gemiddelde $G$ behandeld. Dit zijn zogenaamde amplitude-eigenschappen. In het Lloyd model zagen we al snelle afval over één vrije weglengte van de Greense functie. We weten echter dat diffuus voortgeplante golven veel verder kunnen propageren. Voor dit soort effecten zullen we de intensiteit $\overline{|g^{2}|}$ moeten uitrekenen, in plaats van $|G|^{2}$. Amplitudes en intensiteiten gedragen zich vaak tamelijk onafhankelijk (zie verdere hoofdstukken). Dit komt omdat je bij de amplitude eerst middelt over wanorde, waardoor er veel cancellaties optreden, terwijl je voor de intensiteit eerst de absolute waarde kwadrateert, waarna er weinig cancellaties optreden.

6 Intermezzo: verstrooiing van fononen

Naar een lezing van dr. A.L. Burin op 6 mei 1993, vdWZL, Amsterdam.

Dit hoofdstuk bespreekt het verwante probleem van akoestische golven in een wanordelijk kristal. Het behandelt de stof van ref.[1], in een soms afwijkende notatie. Met name de Greense functie verschilt met een factor $-m{\rm v}^{2}$.

6.1 Inleiding

We bestuderen een kubisch kristal met daarin een fractie $1-x$ van atomen met massa $m$ en een kleine fractie $x$ verontreinigingen met een grotere massa $M$. We nemen aan dat $x\ll 1$ en $M/m\gg 1$. Als $\omega_{D}$ een karakteristieke frekwentie (Debye frequentie) van het pure systeem (met alleen maar massa’s $m$) is, dan geeft de aanwezigheid van één enkele verontreiniging aanleiding tot een mode met frekwentie

$$\omega_{0} \approx \omega_{D}\sqrt{\frac{m}{M}}\,\ll\,\omega_{D}$$ (6.1)

We willen nu zien wat er gebeurt bij een kleine maar eindige dichtheid van zware massa’s.

6.2 De Hamiltoniaan van het model

We beschouwen dit effect nader in een ééndimensionaal ‘kolom’ model van het kristal. We definiëren de stochasten $c_{i}$ met als waarde

$$c_{i} \equiv \left\{\begin{array}[]{ll}0&\mbox{indien massa $m$ op plaats $i$}\\ 1&\mbox{indien massa $M$ op plaats $i$}\end{array}\right.$$ (6.4)

$$\langle c_{i}\rangle = x\;;\;\langle c_{i}^{2}\rangle=x\;;\;\langle c_{i}c_{j}\rangle_{j\neq i}=x^{2}$$ (6.5)

Hiermee kunnen we de Hamiltoniaan opschrijven, opgesplitst in een kinetisch deel $K$ en een potentiëel deel $U$

$$H = K+U$$ (6.6)

$$K = \sum_{i}\frac{p_{i}^{2}}{2m}(1-c_{i})+\sum_{i}\frac{p_{i}^{2}}{2M}c_{i}$$ (6.7)

$$U = \frac{1}{4}\sum_{i\neq j}A_{ij}(u_{i}-u_{j})^{2}=\frac{1}{2}\sum_{i<j}A_{ij}(u_{i}-u_{j})^{2}$$ (6.8)

Quantummechanisch is deze vergelijking een operatorvergelijking, $u$ en $p$ worden operatoren die aan kanonieke commutatierelaties moeten voldoen. We willen de Greense functie $G$ van dit systeem berekenen. Om de berekeningen te vergemakkelijken kiezen we eenheden waarin $\hbar=1$. De kanonieke commutatie relaties in dit systeem worden dan

$$[u_{i},p_{j}] = {\rm i}\delta_{ij}$$ (6.9)

$$[u_{i},u_{j}] = [p_{i},p_{j}]=0$$

We noteren het gemiddelde over alle configuraties van de verontreinigingen met op elke roosterplaats kans $x$ op een verontreiniging als $\langle..\rangle_{x}$. De quantummechanische verwachtingswaarde in de grondtoestand van een operator noteren we als $\langle..\rangle_{T=0}$$=$$\langle T=0|..|T=0\rangle$. Hierbij is $T$ de temperatuur. De gemiddelde Greense functie noemen we $G$, die voor middeling $g$. Verder voeren we de Laplace getransformeerde Greense functie in:

$$G_{i0}(\omega) \equiv \langle g_{i0}(\omega)\rangle_{x}$$ (6.10)

$$g_{i0}(\omega) = -{\rm i}\int_{0}^{\infty}{\rm d}t{\rm e}^{\textstyle{\rm i}(\omega+{\rm i}\delta)t}g_{i0}(t)$$

$$= -{\rm i}\int_{0}^{\infty}{\rm d}t{\rm e}^{\textstyle{\rm i}(\omega+{\rm i}\delta)t}\langle[u_{i}(t),u_{0}(0)]\rangle_{T=0}$$

We maken nu gebruik van een expansie in evolutieoperatoren om een fundamenteel ‘Poisson-haakje’ af te leiden:

$$\langle\Psi|u_{i}(t)|\Psi\rangle = \langle\Psi|{\rm e}^{\textstyle{\rm i}Ht}u_{i}(0){\rm e}^{\textstyle-{\rm i}Ht}|\Psi\rangle$$ (6.11)

$$\frac{\partial}{\partial t}u_{i} = {\rm i}[H,u_{i}]$$

Met deze relatie en de kanonieke commutatierelaties (6.9) kunnen we rekenen aan de tijdsafgeleide van de Greense functie $g$:

$$\frac{\partial}{\partial t}g_{0i}(t) = -{\rm i}\langle[\frac{\partial}{\partial t}u_{i}(t),u_{0}(0)]\rangle_{T=0}$$

$$= \langle[[H,u_{i}(t)],u_{0}(0)]\rangle_{T=0}$$

$$= -{\rm i}(\frac{1}{m}+c_{i}(\frac{1}{M}-\frac{1}{m}))\langle[p_{i}(t),u_{0}(0)]\rangle_{T=0}$$

Dit lossen we met behulp van een Laplacetransformatie

$$-{\rm i}\omega g_{i0}(\omega) = -{\rm i}(\frac{1}{m}+c_{i}(\frac{1}{M}-\frac{1}{m}))\int_{0}^{\infty}{\rm d}t{\rm e}^{\textstyle{\rm i}\omega t}\langle[p_{i}(t),u_{0}(0)]\rangle_{T=0}$$ (6.13)

De stokterm $g_{i0}(t=0)$ die optreedt bij de transformatie van $g^{\prime}(t)$ is nul voor alle $i$. Om het rechterlid te kunnen transformeren beschouwen we de afgeleide:

$$-{\rm i}\langle[\frac{\partial}{\partial t}p_{i}(t),u_{0}(0)]\rangle_{T=0} = \langle[[H,p_{i}(t)],u_{0}(0)]\rangle_{T=0}$$

$$= \langle[-\sum_{j}A_{ij}(u_{i}(t)-u_{j}(t)),u_{0}(0)]\rangle_{T=0}$$

$$= -\sum_{j}A_{ij}(g_{i0}-g_{j0})$$

Bij het Laplacetransformeren hiervan vinden we wel een stokterm $\delta_{i0}$. Enig reorganiseren van termen geeft ons dan

$$-m\omega^{2}g_{i0}(1-c_{i})-c_{i}M\omega^{2}g_{i0}+\delta_{i0} = -\sum_{j}A_{ij}(g_{i0}-g_{j0})$$ (6.15)

Deze vergelijking bevat geen operatoren meer.

Opgave

Toon aan dat je precies dezelfde vergelijkingen krijgt als je vergelijking (6.6) opvat voor klassiek oscilatoren. Schrijf hiertoe eerst de klassieke bewegingsvergelijkingen voor $u_{i}$ op.

6.3 De kale propagator

We beschouwen nu het geval $x=0$, verontreinigingen zijn geheel afwezig. De propagator is nu eenvoudig uit te rekenen door middel van een Fourierreeks:

$$g_{\bf p} = \sum_{i}{\rm e}^{\textstyle{\rm i}{\bf p}\cdot({\bf r}_{i}-{\bf r}_{0})}g_{i0}$$ (6.16)

We vullen deze reeks in, in de bewegingsvergelijking (6.15) voor $x=0$

$$-m\omega^{2}g^{0}_{i0}+\delta_{i0} = -\sum_{j}A_{ij}(g^{0}_{i0}-g^{0}_{j0})$$ (6.17)

$$-m\omega^{2}g^{0}_{\bf p}+1 = -(A_{0}-A_{\bf p})g^{0}_{\bf p}$$

$$g_{\bf p} = \frac{1}{m(\omega^{2}-(A_{0}-A_{\bf p})/m)}$$

$$\equiv \frac{1}{m(\omega^{2}-\omega_{\bf p}^{2})}$$

Nu maken we een aanname voor $A_{ij}$: we nemen aan dat het een naaste buur wisselwerking is

$$A_{ij} = \left\{\begin{array}[]{ll}A&\mbox{indien $i,j$ naaste buren}\\ 0&\mbox{in alle andere gevallen}\end{array}\right.$$ (6.20)

$$A_{0} = \sum_{j}A_{ij}=6A\;\;\mbox{(kubisch kristal)}$$

$$A_{\bf p} = 2A(\cos p_{x}a+\cos p_{y}a+\cos p_{z}a)$$

Voor niet al te hoge frekwenties kunnen we de cosinussen in een Taylor reeks ontwikkelen ($\cos p_{x}a$$\,\approx\,$$1-(p_{x}a)^{2}/2$) en vinden we een eenvoudige uitdrukking voor de kale Greense functie $g^{0}$

$$A_{\bf p} = 2A(3-\frac{{\bf p}^{2}a^{2}}{2})$$ (6.21)

$$\omega_{\bf p} = A\sqrt{\frac{a}{m}}\;p\equiv{\rm v}p$$

$$g^{0}_{\bf p} = \frac{1}{m(\omega^{2}-{\rm v}^{2}p^{2})}$$

waarbij v de geluidssnelheid is.

6.4 De aangeklede propagator

Voor het geval $0<x\ll 1$ worden de vergelijkingen een stuk ingewikkelder. We definiëren weer een Fourier reeks voor de propagator, maar nu is er geen translatie-symmetrie zodat we bij de Fourier reeks moeten aangeven ten opzichte van welk punt we getransformeerd hebben.

$$g({\bf p};0;\omega) = \sum_{i}{\rm e}^{\textstyle{\rm i}{\bf p}\cdot({\bf r}_{i}-{\bf r}_{0})}g_{i0}$$ (6.22)

$$g_{i0} = \frac{1}{N}\sum_{\bf p}{\rm e}^{\textstyle-{\rm i}{\bf p}\cdot({\bf r}_{i}-{\bf r}_{0})}g({\bf p};0;\omega)$$

We vullen deze Fourier-expansie in in (6.15) en vinden

$$(\omega^{2}-\omega_{\bf p}^{2})g({\bf p};0;\omega) = \frac{1}{m}-\sum_{i}{\rm e}^{\textstyle{\rm i}{\bf p}\cdot({\bf r}_{i}-{\bf r}_{0})}c_{i}(\frac{M}{m}-1)\omega^{2}g_{i0}$$ (6.23)

Dit kunnen we ontwikkelen in ordes van de $c_{i}$’s, zie (6.5)

$$g^{0} = \frac{1}{m(\omega^{2}-\omega_{\bf p}^{2})}$$ (6.24)

$$g^{1} = -g^{0}\sum_{i}{\rm e}^{\textstyle{\rm i}{\bf p}\cdot({\bf r}_{i}-{\bf r}_{0})}c_{i}(\frac{M}{m}-1)\omega^{2}\frac{1}{N}\sum_{{\bf q}}{\rm e}^{\textstyle-{\rm i}{\bf q}\cdot({\bf r}_{i}-{\bf r}_{0})}g^{0}_{\bf q}$$

$$g^{2} = \sum_{ij{\bf q}{\bf s}}{\rm e}^{\textstyle{\rm i}({\bf p}-{\bf q})\cdot{\bf r}_{i}}c_{i}{\rm e}^{\textstyle{\rm i}({\bf q}-{\bf s})\cdot{\bf r}_{j}}c_{j}(\frac{M}{m}-1)^{2}\omega^{4}g^{0}_{\bf p}g^{0}_{\bf q}g^{0}_{\bf s}$$

Dit wordt diagrammatisch weergegeven in figuur 6.1

Figuur 6.1:

6.5 De gemiddelde propagator

Nu nemen we het gemiddelde door gebruik te maken van de relaties (zie 6.5)

$$\langle c_{i}\rangle = x$$ (6.25)

$$\langle c_{i}c_{j}\rangle = \left\{\begin{array}[]{ll}x&i=j\\ x^{2}&i\neq j\end{array}\right.$$ (6.28)

Dit betekent dat de diagrammen waarin twee keer dezelfde verontreiniging voorkomt een orde lager in $x$ zijn. We geven dat aan met boogjes in figuur 6.2. In de tweede regel van dit diagram is de Dyson vergelijking opgeschreven:

Figuur 6.2:

In geval van een lage dichtheid van verontreinigingen kunnen we de zelfenergie $\Sigma$ benaderen door de laagste orde in $x$ te nemen, deze diagrammen vormen de $t$-matrix (zie hoofdstuk 4 en 5). Gebruiken we in deze diagrammen vervolgens de aangeklede propagator, dan krijgen we de zelfconsistente $t-$matrix als benadering voor de zelfenergie (figuur 6.3):

Figuur 6.3: De zelfenergie

Met behulp van de Fourier terugtransformatie (inverse Fourier transformatie)

$$G_{ii} = a^{3}\int\frac{{\rm d}^{3}{\bf p}}{(2\pi)^{3}}G_{\bf p}$$ (6.29)

wordt de zelfenergie gelijk aan

$$\Sigma = \frac{x\omega^{2}(\frac{M}{m}-1)}{1-\frac{\omega^{2}(M-m)}{(2\pi)^{3}m}a^{3}\int{\rm d}^{3}{\bf p}G_{\bf p}(\omega)}$$

$$= xt$$

Deze vergelijking is zelfconsistent aangezien $\Sigma$ weer nodig is om $G$ te berekenen, volgens de Dyson vergelijking

$$G = \frac{1}{\omega^{2}-{\rm v}^{2}p^{2}-\Sigma}$$ (6.31)

We gaan nu de $p$-integraal van de Greense functie, die in de zelfenergie voorkomt, berekenen. We splitsen hem op in zijn reële en imaginaire deel

$$\int{\rm d}^{3}{\bf p}\,G = \int\frac{{\rm d}^{3}{\bf p}}{\omega^{2}-{\rm v}^{2}p^{2}-\Sigma}$$

$$= \int\frac{4\pi p^{2}{\rm d}p(\omega^{2}-{\rm Re\Sigma}-{\rm v}^{2}p^{2})}{(\omega^{2}-{\rm Re\Sigma}-{\rm v}^{2}p^{2})^{2}+(\rm Im\Sigma)^{2}}$$

$$+{{\rm i}\;{\rm Im\Sigma}}\int\frac{4\pi p^{2}{\rm d}p}{(\omega^{2}-{\rm Re\Sigma}-{\rm v}^{2}p^{2})^{2}+(\rm Im\Sigma)^{2}}$$

Het reële deel van deze integraal is linear divergent: teller en noemer zijn van orde 4 in $p$. Kennelijk is de continuüm-benadering die we gebruikt hebben in de terugtransformatie (6.29), met de verontreiniging met afmetingen 0, niet goed. We kappen daarom de impuls-integraal voor het reële deel af bij $\xi/a$ waarbij $a$ de roosterconstante en $\xi$ een parameter van orde 1. Dit geeft ingevuld in de uitdrukking voor $\Sigma$

$$\Sigma = \frac{\frac{x}{m}(M-m)\omega^{2}}{1-\omega^{2}\frac{(M-m)\xi}{m\omega_{D}^{2}}-{\rm i}\omega^{2}(\frac{M}{m}-1)\frac{a^{3}\rm Re\sqrt{\omega^{2}-\Sigma}}{4\pi v^{3}}}$$ (6.33)

$$\omega_{D} \approx {\rm v}/a$$

We kunnen de zelfenergie nu schrijven op een manier die sterk doet denken aan die bij verstrooiing van licht:

$$\Sigma \sim \frac{1}{\omega_{0}^{2}-\omega^{2}-2\omega_{0}{\rm i}\Gamma}$$ (6.34)

Het verschil met lichtverstrooiing is dat in het geval van licht $\Gamma$ (bij benadering) constant is in $\omega$, terwijl bij fononen $\Gamma\approx\rm Im\Sigma/\omega$.

6.6 De pseudo-bandkloof en Anderson localisatie

In het regime van sterke verstrooiing, $x>(m/M)^{3/2}$ ontstaat er een bandkloof: een gedeelte van het spectrum waarin de toestandsdichtheid nul is. (In feite is dat een gevolg van de gemaakte benadering, in een betere benadering blijkt er een kleine, eindige toestandsdichtheid te zijn). In de ‘pseudo-bandkloof’ geldt:

$$\rm Re\Sigma \gg \omega^{2}$$

$$\rm Im\Sigma \approx 0$$ (6.35)

Van Tiggelen, Lagendijk en Tip [2] hebben een criterium geformuleerd voor Anderson localisatie :

$$(\omega^{2}-\rm Re\Sigma) < 0.7\,|\rm Im\Sigma|$$ (6.36)

In de bandkloof is aan dit criterium voldaan en dus zijn de toestanden gelocaliseerd. Een verstoring kan zich dan niet door het kristal voortplanten. Dit is wat er overblijft van een resonantie onder invloed van veelvoudige verstrooiing.

7 Isotrope verstrooiing: transport in oneindige media

Zoals de amplitude Greense functie uit de Dyson vergelijking opgelost moet worden, zo volgt de intensiteit uit de zog. Bethe-Salpeter vergelijking. In dit hoofdstuk zullen we ons beperken tot een vereenvoudigde vorm van deze vergelijking. Dit zijn dit ladderdiagrammen, die leiden tot een transportvergelijking equivalent aan de Boltzmann vergelijking uit de mesoscopische benadering, zie hoofdstuk 3.

Transport in een systeem waar je niet op de randen hoeft te letten is relatief eenvoudig. In de praktijk is dit van toepassing zo gauw je enkele vrije weglengtes van de wand verwijderd bent. We beschouwen daarom eerst deze situatie. We leiden de diffusievergelijking af en vinden de diffusieconstante en de transportsnelheid.

7.1 De ladderbenadering in de Bethe-Salpeter vergelijking

Transport is een intensiteitseigenschap. We moeten dus de amplitude Greense functie kwadrateren en dan pas middelen over de wanorde. De diagrammatische ontwikkeling moeten we vermenigvuldigen met z’n complex geconjugeerde, ofwel de geavanceerde Greense functie. Dit geven we aan door dezelfde diagrammen er onder te schrijven, zie figuur 7.1.

Figuur 7.1: Bovenste regel: Greense functie. Onder: enkele bijdragen tot intensiteitstransport, voor middeling.

Boven en onder kunnen dezelfde verstrooiers voorkomen, dit is aangegeven met stippellijntjes. In het bijzonder zijn die diagrammen van belang waarbij de propagatoren de gemeenschappelijke verstrooiers in dezelfde volgorde tegenkomen. Dit is een nieuwe bijdrage die nog niet meegenomen is in de amplitude Greense functie en die je ook niet krijgt wanneer je de gemiddelde Greense functie kwadrateert. Het kwadraat van de gemiddelde Greense functie valt exponentieel af met de afstand, terwijl de gemiddelde intensiteit omgekeerd evenredig met de afstand gaat. Zo’n diagram waarbij $G_{0}$ en ${\overline{G}}_{0}\equiv G_{0}^{*}$ dezelfde verstrooier bezoeken stelt verstrooiing van de intensiteit voor.

Opgave

Teken het resulterende diagram als je eerst middelt en dan kwadrateert.

Tussen de twee stippellijntjes komen, als gevolg van middelling over de wanorde, alle mogelijke configuraties van $x,x-x,x-x-x.$ etc. voor. Dit zijn de zelfenergie bijdragen uit hoofdstuk 5. Door de kale amplitude Greense functie $G_{0}$ te vervangen door de Greense functie van het gemiddelde medium $G$ brengen we al deze verschillende bijdragen in één keer in rekening. De aangeklede Greense functie wordt weer als een dikke streep genoteerd. Het resultaat staat in figuur 7.2. We definiëren $\Phi=\langle g_{A}g_{R}\rangle$, dat is $\sum_{n=0}^{\infty}[n$ keer verstrooide intensiteit in uitgaande richting]. Dit is de som van ladderdiagrammen (‘laddersom’, ‘diffuson’, ‘particle-hole channel’). Men kan de uitgaande lijnen weglaten door te definiëren:

$$\Phi=G_{R}G_{A}+G_{R}G_{A}{\cal L}=G_{R}G_{A}+G_{R}G_{A}\frac{4\pi}{\ell_{sc}}I.$$ (7.1)

De functie ${\cal L}$ noemen we de ladderpropagator, zie figuur 7.2. Zij is evenredig met de diffuse intensiteit $I$:

$${\cal L}({\bf r})=\frac{4\pi}{\ell_{sc}}I({\bf r})=n\overline{t}tI({\bf r}).$$ (7.2)

Het diagram uit figuur 7.2 kunnen we ook uitschrijven als:

$$I({\bf r}) =|\Psi_{in}({\bf r})|^{2} +n\bar{t}t\int d^{3}{\bf r}^{\prime}G({\bf r}-{\bf r}^{\prime})G^{*}({\bf r}-{\bf r}^{\prime})I({\bf r}^{\prime})$$

$${\cal L}({\bf r}) =n\bar{t}t|\Psi_{in}({\bf r})|^{2} +n\bar{t}t\int d^{3}{\bf r}^{\prime}G({\bf r}-{\bf r}^{\prime})G^{*}({\bf r}-{\bf r}^{\prime}){\cal L}({\bf r}^{\prime})$$ (7.3)

Figuur 7.2: De ladderdiagrammen. Bovenste regel: in de vergelijking voor $\Phi$ kleden we de Greense functies aan. Onderste regel: uitdrukking voor de ladderpropagator ${\cal L}$. De eerste term beschrijft eerste orde verstrooiing van de inkomende bundel; hogere orde verstrooiingen worden door de tweede term gegenereerd.

7.2 Diffusie uit de stationaire laddervergelijking

De laddervergelijking gaat in de bulk over in

$${\cal L}({\bf r})=n\bar{t}t\int\mid G({\bf r}-{\bf r}^{\prime})\mid^{2}{\cal L}({\bf r}^{\prime})d^{3}{\bf r}^{\prime}.$$ (7.4)

Neem nu aan dat ${\cal L}({\bf r})$ in de bulk een langzaam variërende functie is. We kunnen dan ${\cal L}({\bf r}^{\prime})$ ontwikkelen rond ${\bf r}$:

$${\cal L}({\bf r}^{\prime})={\cal L}({\bf r}+({\bf r}^{\prime}-{\bf r}))={\cal L}({\bf r})+({\bf r}-{\bf r}^{\prime})\cdot\nabla{\cal L}({\bf r})+\frac{1}{2}({\bf r}-{\bf r}^{\prime})({\bf r}-{\bf r}^{\prime}):\nabla\nabla{\cal L}({\bf r}).$$ (7.5)

Invullen in (7.4) geeft drie bijdragen. De makkelijkste uit te rekenen bijdrage is de tweede term waarbij de integrand lineair is in $({\bf r}-{\bf r}^{\prime})$. Deze term is nul wegens symmetrie. Voor de eerste bijdrage volgt:

$$n\bar{t}t{\cal L}({\bf r})\int d^{3}{\bf r}^{\prime}\frac{{\rm e}^{\textstyle-r^{\prime}/\ell}}{(4\pi r^{\prime})^{2}} = n\bar{t}t{\cal L}({\bf r})4\pi\int_{0}^{\infty}\frac{r^{\prime 2}dr^{\prime}{\rm e}^{\textstyle-r^{\prime}/\ell}}{16\pi^{2}r^{\prime 2}}=n\bar{t}t\frac{\ell}{4\pi}{\cal L}({\bf r})$$ (7.6)

$$= \frac{\bar{t}t/4\pi}{{\rm Im}(t)/k}{\cal L}({\bf r})\equiv a{\cal L}({\bf r})$$

In de voorfactor herkennen we het albedo $a$ gedefinieerd als $a\equiv\sigma_{sc}/\sigma_{ext}$, zie hoofdstuk 4. Uitwerken van de contractie in de derde term geeft:

$$\int d^{3}{\bf r}^{\prime}G^{*}({\bf r}-{\bf r}^{\prime})G({\bf r}-{\bf r}^{\prime})({\bf r}-{\bf r}^{\prime})({\bf r}-{\bf r}^{\prime}):\nabla\nabla{\cal L}({\bf r})$$

$$=\int d^{3}{\bf r}^{\prime}G^{*}({\bf r}^{\prime})G({\bf r}^{\prime})r_{i}^{\prime}r_{j}^{\prime}\partial_{i}\partial_{j}{\cal L}({\bf r})$$

$$=\frac{1}{3}\int d^{3}{\bf r}^{\prime}G^{*}({\bf r}^{\prime})G({\bf r}^{\prime})r^{\prime 2}\nabla^{2}{\cal L}({\bf r})$$ (7.7)

We vinden voor de derde term in (7.5) derhalve:

$$\frac{1}{3}nt\bar{t}\int 4\pi r^{\prime 2}dr^{\prime}\frac{r^{\prime 2}{\rm e}^{\textstyle-r^{\prime}/\ell}}{(4\pi r^{\prime})^{2}}\nabla^{2}{\cal L}({\bf r})=nt\bar{t}\frac{1}{2}\,\times\frac{1}{3}\times 2\ell^{2}\nabla^{2}{\cal L}({\bf r}).$$ (7.8)

Invullen levert de stationaire diffusievergelijking

$${\cal L}({\bf r}) = a{\cal L}({\bf r})+\frac{1}{3}\ell^{2}\nabla^{2}{\cal L}({\bf r})$$

$$\Longrightarrow\nabla^{2}{\cal L}({\bf r}) = \frac{3(1-a)}{\ell^{2}}{\cal L}({\bf r})\equiv\frac{1}{L_{abs}^{2}}{\cal L}(r)$$ (7.9)

waarbij de absorptielengte gegeven is door

$$L_{abs}\equiv\frac{\ell}{\sqrt{3(1-a)}},$$ (7.10)

in overeenstemming met hoofdstuk 3. We zien dat we voor $a=1$ pure diffusie krijgen. Een oplossing is dan ${\cal L}({\bf r})=A+Bz$. Voor $a<1$ is er absorptie, een oplossing is dan ${\cal L}({\bf r})=A\exp(-z/L_{abs})+B\exp(z/L_{abs})$.

7.2.1 De Fourier-getransformeerde bulkkern

In een stationaire situatie met isotrope verstrooiing kan de kern uit vgl. (7.1) in de bulk geschreven worden als

$$M({\bf r},{\bf r}^{\prime};\Omega=0)=n{\bar{t}}t|G({\bf r}-{\bf r}^{\prime})|^{2}=\frac{{\rm e}^{\textstyle-|{\bf r}-{\bf r}^{\prime}|/\ell}}{4\pi\ell|{\bf r}-{\bf r}^{\prime}|^{2}}$$ (7.11)

De Fouriergetransformeerde kan exact bepaald worden.

Opgave

Toon aan dat

$$M({\bf q},\Omega=0)=a\frac{\arctan{q\ell}}{q\ell}$$ (7.12)

Voor kleine ${\bf q}$ en $(1-a)$ geeft dit

$$M({\bf q},\Omega=0)=a-\frac{1}{3}q^{2}\ell^{2}$$ (7.13)

Dit houdt in dat in de plaatsruimte geldt

$$1-M=1-a-\frac{\ell^{2}}{3}\nabla^{2},$$ (7.14)

hetgeen wederom tot vergelijking (7.9) leidt.

7.3 De diffusieconstante en de transportsnelheid

Hier geven we een eenvoudige doch leerzame afleiding van de niet-stationaire diffusievergelijking. Dit laat direct zien dat de transportsnelheid voor licht verkleind wordt door resonantie effecten. We zullen een bijdrage tegenkomen die in het geval van electronen met puntverstrooiers afwezig is.

De interessante grootheid is de intensiteit

$$I({\bf r},t)=\Psi^{*}({\bf r},t)\Psi({\bf r},t)$$ (7.15)

Zijn Fourier-Laplace-getransformeerde is

$$I({\bf q},\Omega) = \int d^{3}{\bf r}\,{\rm e}^{\textstyle-i{\bf q}\cdot{\bf r}}\int_{0}^{\infty}dt\,{\rm e}^{\textstyle i\Omega t}\Psi^{*}({\bf r},t)\Psi({\bf r},t)$$ (7.16)

$$= \int d^{3}{\bf r}{\rm e}^{\textstyle-i{\bf q}\cdot{\bf r}}\int\frac{d^{3}{\bf p}_{1}}{(2\pi)^{3}}{\rm e}^{\textstyle-i{\bf p}_{1}\cdot{\bf r}}\int\frac{d^{3}{\bf p}_{2}}{(2\pi)^{3}}{\rm e}^{\textstyle i{\bf p}_{2}\cdot{\bf r}}\int_{0}^{\infty}dt_{1}\int_{0}^{\infty}dt_{2}\,$$

$$\int_{-\infty}^{\infty}\frac{d\omega}{2\pi}{\rm e}^{\textstyle i\omega(t_{2}-t_{1})}\Psi^{*}({\bf p}_{1},t_{1})\Psi({\bf p}_{2},t_{2}){\rm e}^{\textstyle\frac{1}{2}i\Omega(t_{1}+t_{2})}$$

$$= \int\frac{d^{3}{\bf p}}{(2\pi)^{3}}\int_{-\infty}^{\infty}\frac{d\omega}{2\pi}\Psi^{*}({\bf p}-\frac{1}{2}{\bf q},\omega-\frac{1}{2}\Omega)\Psi({\bf p}+\frac{1}{2}{\bf q},\omega+\frac{1}{2}\Omega)$$

Deze grootheid is gerelateerd aan

$$\Phi_{{\bf p}}({\bf q},\Omega)=\langle g^{R}({\bf p}_{+},\omega_{+})g^{A}({\bf p}_{-},\omega_{-})\rangle=\langle g({\bf p}_{+},\omega_{+})g^{*}({\bf p}_{-},\omega_{-})\rangle$$ (7.17)

We hebben ingevoerd

$${\bf p}_{\pm}={\bf p}\pm\frac{1}{2}{\bf q};\qquad\omega_{\pm}=\omega\pm\frac{1}{2}\Omega.$$ (7.18)

De parameters ${\bf p}$ en $\omega$ zijn ‘interne’ of ‘snelle’ variabelen, die te maken hebben met slechts één periode van de golf. ${\bf q}$ en $\Omega$ zijn macroscopische (langzaam variërende) parameters, golfgetal en frequentie. Zij beschrijven variaties over afstanden van vele golflengtes en over tijden veel langer dan de oscillatieperiode.

We beschouwen isotrope verstrooiers, met de $t$-matrix uit hoofdstuk 4. In een oneindig systeem is het handig de Fourier-Laplace getransformeerde laddervergelijking te beschouwen. Hij heeft de vorm

$${\cal L}({\bf q},\Omega) = S({\bf q},\Omega)+n\bar{t}(\omega_{-})t(\omega_{+})\int\frac{d^{3}{\bf p}}{(2\pi)^{3}}G(p_{+},\omega_{+})G^{*}(p_{-},\omega_{-}){\cal L}({\bf q},\Omega)$$ (7.19)

$$\equiv S({\bf q},\Omega)+M({\bf q},\Omega){\cal L}({\bf q},\Omega)$$

$$= \frac{S({\bf q},\Omega)}{1-M({\bf q},\Omega)}$$

waarbij $S$ de bronterm is; zijn precieze vorm is nu niet van belang. Zoals we in hoofdstuk 2 gezien hebben, willen we het gedrag weten voor kleine ${\bf q}$ en $\Omega$. We ontwikkelen daarom tot op orde $\Omega$ en $q^{2}$. Er geldt, met $G\equiv G({\bf p},\omega)=1/(p^{2}-\omega^{2}c^{-2}-nt)$ uit (5.32),

$$G({\bf p}+\frac{1}{2}{\bf q},\omega+\frac{1}{2}\Omega) \approx \left(p^{2}+{\bf p}\cdot{\bf q}+\frac{1}{4}q^{2}-\frac{\omega^{2}}{c^{2}}-\Omega\frac{\omega}{c^{2}}-nt-\Omega\frac{n}{2}\,\frac{dt}{d\omega}\right)^{-1}$$

$$\approx G+\left[-({\bf p}\cdot{\bf q})-\frac{1}{4}q^{2}+\Omega(\frac{\omega}{c^{2}}+\frac{n}{2}\,\frac{dt}{d\omega})\right]G^{2}+({\bf p}\cdot{\bf q})^{2}G^{3}$$

Dit impliceert

$$M({\bf q},\Omega) = n{\bar{t}}t\left\{1+\frac{1}{2}\Omega(\frac{d\log t}{d\omega}-\frac{d\log\bar{t}}{d\omega})\right\}\times$$

$$\left\{I_{11}+\Omega(\frac{\omega}{c^{2}}+\frac{nt^{\prime}}{2})I_{21}-\Omega(\frac{\omega}{c^{2}}+\frac{n\bar{t}^{\prime}}{2})I_{12}\right.$$

$$\left.-\frac{q^{2}}{4}(I_{12}+I_{21})+\frac{k_{0}^{2}q^{2}}{3}(I_{31}+I_{13}-I_{22})\right\}$$

Hierbij hebben we ingevoerd de integralen

$$I_{kl}=\int\frac{d^{3}{\bf p}}{(2\pi)^{3}}G^{k}({\bf p})G^{*\,l}({\bf p})$$ (7.22)

Deze worden in de appendix uitgewerkt. Invullen van hun waarden levert

$$M({\bf q},\Omega)=a+i\Omega\tau-\frac{1}{3}q^{2}\ell^{2}$$ (7.23)

Met $a$ het albedo, $\ell$ de vrije weglengte. $\tau$ heeft precies de decompositie besproken in hoofdstuk 1:

$$\tau=\frac{\ell}{c}+\tau_{dw}\equiv\tau_{sc}+\tau_{dw}.$$ (7.24)

We zien hier als eerste de ‘reistijd’ $\tau_{sc}=\ell/c$. De uitdrukking voor de verblijftijd (dweiltijd) $\tau_{dw}$ volgt nu expliciet

$$\tau_{dw}={\rm Im}\frac{d\log t}{d\omega}+\frac{2\pi}{k_{0}\bar{t}t}{\rm Re}\frac{dt}{d\omega}$$ (7.25)

In hoofdstuk 4 hebben we besproken dat een puntverstrooier de $t$-matrix heeft

$$t=\left(\frac{1}{U_{\rm eff}}-\frac{ik_{0}}{4\pi}\right)^{-1}$$ (7.26)

Dit levert

$$\tau_{dw} = {\bar{t}t}\left(\frac{1}{4\pi cU_{\rm eff}}+\frac{k_{0}U_{\rm eff}^{\prime}}{4\pi U_{\rm eff}^{2}}\right)+\frac{2\pi({\bar{t}t})^{2}}{k_{0}{\bar{t}t}}\left(\frac{U_{\rm eff}^{\prime}}{U_{\rm eff}^{4}}-\frac{k_{0}^{2}U_{\rm eff}^{\prime}}{16\pi^{2}U_{\rm eff}^{2}}-\frac{k_{0}}{8\pi^{2}cU_{\rm eff}}\right)$$ (7.27)

$$= \frac{k_{0}\bar{t}t}{8\pi U_{\rm eff}^{2}}\left(1+\left[\frac{4\pi}{k_{0}U_{\rm eff}}\right]^{2}\right)\frac{dU_{\rm eff}}{d\omega}$$

We zien dat de termen zonder $U_{\rm eff}^{\prime}$ precies tegen elkaar wegvallen. Voor electronen, waar $U_{\rm eff}$ een constante is, is $\tau_{dw}$ dus gelijk aan nul: er zijn helemaal geen opladingseffecten door de ‘stijfheid’ van de verstrooiers.  

Voor akoestische golven en lichtgolven is de situatie interessanter: omdat $U_{\rm eff}$ expliciet van de frequentie afhangt, is $U_{\rm eff}^{\prime}$ niet nul en deze termen vallen niet weg tegen elkaar. Er volgt een eindige opladingstijd $\tau_{dw}$.

Opgave

Toon aan dat de expliciete vorm $U_{\rm eff}=\alpha k^{2}/(1-k^{2}/k_{*}^{2})$, levert dat op resonantie geldt:

$$\tau_{dw}=\frac{2\pi}{\omega}\,\cdot\frac{1}{\alpha k^{3}}=\frac{{\rm periode}}{\rm koppeling}\qquad{\rm op\quad resonantie}$$ (7.28)

Deze ‘oplaadtijd’ wordt langer naarmate de koppeling met de omgeving, dat wil zeggen de genormeerde verstrooiingsterkte $k^{3}\alpha=4\pi k^{3}a^{3}(m^{2}-1)/3$, zwakker is! Dientengevolge is dit een experimenteel belangrijk effect. Het leidt er toe dat de transportsnelheid

$$v=c\frac{\tau_{sc}}{\tau_{sc}+\tau_{dw}}$$ (7.29)

aanmerkelijk kleiner kan zijn dan de lichtsnelheid voor realistische waarden van de dichtheid $n$.

Dit is de meest direkte afleiding van het resultaat besproken in hoofdstuk 1. Het enige wat we gedaan hebben is alle correcties van orde $\Omega$ meenemen . Voor de algemene situatie en voor meer details, zie [1]. Hier merken we nog op dat door dit effect de diffusieconstante $D=v\ell/3$ sterk gereduceerd wordt, zoals experimenteel ook waargenomen is.

Met dit resultaat vinden we voor de ladderpropagator (7.19)

$${\cal L}({\bf q},\Omega) = \frac{S({\bf 0},0)}{\tau}\frac{1}{Dq^{2}+D\kappa^{2}-i\Omega}$$ (7.30)

$$= \frac{3S({\bf 0},0)}{\ell^{2}}\frac{1}{q^{2}+\kappa^{2}-i\tilde{\Omega}}.$$

met de gereduceerde externe frequentie

$$\tilde{\Omega}\equiv\frac{\Omega}{D}=\frac{3\Omega}{c\ell}(1+\frac{\tau_{dw}}{\tau_{sc}}).$$ (7.31)

Dit is precies de propagator uit hoofdstuk 2 met absorptielengte $L_{abs}\equiv 1/\kappa\equiv\ell/\sqrt{3(1-a)}$.

Vaak beschouwt men de oplossing van de Schwarzschild-Milne vergelijking die als bron heeft $n\bar{t}t\delta({\bf r})=4\pi\ell^{-1}\delta({\bf r})$. In de diffusiebenadering wordt dit

$${\cal L}({\bf q},\Omega)=\frac{12\pi}{\ell^{3}}\frac{1}{q^{2}+\kappa^{2}-i\tilde{\Omega}}$$ (7.32)

8 Transport in een halfoneindig medium

In dit hoofdstuk kijken we heel gedetailleerd naar de transport vergelijking voor een realistische situatie: een heel dikke plak. We volgen hier het artikel ‘Skin layer of diffusive media’ [NL]. We bekijken ook het geval dat er een verschil in brekingsindices is, en het geval dat er een lucht-glas-medium rand is. Er wordt aangetoond dat er behoud van flux geldt.

8.1 Vlakke golf invallend op een halfoneindig medium

We bepalen de vorm van de inkomende golf in een verstrooiend medium. Daartoe vervangen de werking van de verstrooiers weer door de zelfenergie. De gemiddelde golfvergelijkingen voor een vlakke golf invallend op een halfoneindig wanordelijk medium zijn, (wanorde voor $z>0$; geen verschil in brekingsindex)

$$-\nabla^{2}\Psi-(k_{0}^{2}+nt)\Psi=0,\mbox{\ \ }z>0$$

$$-\nabla^{2}\Psi-k_{0}^{2}\Psi=0,\mbox{\ \ }z<0$$ (8.1)

Fourier transformatie van de transversale vector ${\bf k_{\perp}}=(k_{x},k_{y})$ geeft voor (8.1)

$$\frac{d^{2}}{dz^{2}}\Psi(z)+P^{2}\Psi(z) = 0,\mbox{\ \ }z>0$$ (8.2)

$$\frac{d^{2}}{dz^{2}}\Psi(z)+p^{2}\Psi(z) = 0,\mbox{\ \ }z<0$$ (8.3)

$$P^{2}=k_{0}^{2}-{\bf k_{\perp}}^{2}+nt p^{2}=k_{0}^{2}-{\bf k_{\perp}}^{2}$$ en (8.4)

Indien de reflectieterm verwaarloosd kan worden ($n$ klein), is de oplossing

$$\Psi =\exp(iPz+i{\bf k_{\perp}}\cdot\mbox{\boldmath{$\rho$}}), \qquad z>0$$ (8.5)

$$\Psi =\exp(ipz+i{\bf k_{\perp}}\cdot\mbox{\boldmath{$\rho$}}), \qquad z<0$$ (8.6)

In laagste orde in de dichtheid vinden we voor het reële en het imaginaire deel van $P\equiv P_{1}+iP_{2}$

$$P_{1}=k\cos\theta,\qquad P_{2}=\frac{1}{2\ell\cos\theta}$$ (8.7)

wanneer de inkomende golf een hoek $\theta$ met de z-as maakt. De vrije weglengte is gedefinieerd door $\ell^{-1}\equiv\frac{n}{2k}\mbox{Im}(t)$.

Het kwadraat van $\Psi_{in}$ is exponentieel gedempt,

$$\mid\Psi_{in}\mid^{2}=\exp(-2P_{2}z)=\exp(-\frac{z}{\ell\cos\theta})$$ (8.8)

dus al op enige vrije weglengtes van de rand is deze bijdrage aan de intensiteit volledig te verwaarlozen. Dit is wederom de wet van Lambert-Beer, nu ‘echt’ afgeleid.

8.2 Berekening van de hoekafhankelijkheid van de reflectie

8.2.1 Zonder brekingsindexcontrast

In de berekening voor de hoekafhankelijkheid van de reflectie zullen we in eerste instantie het brekingsindex contrast niet meenemen. Stel de oplossing van vergelijking (7.3) is $I(z,\mbox{\boldmath{$\rho$}})$, dan kunnen we de gereflecteerde intensiteit in het punt $(z^{\prime},\mbox{\boldmath{$\rho$}}^{\prime})$ schrijven als:

$$I_{R}(z^{\prime},\mbox{\boldmath{$\rho$}}^{\prime})=\int dzd^{2}\mbox{\boldmath{$\rho$}}\>\frac{4\pi}{\ell}I(z,\mbox{\boldmath{$\rho$}})\mid G(z,\mbox{\boldmath{$\rho$}};z^{\prime},\mbox{\boldmath{$\rho$}}^{\prime})\mid^{2}$$ (8.9)

De definiërende vergelijking voor de gemiddelde Greense functie in het medium is:

$$\{\frac{d^{2}}{dz^{2}}-{\bf q_{\perp}}^{2}+(k_{0}^{2}+\frac{i}{2\ell})^{2}\}G(z,z^{\prime},{\bf q_{\perp}})=-\delta(z-z^{\prime});$$ (8.10)

De oplossing voor $z,z^{\prime}>0$ is:

$$G(z,z^{\prime};{\bf q_{\perp}})=\frac{\exp(iP\mid z-z^{\prime}\mid)}{-2iP}.$$ (8.11)

Volgens (8.4) kunnen we voor lage dichtheden ($n$ klein) in de noemer $P$ door $p$ vervangen. Verder geldt dat buiten de plak $P\rightarrow p$, dus pikken we hier alleen een fase-factor, $\exp(-ipz^{\prime})$, op. De Greense functie voor $z^{\prime}<0$, $z>0$ wordt dus (we hebben nu een opgelegde impuls ${\bf k_{\perp}}$):

$$G(z,z^{\prime},{\bf k_{\perp}})=\frac{i\exp(iPz-ipz^{\prime})}{2p}\Longrightarrow\mid G(z,z^{\prime},{\bf k_{\perp}})\mid^{2}=\frac{\exp(-z/\ell\cos\theta_{b})}{4\mid p\mid^{2}}.$$ (8.12)

Het is handig om eerst een eindig oppervlak $A$ te bekijken en dit periodiek voort te zetten. We kunnen dan de $\rho$-afhankelijkheid uitintegreren; later nemen we de limiet $A\rightarrow\infty$. Gebruikmakend van de periodiciteit van het oppervlak, is de Greense functie te schrijven als:

$$G(z,\mbox{\boldmath{$\rho$}};z^{\prime},\mbox{\boldmath{$\rho$}}^{\prime})=\frac{1}{A}\sum_{q}G(z;z^{\prime};q){\rm e}^{\textstyle i{\bf q_{\perp}}\cdot(\mbox{\boldmath{$\rho$}}-\mbox{\boldmath{$\rho$}}^{\prime})}$$ (8.13)

Omdat we een oneindige vlakke inkomende golf hebben, hangt de diffuse intensiteit $I$ niet van $\rho$ af. De integratie over $\rho$ wordt eenvoudig:

$$\int d^{2}\mbox{\boldmath{$\rho$}}\mid G(z,\mbox{\boldmath{$\rho$}};z^{\prime},\mbox{\boldmath{$\rho$}}^{\prime})\mid^{2} = \int d^{2}\mbox{\boldmath{$\rho$}}\frac{1}{A^{2}}\sum_{{\bf q_{\perp}},{\bf q_{\perp}}^{\prime}}G(z,z^{\prime},{\bf q_{\perp}})G^{*}(z,z^{\prime},{\bf q_{\perp}}^{\prime})\times$$ (8.14)

$${\rm e}^{\textstyle i{\bf q_{\perp}}\cdot(\mbox{\boldmath{$\rho$}}-\mbox{\boldmath{$\rho$}}^{\prime})-i{\bf q_{\perp}}^{\prime}\cdot(\mbox{\boldmath{$\rho$}}-\mbox{\boldmath{$\rho$}}^{\prime})}.$$

$$= \frac{1}{A^{2}}\sum_{{\bf q_{\perp}},{\bf q_{\perp}}^{\prime}}GG^{*}A\delta_{{\bf q_{\perp}},{\bf q_{\perp}}^{\prime}}=\frac{1}{A}\sum_{\bf q_{\perp}}GG^{*}$$

$$\approx \int\frac{d^{2}{\bf q_{\perp}}}{4\pi^{2}}\mid G(z,z^{\prime},{\bf q_{\perp}})\mid^{2}$$

De laatste stap geldt in de limiet $A\rightarrow\infty$. Als we de uitgaande ${\bf q_{\perp}}$ met ${\bf q}_{\perp}^{b}$ aangeven kunnen we $d^{2}{\bf q_{\perp}}$ uitwerken tot:

$$d^{2}{\bf q}_{\perp}^{b}=q_{\perp}^{b}dq_{\perp}^{b}d\phi_{b}=k_{0}^{2}\sin\theta_{b}\cos\theta_{b}d\theta_{b}d\phi_{b}=k_{0}^{2}\cos\theta_{b}d\Omega_{b}$$ (8.15)

Invullen in (8.9) geeft een resultaat dat niet van het observatiepunt afhangt

$$I_{R}(z^{\prime},\mbox{\boldmath{$\rho$}}^{\prime})=\int dz\int\frac{k_{0}^{2}\cos\theta_{b}}{4\pi^{2}}d\Omega_{b}\frac{1}{4\mid p\mid^{2}}{\cal L}(z){\rm e}^{\textstyle-z/\ell\cos\theta_{b}}$$ (8.16)

Tenslotte vinden we voor de hoekafhankelijkheid van de gereflecteerde diffuse intensiteit (zie ook figuur 8.1):

$$A_{R}\equiv\frac{dR(a\rightarrow b)}{d\Omega_{b}}=\frac{dI_{R}}{d\Omega_{b}} = \frac{k_{0}^{2}}{4\pi^{2}}\cos\theta_{b}\frac{1}{4k_{0}^{2}\cos^{2}\theta_{b}}\int dz{\cal L}(z){\rm e}^{\textstyle-z/\ell\cos\theta_{b}}$$ (8.17)

$$= \frac{1}{16\pi^{2}\cos\theta_{b}}\int_{0}^{\infty}dz{\cal L}(z){\rm e}^{\textstyle-z/\ell\cos\theta_{b}}$$

8.2.2 Met brekingsindexcontrast

We zullen nu weer de hoekafhankelijkheid van het intensiteitsprofiel berekenen, maar nu voor de situatie dat de reeële delen van de brekingsindices verschillend zijn. Dit beschrijft de experimentele situatie van een monster met een lage dichtheid van verstrooiers achter glas of lucht. Als gevolg van het indexcontrast zal het licht gedeeltelijk gerefracteerd worden wanneer het de grenslaag passeert. Ook zullen er speculaire reflecties aan de grenslaag optreden . Bekijk eerst een half-oneindig medium. Voor $z>0$ is er een verstrooiend medium met brekingsindex $n_{0}$. Voor $z<0$ is er een diëlectricum met brekingsindex $n_{1}\equiv n_{0}/m$. De notaties zijn in figuur 2.1 aangegeven. Voor een van $z<0$ invallende golf krijgen we een speculair gereflecteerde golf voor $z<0$ en een gerefracteerde golf in $z>0$:

$$\Psi_{in} = {\rm e}^{\textstyle i{\bf k}^{a}_{\perp}\cdot\mbox{\boldmath{$\rho$}}+ip_{a}z}-\frac{P_{a}-p_{a}}{P_{a}+p_{a}}{\rm e}^{\textstyle i{\bf k}^{a}_{\perp}\cdot\mbox{\boldmath{$\rho$}}-ip_{a}z}\mbox{\ \ \ }(z<0)$$ (8.18)

$$\Psi_{in} = \frac{2p_{a}}{P_{a}+p_{a}}{\rm e}^{\textstyle i{\bf k}^{a}_{\perp}\cdot\mbox{\boldmath{$\rho$}}+iP_{a}z}\mbox{\ \ \ }(z>0)$$ (8.19)

met

$$P_{a}=\sqrt{k_{0}^{2}+nt-k^{a\,2}_{\perp}},\mbox{\ \ \ \ \ \ }p_{a}=\sqrt{k_{1}^{2}-k^{a\,2}_{\perp}}$$ (8.20)

De tweede term van $\Psi_{in}$ voor $z<0$ is natuurlijk de direct gereflecteerde golf. De voorfactoren $(P_{a}-p_{a})/(P_{a}+p_{a})$ en $2p_{a}/(P_{a}+p_{a})$ volgen uit de eis dat $\Psi$ overal continu differentieerbaar moet zijn. De bronterm in het medium, de binnenkomende intensiteit, kunnen we schrijven als:

$$I_{in}=\left|\Psi_{in}\right|^{2}=\mid\frac{2p_{a}}{P_{a}+p_{a}}\mid^{2}{\rm e}^{\textstyle-z/\ell\cos\theta_{a}}=\frac{p_{a}}{P_{a}}T_{a}{\rm e}^{\textstyle-z/\ell\mu_{a}}$$ (8.21)

met, tot op leidende orde in $1/k\ell$ ,

$$T_{a}=\frac{4p_{a}P_{a}}{P_{a}+p_{a}}=1-R(\mu_{a}),\mbox{\ \ \ }R(\mu)=\left|\frac{|\mu|-\sqrt{\mu^{2}-1+1/m^{2}}}{|\mu|+\sqrt{\mu^{2}-1+1/m^{2}}}\right|^{2},\mbox{\ \ \ }\mu_{a}=\cos\theta^{\prime}_{a}.$$ (8.22)

$R(\mu)$ is de hoekafhankelijke reflectiecoëfficient voor scalaire golven. Dit komt overeen met reflectie van s-gepolariseerd licht. In deze uitdrukking voor $R(\mu)$ wordt het imaginaire deel van $P_{a}$ verwaarloosd. Merk op dat $R=1$ voor totale reflectie, $m>1/\sqrt{1-\mu^{2}}$. Definieer $\Gamma(\tau)$ volgens

$$I(z)=\frac{\ell}{4\pi}{\cal L}(z)=\frac{p_{a}}{P_{a}}T_{a}\Gamma(\tau).$$ (8.23)

$\Gamma$ is de intensiteit per eenheid van in het medium binnenkomende intensiteit. Hiermee wordt de laddervergelijking (7.3) dimensieloos:

$$\Gamma(\tau)={\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{a}}+\int_{0}^{\infty}d\tau^{\prime}M(\tau,\tau^{\prime})\Gamma(\tau^{\prime})$$ (8.24)

$M(\tau,\tau^{\prime})$ volgt uit het kwadraat van de Greense functie: $|G|^{2}$. $G$ bestaat nu in principe uit twee termen; net als bij de inkomende golf hebben we nu ook een bijdrage als gevolg van reflectie aan de wand. De Greense functie wordt gegeven door

$$G(z,z^{\prime},{\bf q_{\perp}})=\frac{i}{2P}\{{\rm e}^{\textstyle iP\mid z-z^{\prime}\mid}+\frac{P-p}{P+p}{\rm e}^{\textstyle iP(z+z^{\prime})}\}\mbox{; \ \ \ vergelijk met (\ref{mcw10})}$$ (8.25)

De bijdragen van de kruistermen in $\mid G\mid^{2}$ kunnen verwaarloosd worden omdat ze snel oscilleren. We hebben dus een volume (‘bulk’) term $M_{B}$ en de randlaag (‘layer’) term $M_{L}$, $M=M_{B}+M_{L}$. Voor de bulk term vinden we

$$M_{B}(z,z^{\prime})=4\pi\int d^{2}\mbox{\boldmath{$\rho$}}\mid G(z,\mbox{\boldmath{$\rho$}};z^{\prime},\mbox{\boldmath{$\rho$}}^{\prime})\mid^{2}.$$ (8.26)

Neem even $z^{\prime}=0$ dan

$$M_{B}(z,0)=\int dxdy\frac{1}{4\pi}\frac{{\rm e}^{\textstyle-\sqrt{x^{2}+y^{2}+z^{2}}/\ell}}{x^{2}+y^{2}+z^{2}}$$ (8.27)

Er geldt

$$r^{2}=z^{2}+\rho^{2}=z^{2}/\mu^{2}\Rightarrow\rho^{2}=z^{2}(1/\mu^{2}-1)\Rightarrow\rho d\rho=-z^{2}d\mu/\mu^{3}.$$ (8.28)

dus

$$M_{B}(z,0) = 4\pi\int dxdy\frac{1}{(4\pi r)^{2}}{\rm e}^{\textstyle-z/\ell\mu}=\int_{0}^{\infty}\frac{\rho d\rho}{2r^{2}}{\rm e}^{\textstyle-z/\ell\mu}$$

$$= \int_{0}^{1}\frac{d\mu}{2\mu}{\rm e}^{\textstyle-z/\ell\mu}$$

$$M_{B}(\tau,\tau^{\prime}) = \int_{0}^{1}\frac{d\mu}{2\mu}{\rm e}^{\textstyle-|\tau-\tau^{\prime}|/\mu}=\frac{1}{2}E_{1}(|\tau-\tau^{\prime}|)$$ (8.29)

waarbij $\tau\equiv z/\ell$ de optische diepte is. Evenzo vinden we voor de tweede term

$$M_{L}(\tau,\tau^{\prime}) = 4\pi\int dxdy\left|\frac{i}{2P}\frac{P-p}{P+p}e^{iP(z+z^{\prime})}\right|^{2}=\int_{0}^{1}\frac{d\mu}{2\mu}{\rm e}^{\textstyle-(z+z^{\prime})/\ell\mu}R(\mu)$$ (8.30)

$$= \int_{0}^{1}\frac{d\mu}{2\mu}{\rm e}^{\textstyle-(\tau+\tau^{\prime})/\mu}R(\mu)$$

We kunnen de speciale oplossing, $G_{S}(\tau,\tau^{\prime})$, definiëren door de vergelijking:

$$G_{S}(\tau,\tau^{\prime})=\delta(\tau-\tau^{\prime})+\int_{0}^{\infty}d\tau^{\prime\prime}\{M_{B}(\tau,\tau^{\prime\prime})+M_{L}(\tau,\tau^{\prime\prime})\}G_{S}(\tau^{\prime\prime},\tau^{\prime})$$ (8.31)

Met als randvoorwaarde $G_{S}(\infty,\tau^{\prime})<\infty$. Dan wordt de speciale oplossing voor (8.24) gegeven door

$$\Gamma_{S}(\tau)=\int_{0}^{\infty}d\tau^{\prime}G_{S}(\tau,\tau^{\prime}){\rm e}^{\textstyle-\tau^{\prime}/\mu_{a}}$$ (8.32)

Wanneer we de intensiteit in het punt $(z^{\prime},\rho^{\prime})$ buiten de plak (8.9) weer op dezelfde manier uitwerken als in de vorige paragraaf (8.2.1) vinden we:

$$I_{R}(z^{\prime},\rho^{\prime}) = \int\frac{k_{1}^{2}}{(2\pi)^{2}}\cos\theta_{b}d\Omega_{b}\frac{1}{P_{b}+p_{b}}\int_{0}^{\infty}{\cal L}(z){\rm e}^{\textstyle-k_{0}z/P_{b}l}dz$$

$$= \int\frac{k_{1}^{2}}{(2\pi)^{2}}\cos\theta_{b}d\Omega_{b}\frac{1}{P_{b}+p_{b}}4\pi\frac{p_{a}T_{a}}{P_{a}}\int_{0}^{\infty}\Gamma(\tau){\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{b}}d\tau$$

De voorfactor van de integraal kan met formule (8.22) uitgedrukt worden als

$$\frac{T_{b}}{4P_{b}p_{b}}\frac{k_{1}^{2}}{(2\pi)^{2}}\cos\theta_{b}4\pi\frac{p_{a}T_{a}}{P_{a}} = \frac{k^{2}_{1}p_{a}}{4\pi p_{b}}\cos\theta_{b}\frac{T_{a}T_{b}}{P_{a}P_{b}}$$ (8.34)

$$= \frac{k^{2}_{1}}{4\pi}\frac{\cos\theta_{a}}{\cos\theta_{b}}\cos\theta_{b}\frac{T_{a}T_{b}}{k_{0}\mu_{a}k_{0}\mu_{b}}$$

$$= \frac{\cos{\theta_{a}}}{4\pi m^{2}}\frac{T_{a}T_{b}}{\mu_{a}\mu_{b}}$$

Voor de hoekafhankelijkheid van de reflectie van een half-oneindig medium vinden we dus:

$$A_{R}(\theta_{a},\theta_{b})=\frac{\cos{\theta_{a}}}{4\pi m^{2}}\frac{T_{a}T_{b}}{\mu_{a}\mu_{b}}\gamma(\mu_{a},\mu_{b})$$ (8.35)

met

$$\gamma(\mu_{a},\mu_{b})=\int_{0}^{\infty}d\tau\Gamma_{S}(\mu_{a},\tau){\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{b}}=\int_{0}^{\infty}d\tau d\tau^{\prime}G_{S}(\tau,\tau^{\prime}){\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{a}}{\rm e}^{\textstyle-\tau^{\prime}/\mu_{b}}$$ (8.36)

Voor het geval van loodrechte inval $(\theta_{a}=0)$, is $A_{R}$ numeriek bepaald voor verschillende $m$. De resultaten staan in figuur 8.1.

Figuur 8.1: De hoekafhankelijkheid van de reflectiecoëfficient voor loodrechte inval op een half oneindig medium voor verschillende waarden van $m$.

8.3 De lucht-glas-medium overgang

We beschouwen nu een half-oneindig verstrooiend medium, gescheiden van de lucht door een glasplaat met dikte d. Voor $z<-{\rm d}$ hebben we lucht, voor $-{\rm d}<z<0$ glas en voor $z>0$ het verstrooiende medium. We laten van links een op één genormeerde vlakke golf invallen. De golfvektor loodrecht op de voortplantingsrichting (${\bf k_{\perp}}$) is behouden. De golfvektor in de voortplantingsrichting in medium $i$ noemen we $p_{i}$, waarbij $i=0$ correspondeert met het verstrooiende medium, $i=1$ met lucht en $i=2$ met glas. De golfgetallen in de drie media zijn $k_{0}=\omega/c_{0}$, $k_{1}=\omega/c_{1}$ en $k_{2}=\omega/c_{2}$ met $c_{i}$ de voortplantingssnelheden in de drie media. De binnenkomende, afgebogen en speculair gereflecteerde golven in de drie media worden gegeven door

$$\Psi({\bf r})=\left\{\begin{array}[]{ll}{\rm e}^{i{\bf k_{\perp}}\cdot\mbox{\boldmath{$\rho$}}+ip_{1}z}+r{\rm e}^{i{\bf k_{\perp}}\cdot\mbox{\boldmath{$\rho$}}-ip_{1}z}&(z<-{\rm d})\\ t_{1}{\rm e}^{i{\bf k_{\perp}}\cdot\mbox{\boldmath{$\rho$}}+ip_{2}z}+r_{1}{\rm e}^{i{\bf k_{\perp}}\cdot\mbox{\boldmath{$\rho$}}-ip_{2}z}&(-{\rm d}<z<0)\\ t{\rm e}^{i{\bf k_{\perp}}\cdot\mbox{\boldmath{$\rho$}}+ip_{0}z}&(z>0)\end{array}\right.$$ (8.38)

Hierin is $r$ de reflectieamplitude van het systeem, $t$ de transmissieamplitude en $p_{i}=\sqrt{k_{i}^{2}-{\bf k_{\perp}}^{2}}$. Door op te leggen dat de golffunktie en de eerste afgeleide continu moeten zijn in $z=-{\rm d}$ en $z=0$ kunnen $r$ en $t$ bepaald worden.

Opgave

Bereken $t,t_{1},r$ en $r_{1}$. Laat zien dat:

$$r = \frac{(p_{0}+p_{2})(p_{1}-p_{2})-(p_{0}-p_{2})(p_{1}+p_{2}){\rm e}^{2ip_{2}{\rm d}}}{(p_{0}+p_{2})(p_{1}+p_{2})-(p_{0}-p_{2})(p_{1}-p_{2}){\rm e}^{2ip_{2}{\rm d}}}$$

$$t = \frac{4p_{1}p_{2}{\rm e}^{i(p_{2}-p_{1}){\rm d}}}{(p_{0}+p_{2})(p_{1}+p_{2})-(p_{0}-p_{2})(p_{1}-p_{2}){\rm e}^{2ip_{2}{\rm d}}}$$ (8.39)

De reflectie- en transmissiecoëfficiënt van het systeem zijn

$$|r|^{2}\;\;\;;\;\;\;\frac{p_{0}}{p_{1}}|t|^{2}$$ (8.40)

Omdat de dikte van de glasplaat niet overal binnen één golflengte bepaald zal zijn, moeten deze uitdrukkingen over de spreiding in de dikte gemiddeld worden. Dat komt op hetzelfde neer als middelen over de fase $2p_{2}{\rm d}\equiv\varphi$. Het leidt tot de gemiddelde transmissie- en reflectiecoëficienten

$$T_{3} = 1-R_{3}=\frac{p_{0}}{p_{1}}\int^{\pi}_{-\pi}\frac{d\varphi}{2\pi}|t|^{2}$$

$$=\frac{p_{0}}{p_{1}}\int^{\pi}_{-\pi}\frac{d\varphi}{2\pi}\frac{16p_{1}^{2}p_{2}^{2}}{(p_{0}+\!p_{2})^{2}(p_{1}+\!p_{2})^{2}+(p_{0}-\!p_{2})^{2}(p_{1}-\!p_{2})^{2}-\!(p_{0}^{2}-\!p_{2}^{2})(p_{1}^{2}-\!p_{2}^{2})2\cos\varphi}$$

$$\stackrel{{\scriptstyle(\ref{ident2})}}{{=}} \frac{p_{0}}{p_{1}}16p_{1}^{2}p_{2}^{2}\frac{1}{(p_{0}+p_{2})^{2}(p_{1}+p_{2})^{2}-(p_{0}-p_{2})^{2}(p_{1}-p_{2})^{2}}$$ (8.42)

waarbij gebruik is gemaakt van formule (10.23). Het eindresultaat is

$$T_{3}=1-R_{3}=\frac{4p_{0}p_{1}p_{2}}{(p_{0}+p_{1})(p_{0}p_{1}+p_{2}^{2})}$$ (8.43)

Invullen van $p_{2}=p_{1}=p$ en $p_{0}=P$ geeft het vroegere resultaat voor twee media.

Speculaire reflecties in het glas zijn nu meegenomen. Dit is goed voor dunne glasplaatjes. (Voor dikker glas kan het licht tot ver van de invallende bundel heen en weer spiegelen, of zelfs buiten het medium terecht komen). We kunnen dit systeem dus beschrijven door in de voorgaande vergelijkingen $T(\mu)$ door $T_{3}$ te vervangen en in de Milne kern de reflectiecoëfficient $R(\mu)$ door $R_{3}$. $\mu\equiv p_{0}/k_{0}$ geeft nog immer de cosinus van de hoek van de straling in het medium en de $z$-as aan.

8.4 Oplossingen van de Schwarzschild-Milne vergelijking

We volgen ref. [NL] en bekijken de eigenschappen van de transportvergelijking in een half-oneindige ruimte. De diffuse intensiteit kan geschreven worden als

$$I(z)=\frac{p_{a}T_{a}}{P_{a}}\Gamma(\tau),\mbox{ met }\tau=z/\ell,$$ (8.44)

Dit leidt tot een dimensieloze transportvergelijking voor de genormeerde diffuse intensiteit $\Gamma$,

$$\Gamma(\tau)={\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{a}}+\int_{0}^{\infty}M(\tau,\tau^{\prime})\Gamma(\tau^{\prime}){\rm d}\tau^{\prime},$$ (8.45)

Deze vergelijking zagen we al in het vorige hoofdstuk. De bronterm $\exp(-\tau/\mu_{a})$ beschrijft de afval van de invallende bundel ten gevolge van verstrooiing. $\Gamma(\tau)$ representeert de genormeerde diffuse intensiteit die verstrooid is op een diepte $z=\ell\tau$, ontstaan uit een genormeerde vlakke golf die invalt onder een hoek $\theta_{a}$. Vergelijking (8.45) heet de Schwarzschild-Milne of kortweg Milne vergelijking van het probleem. De Milne -kern $M(\tau,\tau^{\prime})$ heeft een bulk bijdrage $M_{B}$, en een oppervlaktebijdrage $M_{L}$, gegeven door

$$M(\tau,\tau^{\prime})=M_{B}(\tau,\tau^{\prime})+M_{L}(\tau,\tau^{\prime}),$$ (8.46)

$$\mbox{ waarin \hskip 10.00002pt}M_{B}(\tau,\tau^{\prime}) = \int_{0}^{1}{{\rm d}\mu\over 2\mu}{\rm e}^{\textstyle-|\tau-\tau^{\prime}|/\mu},$$ (8.47)

$$M_{L}(\tau,\tau^{\prime}) = \int_{0}^{1}{{\rm d}\mu\over 2\mu}R(\mu){\rm e}^{\textstyle-(\tau+\tau^{\prime})/\mu}.$$ (8.48)

De Milne vergelijking vergelijking (8.45) heeft een speciale oplossing $\Gamma_{S}(\mu_{a};\tau)$, de geässocieerde homogene vergelijking (zonder bronterm) heeft een oplossing $\Gamma_{H}(\tau)$. We zijn geïnteresseerd in het asymptotisch gedrag van $\Gamma_{S}(\mu_{a};\tau)$ en $\Gamma_{H}(\tau)$. Diep in de bulk $(\tau\gg 1)$ kun je $\Gamma(\tau)$ in een Taylor expansie schrijven (je verwacht dat diep in de bulk $\Gamma(\tau)$ langzaam varieert over één vrije weglengte $|\tau-\tau^{\prime}|\approx 1$, zodat hogere orde afgeleiden snel afvallen),

$$\Gamma(\tau^{\prime})=\Gamma(\tau)+(\tau^{\prime}-\tau)\Gamma^{\prime}(\tau)+\frac{1}{2}(\tau^{\prime}-\tau)^{2}\Gamma^{\prime\prime}(\tau)+\cdots.$$ (8.49)

Vul nu deze expansie voor $\Gamma(\tau)$ in vergelijking  (8.45) in waarbij de bronterm verwaarloosd wordt, en neem alleen de bulkbijdrage van de kern mee. Voor $\tau\gg 1$ vind je dan

$$\Gamma(\tau)\approx\Gamma(\tau)+\frac{1}{3}\Gamma^{\prime\prime}(\tau)+O(\Gamma^{(4)}).$$ (8.50)

Hierbij is gebruik gemaakt van de integraal

$$\frac{1}{2}\int_{0}^{1}\frac{{\rm d}\mu}{2\mu}\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime}{\rm e}^{\textstyle-|\tau-\tau^{\prime}|/\mu}(\tau-\tau^{\prime})^{2}\approx\frac{1}{3}\mbox{ als $\tau\gg 1$.}$$ (8.51)

$O(\Gamma^{\prime})$ en $O(\Gamma^{\prime\prime\prime})$ zijn nul want $(\tau^{\prime}-\tau)^{2n+1}$ ingevuld in vergelijking (8.45) geeft een oneven integraal voor $\tau\gg 1$. Uit vergelijking (8.50) volgt logischerwijs dat $\Gamma^{\prime\prime}(\tau)\approx 0$ en dat de asymptotische oplossing voor $\Gamma(\tau)$ hoogstens lineair is in $\tau$.

We beschouwen de homogene oplossing $\Gamma_{H}$ en de speciale oplossing $\Gamma_{S}$ waarvoor geldt:

$$\left\{\begin{array}[]{l}\Gamma_{H}(\tau)\approx\tau+\tau_{0}\\ \Gamma_{S}(\tau;\mu_{a})\approx\tau_{1}(\mu_{a})\end{array}\qquad(\tau\rightarrow\infty).\right.$$ (8.54)

De constante $\tau_{0}$ hangt alleen van de verhouding $m$ van de brekingsindices af, omdat de homogene vergelijking geen bronterm heeft. $\tau_{1}(\mu_{a})$ hangt ook van de richting van de invallende bundel af. We kunnen de speciale Greense functie $G_{S}(\tau,\tau^{\prime})$ voor de Milne vergelijking opschrijven. Deze is gedefinieerd als de oplossing van de volgende vergelijking:

$$G_{S}(\tau,\tau^{\prime})=\delta(\tau-\tau^{\prime})+\int_{0}^{\infty}M(\tau,\tau^{\prime\prime})G_{S}(\tau^{\prime\prime},\tau^{\prime}){\rm d}\tau^{\prime\prime},$$ (8.55)

onder de conditie dat $G_{S}(\tau,\tau^{\prime})$ eindig blijft als $\tau$ of $\tau^{\prime}$ naar oneindig gaan. Zij heeft de volgende symmetrie eigenschappen,

$$G_{S}(\tau,\tau^{\prime})=G_{S}(\tau^{\prime},\tau),$$ (8.56)

en de limiet

$$\lim_{\tau^{\prime}\rightarrow\infty}G_{S}(\tau,\tau^{\prime})={1\over D}\Gamma_{H}(\tau).$$ (8.57)

Deze laatste vergelijking kan bewezen worden door in vergelijking (8.55) de limiet $\tau^{\prime}\rightarrow\infty$ te nemen. De delta-functie valt weg, en de vergelijking is gelijk aan de die voor de homogene vgl. voor $\Gamma_{H}(\tau)$. De Greense functie $G_{S}(\tau,\tau^{\prime}\rightarrow\infty)$ is dus, op een constante factor na, gelijk aan $\Gamma_{H}(\tau)$. De factor kan bepaald worden door $G_{S}(\tau,\tau^{\prime})$ te ontwikkelen in een Taylorreeks rond $\tau$ en de Taylorexpansie in het rechterlid van vergelijking (8.55) in te vullen. Voor $\tau,\tau^{\prime}\gg 1$ en als hogere dan tweede orde afgeleiden van $G_{S}(\tau,\tau^{\prime})$ worden verwaarloosd (diffusie benadering), vind je de volgende vergelijking, waarbij ook weer gebruik is gemaakt van vergelijking (8.51),

$$0=\delta(\tau-\tau^{\prime})+\frac{1}{3}\frac{{\rm d}^{2}}{{\rm d}\tau^{2}}G_{S}(\tau,\tau^{\prime}).$$ (8.58)

De oplossing wordt als volgt gevonden

$$\frac{{\rm d}^{2}}{{\rm d}\tau^{2}}{\rm min}(\tau,\tau^{\prime})=\frac{{\rm d}^{2}}{{\rm d}\tau^{2}}\left\{\begin{array}[]{c}\tau^{\prime}\hskip 10.00002pt\tau>\tau^{\prime}\\ \tau\hskip 10.00002pt\tau<\tau^{\prime}\end{array}\right\}=\frac{{\rm d}}{{\rm d}\tau}\left\{\begin{array}[]{c}0\hskip 10.00002pt\tau>\tau^{\prime}\\ 1\hskip 10.00002pt\tau<\tau^{\prime}\end{array}\right\}=-\delta(\tau-\tau^{\prime}).$$ (8.59)

We vinden dus $G_{S}(\tau,\tau^{\prime})=3\,{\rm min}(\tau,\tau^{\prime})$ in het regime $(\tau$, $\tau^{\prime}$, $|\tau-\tau^{\prime}|\gg 1)$. De diffusiecoëfficient $D$ in vergelijking (8.57) is $1/3$ in gereduceerde eenheden, ofwel $D=v\ell/3$ in fysische eenheden. Uit vergelijking (8.55) volgt

$$\Gamma_{S}(\tau;\mu)=\int_{0}^{\infty}G_{S}(\tau,\tau^{\prime}){\rm e}^{\textstyle-\tau^{\prime}/\mu}{\rm d}\tau^{\prime},$$ (8.60)

en in het bijzonder, gebruik makend van vergelijkingen (8.54) en (8.57),

$$\tau_{1}(\mu)=\lim_{\tau\rightarrow\infty}\Gamma_{S}(\tau;\mu)={1\over D}\int_{0}^{\infty}\Gamma_{H}(\tau){\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu}{\rm d}\tau.$$ (8.61)

De fysische interpretatie van $\tau_{1}(\mu)$ is de limietintensiteit in het halfoneindige medium.

Numerieke waarden van de injectiediepte $\tau_{0}$, de genormeerde limietintensiteit $\tau_{1}(1)$ en de genormeerde bistatische coëfficient $\gamma(1,1)$ voor verschillende waarden van de brekingsindexverhouding $m$ zijn te vinden in de tabel aan het eind van hoofdstuk 10.

8.5 Fluxbehoud

Het is belangrijk dat ondanks de gemaakte benaderingen, behoudswetten blijven gelden. We tonen hier het behoud van flux aan voor het geval er geen absorptie is. De diffuse reflectie van het licht in ruimtehoek b dat onder richting a is ingevallen op het halfoneindig medium wordt gegeven door (zie hoofdstuk 7)

$$\frac{{\rm d}R_{ab}}{{\rm d}\Omega_{b}}=A^{R}(\theta_{a},\theta_{b})=\frac{\cos(\theta_{a})T_{a}T_{b}}{4\pi m^{2}\mu_{a}\mu_{b}}\gamma(\mu_{a},\mu_{b}),$$ (8.62)

met

$$\gamma(\mu_{a},\mu_{b})=\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau\Gamma_{S}(\tau;\mu_{a}){\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{b}}.$$ (8.63)

De vraag is nu of de hoeveelheid licht die binnendringt in het halfoneindig medium gelijk is aan de hoeveelheid licht die er uit komt. Fysisch wel, maar mathematisch ook na al onze benaderingen? De vraag is:

$$\int_{0}^{4\pi}A^{R}(\theta_{a},\theta_{b})\cos(\theta_{b}){\rm d}\Omega_{b}\stackrel{{\scriptstyle?}}{{=}}\cos\theta_{a}-R_{a}\cos\theta_{a}=T_{a}\cos(\theta_{a}),$$ (8.64)

met de inkomende flux $\cos(\theta_{a})$ en de speculaire gereflecteerde flux $R_{a}\cos(\theta_{a})$. Het linker lid is het diffuus gereflecteerde licht, het rechterlid is het licht dat het halfoneindig medium is binnengedrongen. Na middeling over azimutale richtingen

$$\int_{\phi_{b}}\frac{\cos(\theta_{b}){\rm d}\Omega_{b}}{4\pi m^{2}\mu_{b}}=\frac{\cos(\theta_{b})\sin(\theta_{b})}{4\pi m^{2}\mu_{b}}{\rm d}\theta_{b}\int_{0}^{2\pi}d\phi_{b}=-\frac{1}{2}{\rm d}\mu_{b},$$ (8.65)

(in het laatste gelijk teken is gebruik gemaakt van $\cos\theta\sin\theta{\rm d}\theta=-m^{2}\mu{\rm d}\mu$) reduceert vergelijking (8.64) tot

$$\int_{0}^{1}\frac{{\rm d}\mu_{b}}{2}T(\mu_{b})\gamma(\mu_{a},\mu_{b})\stackrel{{\scriptstyle?}}{{=}}\mu_{a}.$$ (8.66)

Dit gaan we nu bewijzen. Hiertoe hebben we de volgende gelijkheid nodig:

$$\int_{0}^{1}\frac{{\rm d}\mu_{b}}{2}T(\mu_{b}){\rm e}^{\textstyle-\tau^{\prime}/\mu_{b}}=1-\int_{0}^{\infty}M(\tau^{\prime},\tau^{\prime\prime}){\rm d}\tau^{\prime\prime}\mbox{ met $M=M_{B}+M_{L}$},$$ (8.67)

waarvan het bewijs nu eerst volgt. Omdat

$$M_{L}=\int_{0}^{1}{\rm e}^{\textstyle-(\tau+\tau^{\prime})/\mu}\frac{1-T(\mu)}{2\mu}{\rm d}\mu.$$ (8.68)

volgt

$$\int_{0}^{\infty}M(\tau^{\prime},\tau^{\prime\prime}){\rm d}\tau^{\prime\prime}$$

$$=\int_{0}^{1}\frac{{\rm d}\mu}{2\mu}\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime\prime}\left[{\rm e}^{\textstyle-|\tau^{\prime}-\tau^{\prime\prime}|/\mu}+{\rm e}^{\textstyle-(\tau^{\prime}+\tau^{\prime\prime})/\mu}-T(\mu){\rm e}^{\textstyle-(\tau^{\prime}+\tau^{\prime\prime})/\mu}\right]$$

$$\int_{0}^{\infty}M(\tau^{\prime},\tau^{\prime\prime}){\rm d}\tau^{\prime\prime}$$

$$=\underbrace{\int_{0}^{1}\frac{{\rm d}\mu}{2\mu}\int_{-\infty}^{\infty}{\rm e}^{\textstyle-|\tau^{\prime}-\tau^{\prime\prime}|/\mu}{\rm d}\tau^{\prime\prime}}_{=1}-\int_{0}^{1}\frac{{\rm d}\mu}{2\mu}\int_{0}^{\infty}T(\mu){\rm e}^{\textstyle-(\tau^{\prime}+\tau^{\prime\prime})/\mu}{\rm d}\tau^{\prime\prime}$$

Dus

$$1-\int_{0}^{\infty}M(\tau^{\prime},\tau^{\prime\prime}){\rm d}\tau^{\prime\prime}=\int_{0}^{1}\frac{{\rm d}\mu}{2\mu}T(\mu)\int_{0}^{\infty}{\rm e}^{\textstyle-(\tau^{\prime}+\tau^{\prime\prime})/\mu}{\rm d}\tau^{\prime\prime}=\int_{0}^{1}\frac{{\rm d}\mu}{2}T(\mu){\rm e}^{\textstyle-\tau^{\prime}/\mu}.$$ (8.69)

Schrijf nu het linkerlid van vergelijking (8.66) uit met behulp van vergelijkingen (8.60) en (8.63).

$$\int_{0}^{1}\frac{{\rm d}\mu_{b}}{2}T(\mu_{b})\gamma(\mu_{a},\mu_{b})=\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime}\underline{\int_{0}^{1}\frac{{\rm d}\mu_{b}}{2}T(\mu_{b}){\rm e}^{\textstyle-\tau^{\prime}/\mu_{b}}}{\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{a}}G_{S}(\tau,\tau^{\prime}).$$ (8.70)

De onderstreepte term geeft precies het rechterlid van vergelijking (8.69). Vul je het linkerlid van deze vergelijking in, dan krijg je:

$$\int_{0}^{1}\frac{{\rm d}\mu_{b}}{2}T(\mu_{b})\gamma(\mu_{a},\mu_{b})=\int_{0}^{\infty}\!{\rm d}\tau\int_{0}^{\infty}\!{\rm d}\tau^{\prime}{\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{a}}G_{S}(\tau,\tau^{\prime})\left[1-\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime\prime}M(\tau^{\prime},\tau^{\prime\prime})\right]$$ (8.71)

Gebruik vergelijking (8.55) om dit te herschrijven in

$$\int_{0}^{1}\frac{{\rm d}\mu_{b}}{2}T(\mu_{b})\gamma(\mu_{a},\mu_{b}) = \int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau{\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{a}}\left[\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime}G_{S}(\tau,\tau^{\prime})\!\right.$$ (8.72)

$$\left.-\!\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime\prime}\left[G_{S}(\tau,\tau^{\prime\prime})\!-\!\delta(\tau\!-\!\tau^{\prime\prime})\right]\right]$$

Er volgt

$$\int_{0}^{1}\frac{{\rm d}\mu_{b}}{2}T(\mu_{b})\gamma(\mu_{a},\mu_{b})=\mu_{a}\mbox{\hskip 30.00005pt}\Box,$$ (8.73)

en hiermee is bewezen dat ook mathematisch voldaan wordt aan fluxbehoud voor een half-oneindig medium.

9 Transport door een plak

We bestuderen nu de transmissieeigenschappen van een optisch dikke plak met isotrope verstrooiers. We vinden het ‘Ohmse’ gedrag $T\sim\ell/L$ uit hoofdstuk 2, alsmede de volledige hoekafhankelijkheid. Dit resultaat wordt dan gebruikt voor de berekening van de weerstand van een geidealiseerde geleider.

9.1 De diffuse transmissie

We bekijken een wanordelijk medium met een eindige dikte, $L$. Het medium wordt wel optisch dik geacht: $b=L/\ell\gg 1$. We willen de exponentieel afvallende effecten van de rand verwaarlozen. Daarom nemen aan dat we niet te dicht bij de rand zitten (‘10’ vrije weglengtes is een goede maat). De oplossing voor $\Gamma(\tau)$ is een lineaire combinatie van de speciale en de homogene oplossing,

$$\Gamma(\tau)=\Gamma_{S}(\tau)-\alpha\Gamma_{H}(\tau)\mbox{ voor $0\leq\tau\leq 10$; }\Gamma(\tau)=\tau_{1}(\mu)-\alpha(\tau+\tau_{0})\mbox{ voor $\tau>10$.}$$ (9.1)

$$\Gamma(\tau)=\alpha^{\prime}\Gamma_{H}(b-\tau)\mbox{ voor $0\leq b-\tau\leq 10$; }\Gamma(\tau)=\alpha^{\prime}(b-\tau+\tau_{0})\mbox{ voor $b-\tau>10.$}$$ (9.2)

Als beide asymptotische oplossingen aan elkaar worden geknoopt in het midden van de plak, en continuiteit en continu-differentieerbaarheid wordt opgelegd, dan vind je

$$\alpha=\alpha^{\prime}=\frac{\tau_{1}(\mu)}{b+2\tau_{0}}.$$ (9.3)

We hebben nu een oplossing voor de intensiteit in de slab, uitgedrukt in $\Gamma_{S}$ en $\Gamma_{H}$, en we hebben een expliciete uitdrukking voor $\Gamma(\tau)$ in het regime $10\leq\tau\leq b-10$. Om de hoekafhankelijke transmissie uit te rekenen volgen we de afleiding voor de diffuse reflectie. Combineren van vergelijking (8.35) en (8.36) levert

$$\frac{dR(a\rightarrow b)}{d\Omega_{b}}=\frac{\cos(\theta_{a})T_{a}T_{b}}{4\pi m^{2}\mu_{a}\mu_{b}}\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau\Gamma(\tau){\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{b}}.$$ (9.4)

De uitdrukking voor de transmissiecoëffcient per eenheid van ruimtehoek $d\Omega_{b}$ voor een bundel invallend onder hoek $\theta_{a}$ wordt op analoge wijze gegeven door

$$\frac{dT(a\rightarrow b)}{d\Omega_{b}}=\frac{\cos(\theta_{a})T_{a}T_{b}}{4\pi m^{2}\mu_{a}\mu_{b}}\int_{0}^{b}{\rm d}\tau\Gamma(\tau){\rm e}^{\textstyle-(b-\tau)/\mu_{b}}.$$ (9.5)

De integraal kan omgeschreven worden, gebruik makend van de oplossing voor $\Gamma(\tau)$,

$$\int_{0}^{b}{\rm d}\tau\Gamma(\tau){\rm e}^{\textstyle-(b-\tau)/\mu_{b}} \approx \alpha\int_{-\infty}^{b}{\rm d}\tau\Gamma_{H}(b-\tau){\rm e}^{\textstyle-(b-\tau)/\mu_{b}}$$ (9.6)

$$= \alpha\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau\Gamma_{H}(\tau){\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{b}}$$

$$= \frac{\tau_{1}(\mu_{a})}{b+2\tau_{0}}\tau_{1}(\mu_{b})D,$$

waarbij gebruik is gemaakt van vergelijking (8.61). We hebben nu de hoekafhankelijke differentiele transmissiecoëfficient gevonden voor een laag met dikte $b$,

$$\frac{dT(a\rightarrow b)}{d\Omega_{b}}\equiv\frac{A^{T}(\theta_{a},\theta_{b})}{b+2\tau_{0}}\equiv\frac{\cos(\theta_{a})T_{a}T_{b}}{12\pi m^{2}\mu_{a}\mu_{b}(b+2\tau_{0})}\tau_{1}(\mu_{a})\tau_{1}(\mu_{b})$$ (9.7)

Aangezien de intensiteit aan de intreekant van de laag $\Gamma(\tau)=\Gamma_{S}(\tau)-\alpha\Gamma_{H}(\tau)$ is, zien we direct dat de transmissieterm $\alpha\Gamma_{H}(b-\tau)$ ten koste van de reflectie gaat. Er is dus ook in het geval $1\ll b<\infty$ aan fluxbehoud voldaan.

In figuur 9.1 is $A^{T}$ weergegeven voor loodrechte inval $(\theta_{a}=0)$ voor diverse waarden van $m$.

Figuur 9.1: De amplitude van de hoekopgeloste transmissiecoëfficient voor een bundel loodrecht invallend op een dikke plak. De verhouding van brekingindices, $m$, is aangegeven.

9.2 Electrische geleidbaarheid en de contactweerstand

Voor metallische geleiders in het mesoscopische regime $(\lambda\ll\ell\ll L\ll L_{\phi})$, kan men de geleidbaarheid bestuderen ($L_{\phi}$ is de fasecoherentielengte). Zij wordt gegeven door de Landauer formule,

$$G=\frac{2e^{2}}{h}\sum_{a,b}T_{ab}^{flux},$$ (9.8)

waarbij $h/e^{2}\approx 25k\Omega$. Deze formule telt simpelweg het aantal kanalen dat aan de transmissie bijdraagt. In de bovenstaande beschrijving kan de golfvector $k_{0}$ vervangen worden door de Fermi golfvector $k_{F}$. Het analogon van het brekingsindexcontrast is hier het potentiaalverschil tussen de geleider en de contacten ($V_{1}\neq V_{0})$. In ons formalisme wordt de geleidbaarheid gegeven door

$$G=\frac{2e^{2}}{h}\sum_{a,b}T_{ab}^{flux}=\frac{2e^{2}}{h}\sum_{a,b}T_{ab}\frac{\cos(\theta_{b})}{\cos(\theta_{a})}=\frac{2e^{2}}{h}\,\frac{k_{F}^{2}A}{3\pi(b+2\tau_{0})},$$ (9.9)

met $T_{ab}=A^{T}(\theta_{a},\theta_{b})/(b+2\tau_{0})$. Hiermee wordt de geleidbaarheid,

$$G=\frac{A\sigma_{B}}{L+2z_{0}}\mbox{ , }\sigma_{B}=\frac{2e^{2}k_{F}^{2}\ell}{3\pi h},$$ (9.10)

waarbij $z_{0}=\tau_{0}\ell$. Het bulkgeleidingsvermogen is gedefinieerd als $\sigma_{B}$. We kunnen een bulkweerstand en een contactweerstand $(R_{c})$ onderscheiden,

$$R=\frac{1}{G}=\frac{L}{A\sigma_{B}}+2R_{c}\mbox{ , met }R_{c}=\frac{3\pi\hbar}{2e^{2}Ak_{F}^{2}}\tau_{0}.$$ (9.11)

Het aantal kanalen (of modes) wordt gegeven door $N\approx Ak_{F}^{2}$. Bovenstaande uitdrukking laat zien dat $R_{c}$ evenredig is met de dimensieloze dikte $\tau_{0}$ en omgekeerd evenredig met het totaal aantal kanalen. Alles wat niet triviaal is zit in $\tau_{0}$. $\tau_{0}$ hangt af van het potentiaalverschil maar niet van de dichtheid van verstrooiers. Aangezien

$$k_{F}^{2}-V_{1}=k_{1}^{2}\mbox{ , }k_{F}^{2}-V_{0}=k_{0}^{2}$$ (9.12)

kunnen we de analogie met lichtverstrooiing maken door $k_{0}^{2}=m^{2}k_{1}^{2}$ te stellen:

$$m^{2}\Longrightarrow\frac{k_{F}^{2}-V_{0}}{k_{F}^{2}-V_{1}}$$ (9.13)

9.3 De Ward identiteit voor algemene situaties

In systemen waar geen absorptie optreedt, is er een behoudswet. Voor electronen zal de waarschijnlijkheid (het aantal electronen) behouden zijn; voor klassieke golven de totale energie. Het is van groot belang dat dit in de theoretische beschrijving ingebouwd zit. Immers, schending van de behoudswet zal leiden tot schijnbare absorptie of, nog erger, tot een onfysische bron van intensiteit.

In de Boltzmann beschrijving is het niet zo moeilijk aan de behoudswet te voldoen. In de microscopische beschrijving moet je echter goed opletten. Het blijkt dat je aan twee criteria moet voldoen. Je berekent eerst, in een of andere benadering, de zelfenergie zelfconsistent. Dit levert de benadering voor de amplitude Greense functie $G=\langle g\rangle$. Vervolgens moet de irreducibele vertex van de (benadering voor de) Bethe-Salpeter vergelijking aan een Ward identiteit voldoen. Met andere woorden: er is vrijheid om de zelfenergie te benaderen, maar de gemaakte keuze legt wel de vertex vast.

We beschouwen nu een stationaire situatie. De Ward identiteit voor de ladderdiagrammen in een systeem met puntverstrooiers kan alsvolgt worden weergegeven

$$\Sigma-{\overline{\Sigma}}=n\bar{t}t\left\{G({\bf r},{\bf r})-{\overline{G}}({\bf r},{\bf r})\right\}.$$ (9.14)

Laten we kijken naar een systeem met kleine, maar inhomogene dichtheid $n({\bf r})$ van verstrooiers. Zo’n beschrijving is vooral van belang voor een medium met niet vlakke randen, bijv. hobbelige laagjes verf. Maar zelfs bij een scherpe rand is er een inhomogeniteit, want er is een sprong in de verstrooiersdichtheid. Zoals uitgelegd in hoofdstuk 4 zal ook de terugkeer Greense functie, en dus de $t$-matrix, plaatsafhankelijk zijn. Bovenstaande vergelijking heeft dan de vorm

$$n({\bf r})t({\bf r})-n({\bf r})\bar{t}({\bf r})=n(r)\bar{t}({\bf r})t({\bf r})\left\{G({\bf r},{\bf r})-{\overline{G}}({\bf r},{\bf r})\right\}.$$ (9.15)

We leiden hier af dat deze Ward identiteit precies leidt tot behoud van stationaire flux voor een willekeurige geometrie. Laten we kijken naar een situatie waar we de bron van intensiteit aangeven met $\psi_{s}({\bf r}_{a})$. De inkomende bundel is dan

$$\Psi_{in}({\bf r})=\int d^{3}{\bf r}_{a}G({\bf r},{\bf r}_{a})\psi_{s}({\bf r}_{a})$$ (9.16)

Opgave

Toon aan dat een inkomende vlakke golf verkregen kan worden uit een puntbron in $z=-\infty$ en ook uit een vlak met puntbronnen in $z=-\infty$.

De ladderbenadering van de Bethe-Salpetervergelijking heeft de vorm

$$\Phi({\bf r}) = \int d^{3}{\bf r}_{a}d^{3}{\bf r}_{b}G({\bf r},{\bf r}_{a}){\overline{G}}({\bf r},{\bf r}_{b})\psi_{s}({\bf r}_{a}){\overline{\psi}}_{s}({\bf r}_{b})$$ (9.17)

$$+ \int d^{3}{\bf r}^{\prime}G({\bf r},{\bf r}^{\prime}){\overline{G}}({\bf r},{\bf r}^{\prime})n({\bf r}^{\prime})\bar{t}({\bf r}^{\prime})t({\bf r}^{\prime})\Phi({\bf r}^{\prime})$$

De eerste term geeft de onverstrooide, maar door verstrooiing gedeeltelijk uitgedoofde, intensiteit weer. De tweede term is de diffuse bundel, genereerd door verstrooiing.

We vermenigvuldigen deze vergelijking met $\Sigma-\overline{\Sigma}$ en integreren over het volume $V$ waar de verstrooiers zitten. We gebruiken dat $G$ symmetrisch is, dwz. $G({\bf r},{\bf r}^{\prime})=G({\bf r}^{\prime},{\bf r})$. Er geldt:

$$\int_{V}d^{3}{\bf r}\,G({\bf r}_{a},{\bf r})\left\{\Sigma({\bf r})-\overline{\Sigma}({\bf r})\right\}{\overline{G}}({\bf r},{\bf r}_{b})$$ (9.18)

$$= \int_{V}d^{3}{\bf r}\,G({\bf r}_{a},{\bf r})\left\{{\stackrel{{\scriptstyle\rightarrow}}{{\nabla}}}^{2}+k_{0}^{2}+\Sigma({\bf r})-{\stackrel{{\scriptstyle\rightarrow}}{{\nabla}}}^{2}-k_{0}^{2}-{\overline{\Sigma}}({\bf r})\right\}{\overline{G}}({\bf r},{\bf r}_{b})$$

$$= \int_{V}d^{3}{\bf r}\,G({\bf r}_{a},{\bf r})\left\{{\stackrel{{\scriptstyle\leftarrow}}{{\nabla}}}^{2}+k_{0}^{2}+\Sigma({\bf r})-{\stackrel{{\scriptstyle\rightarrow}}{{\nabla}}}^{2}-k_{0}^{2}-{\overline{\Sigma}}({\bf r})\right\}{\overline{G}}({\bf r},{\bf r}_{b})$$

$$+ \int_{\delta V}d^{2}{\bf S}\cdot G({\bf r}_{a},{\bf r})\{\stackrel{{\scriptstyle\rightarrow}}{{\nabla}}-\stackrel{{\scriptstyle\leftarrow}}{{\nabla}}\}{\overline{G}}({\bf r},{\bf r}_{b})$$

$$= \int_{V}d^{3}{\bf r}\left\{G({\bf r}_{a},{\bf r})\delta({\bf r}-{\bf r}_{b})-\delta({\bf r}_{a}-{\bf r}){\overline{G}}({\bf r},{\bf r}_{b})\right\}$$

$$+ \int_{\delta V}d^{2}{\bf S}\cdot G({\bf r}_{a},{\bf r})\{{\stackrel{{\scriptstyle\rightarrow}}{{\nabla}}}-{\stackrel{{\scriptstyle\leftarrow}}{{\nabla}}}\}{\overline{G}}({\bf r},{\bf r}_{b})$$

Deze vergelijking gebruik je nu twee keer. Voor de bronterm van (9.17) geldt dat de posities van de bron, ${\bf r}_{a}$, buiten het verstrooiersvolume $V$ liggen; dientengevolge geeft de eerste term uit de laatste gelijkheid van (9.18) geen bijdrage. Voor de verstrooiingsterm van (9.17) gebruik je ook vgl. (9.18) met ${\bf r}_{a},{\bf r}_{b}\rightarrow{\bf r}^{\prime}$. Je krijgt dan

$$\int_{V}d^{3}{\bf r}\left\{\Sigma({\bf r})-{\overline{\Sigma}}({\bf r})\right\}\Phi({\bf r})=$$

$$\int d^{3}{\bf r}_{a}d^{3}{\bf r}_{b}\int_{\delta V}d^{2}{\bf S}\cdot\psi_{s}({\bf r}_{a})G({\bf r}_{a},{\bf r})\{{\stackrel{{\scriptstyle\rightarrow}}{{\nabla}}}-{\stackrel{{\scriptstyle\leftarrow}}{{\nabla}}}\}{\overline{G}}({\bf r},{\bf r}_{b}){\overline{\psi}}_{s}({\bf r}_{b})+$$

$$\int_{V}d^{3}{\bf r}^{\prime}\left\{\Sigma({\bf r}^{\prime})-{\overline{\Sigma}}({\bf r}^{\prime})\right\}\Phi({\bf r}^{\prime})+$$

$$\int_{V}d^{3}{\bf r}^{\prime}\int_{\delta V}d^{2}{\bf S}\cdot G({\bf r}^{\prime},{\bf r})\{{\stackrel{{\scriptstyle\rightarrow}}{{\nabla}}}-{\stackrel{{\scriptstyle\leftarrow}}{{\nabla}}}\}{\overline{G}}({\bf r},{\bf r}^{\prime})n({\bf r}^{\prime})\bar{t}({\bf r}^{\prime})t({\bf r}^{\prime})\Phi({\bf r}^{\prime})$$ (9.19)

De volumetermen vallen weg tegen elkaar. De oppervlaktetermen kunnen geschreven worden als

$$-\int_{\delta V}d^{2}{\bf S}\cdot\left<\Psi({\bf r})\right>\{{\stackrel{{\scriptstyle\rightarrow}}{{\nabla}}}-{\stackrel{{\scriptstyle\leftarrow}}{{\nabla}}}\}\left<{\overline{\Psi}}({\bf r})\right>=\int_{\delta V}d^{2}{\bf S}\cdot\left<\Psi({\bf r})\{{\stackrel{{\scriptstyle\rightarrow}}{{\nabla}}}-{\stackrel{{\scriptstyle\leftarrow}}{{\nabla}}}\}{\overline{\Psi}}({\bf r})\right>_{ladder}$$ (9.20)

Dit beschrijft dat de netto inkomende flux (dwz. de binnenkomende minus de onverstrooid uitgaande flux) precies gelijk is aan de uitgaande diffuse flux, ongeacht de precieze geometrie of de precieze locatie van de bronnen!

Voor onze plak hebben we de zelfenergie onafhankelijk van de positie gekozen. Een preciezere beschouwing levert dat de zelfenergie positieafhankelijk wordt voor afstanden van de orde van één golflengte van de rand. Dit leidt tot een veel moeilijker probleem. In het zwakke-localisatieregiem $1/k\ell\ll 1$ kan dit effect verwaarloosd worden. Zoals boven gevonden, dient men dan wel de transmissie- en reflectiecoëfficienten in nulde orde in $1/k\ell$ te nemen.

De hier behandelde behoudswet heeft alleen betrekking op de ladderdiagrammen. Waar de intensiteit van de terugstrooikegel vandaan komt, is een nog steeds niet beantwoorde vraag.

Figuur 9.2: Hendeldiagrammen, de maximaal gekruiste bijdragen tot de zelfenergie.

10 De terugstrooikegel

Zoals besproken in de inleiding is de terugstrooikegel een in het oog springend zwakke-localisatie-effect. Hij wordt veroorzaakt door de interferentietermen tussen paden en hun tijdsomgekeerde equivalenten. Als je precies in de terugstrooirichting kijkt is er een extra factor twee voor zulke paden. Naast de terugstrooirichting is er gedeeltelijk destructieve interferentie; dat uit zich in het massief worden van propagatoren en het verdwijnen van dit effect. We volgen hier de discussie van ref. [NL].

10.1 De Milne kern

We stralen licht in een halfoneindig verstrooiend medium. In de terugstrooirichting, de richting van waaruit we het licht instralen, zit een piek in de intensiteit van het uit het medium tredende licht. Dit komt doordat in de terugstrooirichting alle paden in fase zijn met hun tijdsomgekeerde pad, wat een extra bijdrage in de intensiteit geeft. Deze extra bijdrage is de verzameling van maximaal gekruiste ladderdiagrammen, waarin de golffunktie het tijdsomgekeerde pad doorloopt van de complex toegevoegde golffunktie. Bij de eerste verstrooier in het medium geldt

$${\bf k}_{\rm in}=k_{1}(\sin\theta_{a}\cos\phi_{a},\sin\theta_{a}\sin\phi_{a},\cos\theta_{a})\equiv({\bf k}_{\perp}^{a},p_{a})\;,$$ (10.1)

$${\bf k}_{\rm uit}=k_{1}(\sin\theta_{b}\cos\phi_{b},\sin\theta_{b}\sin\phi_{b},\cos\theta_{b})\equiv({\bf k}_{\perp}^{b},p_{b})\;.$$ (10.2)

Dit geeft voor de intensiteit

$$\Psi^{\ast}\Psi=\frac{p_{a}T_{a}}{P_{a}}{\rm e}^{-i{\bf k}_{b}^{\ast}\cdot{\bf r}}\cdot{\rm e}^{i{\bf k}_{a}\cdot{\bf r}}=\frac{p_{a}T_{a}}{P_{a}}{\rm e}^{i({\bf k}^{a}_{\perp}-{\bf k}^{b}_{\perp})\cdot\mbox{\boldmath{$\rho$}}+i(p_{a}-p_{a}^{*})z}\;,$$ (10.3)

met $\mbox{\boldmath{$\rho$}}\equiv(x,y)$. We definiëren ${\bf Q}\equiv\ell({\bf k}^{a}_{\perp}-{\bf k}^{b}_{\perp})$, $Q$ is de genormeerde transversale impuls. We beschouwen loodrecht inval ($\theta_{a}=0$; ${\bf k}^{a}_{\perp}={\bf 0}$) en kijken in het gebied rond loodrecht terugstrooiing ($\theta_{b}\simeq 0$). Dan geldt

$$\frac{|{\bf Q}|}{\ell}\simeq k_{1}\theta_{b}$$ (10.4)

en

$$\Psi^{\ast}\Psi=\frac{T(1)}{m}{\rm e}^{\textstyle i{\bf Q}\cdot\mbox{\boldmath{$\rho$}}/\ell}{\rm e}^{\textstyle-z/\ell}\;.$$ (10.5)

We kijken nu naar de diffuse intensiteit $I$ in de terugstrooipiek. Deze wordt gegeven door de volgende vergelijking

$$I({\bf r})=\frac{T(1)}{m}{\rm e}^{\textstyle i{\bf Q}\cdot\mbox{\boldmath{$\rho$}}/\ell}{\rm e}^{\textstyle-z/\ell}+\frac{4\pi}{\ell}\int d{\bf r}\,^{\prime}|G({\bf r}-{\bf r}\,^{\prime})|^{2}I({\bf r}\,^{\prime})\;.$$ (10.6)

Merk op dat de Q-afhankelijkheid alleen in de bronterm van de integraalvergelijking zit. Door te itereren komt zij echter in de kern terecht. Dit ziet men als volgt: Invullen van $I({\bf r})={\rm e}^{i{\bf Q}\cdot\mbox{\boldmath{$\rho$}}/\ell}I(z,Q)$ geeft de Milne vergelijking voor $I(z,Q)$

$$I(z,Q)=\frac{T(1)}{m}{\rm e}^{-z/\ell}+\int\frac{dz^{\prime}}{\ell}M_{C}(z,z^{\prime},Q)I(z^{\prime},Q);,$$ (10.7)

met de Q-afhankelijke Milne kern

$$M_{C}(z,z^{\prime},Q)=4\pi\int d^{2}\rho^{\prime}{\rm e}^{i{\bf Q}{\bf\cdot}(\mbox{\boldmath{$\rho$}}\,^{\prime}-\mbox{\boldmath{$\rho$}})/\ell}|G({\bf r},{\bf r}\,^{\prime})|^{2}\;.$$ (10.8)

De genormeerde intensiteit van de maximaal gekruiste diagrammen voldoet aan

$$\Gamma_{C}(\tau,Q) = \frac{mI(z,Q)}{T(1)}$$

$$\Gamma_{C}(\tau,Q) = {\rm e}^{\textstyle-\tau}+\int d\tau^{\prime}M_{C}(\tau,\tau^{\prime},Q)\Gamma_{C}(\tau^{\prime},Q)$$ (10.9)

De Milne kern

$$M_{C}(\tau,\tau^{\prime},Q)=M_{B}(\tau,\tau^{\prime},Q)+M_{L}(\tau,\tau^{\prime},Q)$$ (10.10)

heeft een bulk bijdrage $M_{B}$ en een layer bijdrage $M_{L}$. De ‘bulk’-bijdrage is afkomstig van de ‘ladings’-term van de Greense funktie, de ‘laag’-bijdrage van de ‘spiegelladings’-term. Invullen van

$$|G({\bf r})|^{2}=\frac{{\rm e}^{-r/\ell}}{(4\pi r)^{2}}$$

en

$$\mbox{\boldmath{$\rho$}}-\mbox{\boldmath{$\rho$}}^{\prime}\rightarrow\mbox{\boldmath{$\rho$}}$$

geeft

$$M_{\rm B}(z,z^{\prime},Q)=4\pi\int\rho d\rho d\phi\frac{1}{(4\pi)^{2}((z-z^{\prime})^{2}+\rho^{2})}{\rm e}^{iQ\rho\cos\phi/\ell}{\rm e}^{-\sqrt{(z-z^{\prime})^{2}+\rho^{2}}/\ell}\;.$$ (10.11)

Ga over op de variabelen $\tau=z/\ell$ en $\mu=\cos\theta^{\prime}$ , met $\theta^{\prime}$ de hoek van ${\bf\rho}$ t.o.v. de z-as. Dan geldt

$$\frac{\sqrt{(z-z^{\prime})^{2}+\rho^{2}}}{\ell}=\frac{|\tau-\tau^{\prime}|}{\mu}\;\mbox{ , }\frac{\rho d\rho}{\ell^{2}}=-\frac{|\tau-\tau^{\prime}|^{2}}{\mu^{3}}d\mu\;.$$

Dit invullen in (10.11) geeft

$$M_{\rm B}(|\tau-\tau^{\prime}|,Q)=\int^{1}_{0}\frac{d\mu}{2\mu}\int^{\pi}_{-\pi}d\phi\;{\rm e}^{iQ\cos\phi|\tau-\tau^{\prime}|\sqrt{\mu^{-2}-1}}{\rm e}^{-|\tau-\tau^{\prime}|/\mu}$$

$$=\int^{1}_{0}\frac{d\mu}{2\mu}{\rm J}_{0}\left(Q|\tau-\tau^{\prime}|\sqrt{\mu^{-2}-1}\right)\;{\rm e}^{-|\tau-\tau^{\prime}|/\mu}\;,$$ (10.12)

met J₀ de nulde orde Besselfunktie.

Een gelijksoortige berekening geeft voor de oppervlakte term

$$M_{\rm L}(\tau+\tau^{\prime},Q)=\int_{0}^{1}\frac{d\mu}{2\mu}R(\mu){\rm J}_{0}\left(Q(\tau+\tau^{\prime})\sqrt{\mu^{-2}-1}\right){\rm e}^{-(\tau+\tau^{\prime})/\mu}\;.$$ (10.13)

10.2 Vorm van de terugstrooikegel

De intensiteit in de terugstrooirichting is opgebouwd uit twee bijdragen : een achtergrondbijdrage $A^{\rm R}$ van de diffuse gereflecteerde intensiteit en een bijdrage $A^{\rm C}$ van de maximaal gekruiste diagrammen. Bij loodrechte inval hebben we voor de achtergrondbijdrage (8.35)

$$A^{\rm R}(0,0)=\frac{T(1)^{2}\gamma(1,1)}{4\pi m^{2}}\;,$$ (10.14)

waarbij de amplitude $\gamma$ gegeven wordt door

$$\gamma(\mu_{a},\mu_{b}) = \int^{\infty}_{0}d\tau\,{\rm e}^{-\tau/\mu_{b}}\Gamma_{\rm C}(\tau,\mu_{a})$$ (10.15)

$$= \int^{\infty}_{0}d\tau\,d\tau^{\prime}\,{\rm e}^{-\tau/\mu_{b}\>-\>\tau^{\prime}/\mu_{a}}G_{\rm S}(\tau,\tau^{\prime})\;,$$ (10.16)

met $G_{\rm S}(\tau,\tau^{\prime})$ de oplossing van de Milne vergelijking met $\delta(\tau-\tau)$ als bronterm. De bijdrage van de maximaal gekruiste diagrammen, genormeerd op de diffuse achtergrond, wordt gegeven door

$$A^{\rm C}(Q)=\frac{\gamma_{\rm C}(Q)-\gamma_{\rm TR}}{\gamma(1,1)}\;,$$ (10.17)

waarin $\gamma_{\rm TR}$ de amplitude is van de paden die hun eigen tijdsomgekeerde (‘time-reversed’) zijn en die dus geen extra bijdrage in de terugstrooiing geven. Bij lage dichtheid is voor $\gamma_{\rm TR}$ alleen de direkte terugstrooiing aan één verstrooier van belang. (10.16) geeft

$$\gamma_{\rm TR}=\int^{\infty}_{0}d\tau\,d\tau^{\prime}\,{\rm e}^{-\tau-\tau^{\prime}}\delta(\tau-\tau^{\prime})=\frac{1}{2}\;,$$ (10.18)

$$\gamma_{\rm C}(Q)=\int_{0}^{\infty}d\tau{\rm e}^{\textstyle-\tau}\Gamma_{C}(\tau,Q)=\int^{\infty}_{0}d\tau\,d\tau^{\prime}\,{\rm e}^{-\tau-\tau^{\prime}}G_{\rm C}(\tau,\tau^{\prime},Q)\;,$$ (10.19)

waarbij $G_{C}$ naar nul gaat voor $\tau\rightarrow\infty$ en voldoet aan

$$G_{\rm C}(\tau,\tau^{\prime};Q)=\delta(\tau-\tau^{\prime})+\int^{\infty}_{0}d\tau^{\prime\prime}\,M_{\rm C}(\tau,\tau^{\prime\prime};Q)G_{\rm C}(\tau^{\prime\prime},\tau^{\prime};Q)\;.$$ (10.20)

De Milne kern voor de maximaal gekruiste diagrammen $M_{\rm C}$ wordt gegeven door $M_{\rm B}+M_{\rm L}$ uit de vorige paragraaf. In figuur 10.1 wordt het numerieke resultaat voor $A^{C}(Q)$ weergegeven bij verschillende $m$.

Figuur 10.1: De terugstrooikegel genormeerd op de achtergrond, bij loodrechte inval op een halfoneindig medium, voor verschillende brekingsindexverhoudingen.

10.3 Gedrag voor grote hoeken

Uit (10.12) en (10.13) volgt dat $M_{\rm B}$ en $M_{\rm L}$ voor grote $Q$ snel afvallen als funktie van $\tau$. We kunnen daardoor (10.19) benaderen tot lage orde verstrooiing. Benaderen tot eerste orde verstrooiing geeft $\gamma_{\rm C}=\gamma_{\rm TR}=\frac{1}{2}$. We benaderen tot tweede orde door $G_{\rm C}(\tau,\tau^{\prime};Q)=\delta(\tau-\tau^{\prime})+M_{\rm C}(\tau,\tau^{\prime};Q)$ te nemen. Dit geeft

$$\gamma_{\rm C}(Q)=\frac{1}{2}+\int^{\infty}_{0}d\tau\,d\tau^{\prime}\,{\rm e}^{-\tau-\tau^{\prime}}(M_{\rm B}(|\tau-\tau^{\prime}|;Q)+M_{\rm L}(\tau+\tau^{\prime};Q))\;.$$ (10.21)

We substitueren in de volumeterm $\sigma=\tau-\tau^{\prime}$ en voeren de integratie over $\tau^{\prime}$ uit.

$$\int^{\infty}_{0}d\tau\,d\tau^{\prime}\,{\rm e}^{-\tau-\tau^{\prime}}M_{\rm B}(|\tau-\tau^{\prime}|;Q)\! = \!\int^{\infty}_{0}d\sigma\,{\rm e}^{-\sigma}M_{\rm B}(\sigma,Q)$$ (10.22)

$$\stackrel{{\scriptstyle(\ref{mb})}}{{=}} \!\int_{0}^{1}\frac{d\mu}{2\mu}\int_{-\pi}^{\pi}\frac{d\phi}{1+1/\mu-iQ\cos\phi\sqrt{1/\mu^{2}-1}}$$

$$= \!\int^{1}_{0}\frac{d\mu}{2}\frac{1}{\sqrt{(\mu+1)^{2}+Q^{2}(1-\mu^{2})}}$$

$$\stackrel{{\scriptstyle Qgroot}}{{\simeq}} \int^{1}_{0}\frac{d\mu}{2}\frac{1}{Q\sqrt{1-\mu^{2}}}$$

$$= \!\frac{\pi}{4Q}\;.$$

Waarbij gebruik gemaakt is van de identiteit:

$$\int^{\pi}_{-\pi}\frac{d\phi}{2\pi}\frac{1}{A+B\cos\phi}=\frac{1}{\sqrt{A^{2}-B^{2}}}$$ (10.23)

Invullen van (10.13) geeft voor de randlaagterm in (10.21)

$$\int^{\infty}_{0}d\tau\,d\tau^{\prime}\,{\rm e}^{-\tau-\tau^{\prime}}M_{\rm L}(\tau+\tau^{\prime};Q)$$

$$=\int^{1}_{0}\frac{d\mu}{2}\int^{\pi}_{-\pi}\frac{d\phi}{2\pi}R(\mu)\frac{\mu}{(\mu+1-iQ\cos\phi\sqrt{1-\mu^{2}})^{2}}\;.$$ (10.24)

Opgave

Leid uit (10.23) af:

$$\int^{\pi}_{-\pi}\frac{d\phi}{2\pi}\frac{1}{(A+B\cos\phi)^{2}}=\frac{A}{(A^{2}-B^{2})^{3/2}}.$$ (10.25)

Dit geeft

$$\frac{1}{2}\int^{1}_{0}d\mu\,\mu R(\mu)\frac{\mu+1}{[(\mu+1)^{2}+Q^{2}(1-\mu^{2})]^{3/2}}$$ (10.26)

De integrand gaat snel naar nul voor $Q^{2}(1-\mu^{2})$ groot. We ontwikkelen $\mu$ rond $\mu=1$, we stellen $\mu=1-\frac{x}{Q^{2}}$. Hiermee wordt de randlaagterm

$$\frac{R(1)}{Q^{2}}\int^{\infty}_{0}\frac{dx}{(4+2x)^{3/2}}=\frac{R(1)}{2Q^{2}}\;,$$ (10.27)

waarbij gebruikt is $\int^{Q}_{0}\simeq\int^{\infty}_{0}$. Dit geeft uiteindelijk

$$A^{\rm C}(Q)\simeq\frac{T(1)^{2}}{4\pi m^{2}}\left(\frac{\pi}{4Q}+\frac{R(1)}{2Q^{2}}\right)$$ (10.28)

voor Q groot. De randlaagterm is in essentie het kwadraat van de bulkterm. Dit komt doordat de betreffende paden in essentie twee keer zo lang zijn, zie ook figuur 10.2.

Opgave

Bereken de $1/Q^{2}$ correctie ten gevolge van $M_{B}$ en alle $1/Q^{3}$ correcties. Toon aan dat het precieze gedrag is:

$$A^{\rm C}(Q) = \frac{T(1)^{2}}{4\pi m^{2}}\left[\frac{\pi}{4Q}+\frac{1}{Q^{2}}\left(\frac{(m-1)^{2}}{2(m+1)^{2}}-1\right)\right.$$ (10.29)

$$\left.+\frac{1}{Q^{3}}\left(\frac{\pi}{8}+\frac{1}{2}+\frac{(m-1)^{2}}{(m+1)^{2}}(2m-\frac{\pi}{4}-\frac{1}{2})\right)\right]$$

Figuur 10.2: De terugstrooikegel voor grote hoeken wordt voornamelijk door tweede orde verstrooiing bepaald. De term met interne reflecties heeft een langer pad en valt daarom sneller af.

10.4 Gedrag voor kleine hoeken

We ontwikkelen $\Gamma_{\rm C}(\tau;Q)\equiv mI(z;Q)/T(1)$ rond $Q=0$ onder de aanname dat dit lineair gaat

$$\Gamma_{\rm C}(\tau;Q)\simeq\Gamma_{\rm C}(\tau;Q=0)-Q\tilde{\Gamma}_{\rm C}(\tau;Q)$$ (10.30)

Voor $\Gamma_{\rm C}$ geldt (8.45)

$$\Gamma_{\rm C}(\tau;Q)={\rm e}^{-\tau}+\int^{\infty}_{0}d\tau^{\prime}\,M_{\rm C}(\tau,\tau^{\prime};Q)\Gamma_{\rm C}(\tau^{\prime};Q)$$ (10.31)

Hierin (10.30) invullen en differentiëren naar $Q$ geeft de vergelijking voor $\tilde{\Gamma}_{\rm C}$

$$\tilde{\Gamma}_{\rm C}(\tau;Q)=\int^{\infty}_{0}d\tau^{\prime}\,M_{\rm C}(\tau,\tau^{\prime};Q)\tilde{\Gamma}_{\rm C}(\tau^{\prime};Q)\;.$$ (10.32)

Er geldt dus

$$\tilde{\Gamma}_{\rm C}(\tau;Q)\sim\Gamma_{\rm H}(\tau;Q)\;.$$ (10.33)

(10.30) wordt hiermee

$$\Gamma_{\rm C}(\tau;Q) = \Gamma_{\rm S}(\tau)-\alpha Q\Gamma_{\rm H}(\tau)$$ (10.34)

$$\stackrel{{\scriptstyle(4.8)}}{{=}} \tau_{1}-\alpha Q(\tau+\tau_{0})$$

$$\stackrel{{\scriptstyle Qklein}}{{\simeq}} \tau_{1}-\alpha Q\tau\;.$$

Diep in het verstrooiende medium ($\tau\gg 1$) moet aan de diffusiebenadering voldaan zijn. Dus

$$\Gamma_{\rm C}^{\prime\prime}(\tau;Q)=Q^{2}\Gamma_{\rm C}(\tau;Q)$$

$$\Rightarrow \Gamma_{\rm C}(\tau;Q)=\tilde{\alpha}{\rm e}^{-Q\tau}\;,$$ (10.35)

voor $\tau\gg 1$. Vergelijken we dit met (10.34) dan volgt

$$\tilde{\alpha}=\alpha=\tau_{1}\;.$$ (10.36)

Met (10.15) geeft dit uiteindelijk

$$\gamma_{\rm C}(Q) =\gamma_{\rm C}(0)-3Q\tau_{1}^{2}(1)$$ (10.37)

$$=\gamma_{\rm C}(0)\left(1-\frac{Q}{\Delta Q}\right)\;,$$

waarbij gebruikt is (8.61) met $D=\frac{1}{3}$. De genormeerde openingshoek $\Delta Q$ wordt gegeven door

$$\Delta Q=3\frac{\gamma_{\rm C}(0)}{\tau_{1}^{2}(1)}$$ (10.38)

Numerieke berekeningen geven de volgende resultaten:

$m$	$\tau_{0}$	$\tau_{1}(1)$	$\gamma(1,1)$	$\Delta Q$
2	6.08	21.7	21.5	0.136
3/2	2.50	10.8	10.6	0.269
4/3	1.69	8.34	7.94	0.343
1	0.710446	5.03648	4.22768	1/2
3/4	0.815	5.39	4.63	0.479
2/3	0.881	5.60	4.85	0.465
1/2	1.09	6.25	5.55	0.427

10.5 Toepassing in de astronomie

Eén van de toepassingen van de versterkte terugstrooikegel betreft het oppositieëffect van de maan, Mars en kometen: die blijken helderder wanneer de zon precies achter ons staat (‘opposition surge’, oppositie-aanzwelling).

Voor de uitwerking betreffende de manen van Jupiter, zie [1].

11 Groot verschil in brekingsindices

Aan de rand van een diffuus verstrooiend medium treden reflecties op als de brekingsindices $n_{1}$ buiten het medium en $n_{0}$ binnen het medium verschillen. In het algemeen leidt dat er toe dat we de Schwarzschild-Milne vergelijking niet meer analytisch kunnen oplossen. Voor grote verschillen in brekingsindex, $m\equiv n_{0}/n_{1}\rightarrow\infty$ of $m\rightarrow 0$ kunnen we dat echter wel. Dit komt doordat in zulke situaties de wanden goede spiegels zijn. Hierdoor wordt de intensiteit bijna constant.

11.1 De Schwarzschild-Milne vergelijking

In navolging van ref. [NL] beschouwen we nu de Schwarzschild-Milne vergelijking in het regime van grote verschillen in brekingsindices ($m\rightarrow 0,m\rightarrow\infty$). Er geldt hier voor de reflectiecoëfficiënt $R(\mu)=1-T(\mu)$ waarbij de transmissiecoëfficiënt $T(\mu)$ klein is. We ontwikkelen de oplossing in $T$. We bekijken eerst de Greense functie van de Schwarzschild-Milne vergelijking en de bijbehorende Milne kern :

$$G_{S}(\tau,\tau^{\prime}) = \delta(\tau-\tau^{\prime})+\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime\prime}M(\tau,\tau^{\prime\prime})G_{S}(\tau^{\prime\prime},\tau^{\prime})$$ (11.1)

$$M = M_{\rm B}+M_{\rm L}$$ (11.2)

$$M_{\rm B} = \int_{0}^{1}\frac{{\rm d}\mu}{2\mu}{\rm e}^{\textstyle-\frac{|\tau-\tau^{\prime}|}{\mu}}$$

$$M_{\rm L} = \int_{0}^{1}\frac{{\rm d}\mu}{2\mu}{\rm e}^{\textstyle-\frac{\tau+\tau^{\prime}}{\mu}}(1-T(\mu))\equiv M_{\rm B}(\tau+\tau^{\prime\prime})-N(\tau+\tau^{\prime\prime})$$

$$N = \int_{0}^{1}\frac{{\rm d}\mu}{2\mu}{\rm e}^{\textstyle-\frac{\tau+\tau^{\prime\prime}}{\mu}}T(\mu)$$ (11.3)

$N$ is van de orde van $T$, dus een kleine constante, geschikt om in te ontwikkelen. Hiertoe herschrijf je de integraalvergelijking als

$$G_{S}(\tau,\tau^{\prime}) = \delta(\tau-\tau^{\prime})+\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime\prime}\{M_{\rm B}(\tau-\tau^{\prime\prime})+M_{\rm B}(\tau+\tau^{\prime\prime})\}G_{S}(\tau^{\prime\prime},\tau^{\prime})$$ (11.4)

$$-\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime\prime}N(\tau+\tau^{\prime\prime})G_{S}(\tau^{\prime\prime},\tau^{\prime})$$

Stel dat $N=0$ (dit gebeurt als we de limiet $m\rightarrow 0$ of $m\rightarrow\infty$ nemen), dan heeft het rechterlid van vergelijking (11.4) een eigenwaarde $a=1$ voor $G_{S}=const$, d.w.z. bij een oplossing van (11.4) kan een willekeurige constante opgeteld worden en dit levert weer een oplossing. Dit geeft het feit weer dat in een ruimte met perfect spiegelende wanden de intensiteit niet afhankelijk is van randcondities buiten deze ruimte. Voor kleine $N$ zal de waarde van $N$ grote invloed hebben op deze constante. We schrijven, voor $N\ll 1$, de Greense functie als

$$G_{S}(\tau,\tau^{\prime}) = C_{S}+G_{0}(\tau,\tau^{\prime})+G_{1}(\tau,\tau^{\prime})$$

$$C_{S}\gg 1,\;G_{0}\approx 1,\;G_{1}\ll 1$$

We vullen dit in in (11.4) en vergelijken termen van dezelfde orde :

$$C_{S}+G_{0}+G_{1} = \delta(\tau-\tau^{\prime})+C_{S}$$ (11.6)

$$+\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime\prime}\{M_{\rm B}(\tau-\tau^{\prime\prime})+M_{\rm B}(\tau+\tau^{\prime\prime})\}(G_{0}+G_{1})$$

$$-\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime\prime}N(\tau+\tau^{\prime\prime})(C_{S}+G_{0}+G_{1})$$

Vergelijken van termen van dezelfde orde geeft

$$C_{S} = C_{S}$$ (11.7)

$$G_{0}(\tau,\tau^{\prime}) = \delta(\tau-\tau^{\prime})+\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime\prime}\{M_{\rm B}(\tau-\tau^{\prime\prime})+M_{\rm B}(\tau+\tau^{\prime\prime})\}G_{0}(\tau^{\prime\prime},\tau^{\prime})$$ (11.8)

$$-C_{S}\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime\prime}N(\tau+\tau^{\prime\prime})$$

$$G_{1}(\tau,\tau^{\prime}) = \int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime\prime}\{M_{\rm B}(\tau-\tau^{\prime\prime})+M_{\rm B}(\tau+\tau^{\prime\prime})\}G_{1}(\tau^{\prime\prime},\tau^{\prime})$$ (11.9)

$$-\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime\prime}N(\tau+\tau^{\prime\prime})G_{0}(\tau^{\prime\prime},\tau^{\prime})$$

Merk op dat we de term van orde $NG_{1}\sim{\cal T}^{2}$ verwaarloosd hebben. Integreren van deze resultaten over $\tau$ geeft:

$$\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau G_{0}(\tau,\tau^{\prime}) = 1+\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau G_{0}(\tau,\tau^{\prime})-C_{S}\int_{0}^{\infty}\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau{\rm d}\tau^{\prime\prime}N(\tau+\tau^{\prime\prime})$$

$$\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau G_{1}(\tau,\tau^{\prime}) = \int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau G_{1}(\tau,\tau^{\prime})-\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau{\rm d}\tau^{\prime\prime}N(\tau+\tau^{\prime\prime})G_{0}(\tau^{\prime\prime},\tau^{\prime})\,\,\,$$ (11.10)

Dit levert de uitdrukking voor $C_{S}$ op en een conditie op $G_{0}$ om de consistentie van (11.1) te garanderen:

$$C_{S}=\left\{\int_{0}^{\infty}\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau{\rm d}\tau^{\prime\prime}N(\tau+\tau^{\prime\prime})\right\}^{-1}$$ (11.11)

$$\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau{\rm d}\tau^{\prime\prime}N(\tau+\tau^{\prime\prime})G_{0}(\tau^{\prime\prime},\tau^{\prime})=0\;\mbox{ voor alle }\tau^{\prime}$$

We kunnen de uitdrukking voor $C_{S}$ vereenvoudigen door invoering van de hoekgemiddelde fluxtransmissiecoëfficiënt ${\cal T}$ :

$$C_{S} = \left\{\int_{0}^{\infty}\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau{\rm d}\tau^{\prime\prime}\int_{0}^{1}\frac{{\rm d}\mu}{2\mu}{\rm e}^{\textstyle-\frac{\tau+\tau^{\prime\prime}}{\mu}}T(\mu)\right\}^{-1}$$

$$= 2\left\{\int_{0}^{1}\mu{\rm d}\mu T(\mu)\right\}^{-1}\equiv\frac{4}{{\cal T}}$$

waarbij

$${\cal T} \equiv 2\int_{0}^{1}\mu{\rm d}\mu T(\mu)=2\int_{0}^{\pi/2}\cos\theta\sin\theta\,{\rm d}\theta\,T(\cos\theta)$$ (11.13)

Merk op dat de factor $\mu=\cos\theta$ hier staat voor de fluxprojectiefactor in de $z-$richting. De integraal voor ${\cal T}$ kunnen we uitwerken met behulp van de uitdrukking voor de transmissiecoëfficiënt $T(\mu)$,

$$T(\mu) = \frac{4\mu\sqrt{\mu^{2}-1+m^{-2}}}{(\mu+\sqrt{\mu^{2}-1+m^{-2}})^{2}}\qquad(\mu>0)$$ (11.14)

waarbij we de gevallen $m>1$ en $m<1$ apart behandelen. Voor $m<1$, dus de interne reflectie van een medium met lagere brekingsindex dan de buitenwereld, introduceren we $\epsilon^{2}=m^{-2}-1$ als hulpconstante:

$${\cal T} = 2\int_{0}^{1}\mu{\rm d}\mu\frac{4\mu\sqrt{\mu^{2}+\epsilon^{2}}}{(\mu+\sqrt{\mu^{2}+\epsilon^{2}})^{2}}$$ (11.15)

Dit wordt met de substitutie $\phi$$=$$\sinh^{-1}({\mu}/{\epsilon})$

$${\cal T} = 8\epsilon^{2}\int_{0}^{\phi_{+}}{\rm d}\phi\frac{\sinh^{2}\phi\cosh^{2}\phi}{{\rm e}^{\textstyle 2\phi}}$$

$$= 2\epsilon^{2}\int_{0}^{\phi_{+}}{\rm d}\phi\sinh^{2}2\phi{\rm e}^{\textstyle-2\phi}=\frac{\epsilon^{2}}{2}\int_{0}^{\phi_{+}}{\rm d}\phi\left[{\rm e}^{\textstyle 2\phi}-2{\rm e}^{\textstyle-2\phi}+{\rm e}^{\textstyle-6\phi}\right]$$

$$= \frac{\epsilon^{2}}{2}\left\{\frac{{\rm e}^{\textstyle 2\phi_{+}}}{2}+{\rm e}^{\textstyle-2\phi_{+}}-\frac{{\rm e}^{\textstyle-6\phi_{+}}}{6}-\frac{1}{2}-1+\frac{1}{6}\right\}$$

Gebruik makend van

$$\sinh\phi_{+}=\frac{1}{\epsilon}=\frac{m}{\sqrt{1-m^{2}}}\mbox{ en }\cosh\phi_{+}=\frac{1}{\sqrt{1-m^{2}}}$$ (11.17)

vinden we $\exp{(2\phi_{+})}=(1+m)/(1-m)$. Dit levert

$${\cal T} = \frac{1-m^{2}}{2m^{2}}\left\{\frac{1}{2}\frac{1+m}{1-m}+\frac{1-m}{1+m}-\frac{1}{6}\frac{(1-m)^{3}}{(1+m)^{3}}-\frac{4}{3}\right\}$$

$$= \frac{4m(m+2)}{3(m+1)^{2}}\qquad\mbox{ voor }\,\,m<1$$

Het gedrag voor $m\rightarrow 0$ is sneller te vinden door in formule (11.15) de teller en de noemer tot op leidende orde te nemen :

$${\cal T}\approx 2\int_{0}^{1}\mu d\mu\frac{4\mu\epsilon}{\epsilon^{2}}=\frac{8}{3}m\qquad\mbox{ voor }\,\,m\rightarrow 0$$ (11.19)

Nu doen we hetzelfde voor $m>1$. Hierbij moeten we letten op de grenshoek: voor $\mu<(1-m^{-2})^{\frac{1}{2}}$ is er totale reflectie, de transmissiecoëfficiënt is hier nul. Dit doen we door de hulpconstante $\epsilon^{2}=1-m^{-2}$ te kiezen en nu de integratie uit te voeren van $\epsilon$ tot $1$:

$${\cal T} = 8\int_{\epsilon}^{1}\mu^{2}{\rm d}\mu\frac{\sqrt{\mu^{2}-\epsilon^{2}}}{(\mu+\sqrt{\mu^{2}-\epsilon^{2}})^{2}}$$

$$= \frac{4(2m+1)}{3m^{2}(1+m)^{2}}\qquad\mbox{ voor }m>1$$

Het gedrag voor zeer grote $m$ kan weer gevonden worden door alleen de termen van leidende orde te behouden:

$${\cal T}\approx\frac{8}{3m^{3}}\qquad\mbox{ voor}\;m\rightarrow\infty.$$ (11.21)

Merk op dat ${\cal T}=1$ als $m=1$, zoals het hoort.

11.2 De diffuus gereflecteerde intensiteit

Met behulp van de gevonden waarde voor ${\cal T}$ kunnen we eenvoudig het leidende gedrag van de genormeerde bistatische coëfficiënt $\gamma(\mu_{a},\mu_{b})$ vinden:

$$\gamma(\mu_{a},\mu_{b}) = \int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau{\rm d}\tau^{\prime}G_{S}(\tau,\tau^{\prime}){\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{b}}{\rm e}^{\textstyle-\tau^{\prime}/\mu_{a}}$$

$$= \int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau{\rm d}\tau^{\prime}C_{S}{\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{b}}{\rm e}^{\textstyle-\tau^{\prime}/\mu_{a}}+{\cal O}({\cal T}^{0})$$

$$= \frac{4\mu_{a}\mu_{b}}{{\cal T}}+{\cal O}({\cal T}^{0})$$

We kunnen ook een benadering vinden voor de gereflecteerde intensiteit $A^{\rm R}(\theta_{a},\theta_{b})$, in het geval $m\gg 1$.

$$A^{\rm R} = \frac{\cos\theta_{a}}{4\pi m^{2}}\frac{T_{a}T_{b}}{\mu_{a}\mu_{b}}\gamma(\mu_{a},\mu_{b})$$ (11.23)

Voor $m\gg 1$ geldt $T(\mu)\approx 4\mu/m$ (want de hoek $\theta$ kan niet groter zijn dan de grenshoek, die klein wordt voor grote $m$).

$$A^{\rm R} = \frac{\cos\theta_{a}}{4\pi m^{2}}\frac{4\cos\theta_{a}}{m}\frac{4\cos\theta_{b}}{m}\frac{4}{{\cal T}}$$

$$= \frac{16\cos^{2}\theta_{a}\cos\theta_{b}}{m^{4}\pi{\cal T}}$$

$$= \frac{16\cos^{2}\theta_{a}\cos\theta_{b}}{m^{4}\pi\frac{8}{3}m^{-3}}=\frac{6}{\pi m}\cos^{2}\theta_{a}\cos\theta_{b}$$

11.3 De limietintensiteit en de injectiediepte

De constante $\tau_{1}$, de limiet van de speciale oplossing van de Schwarzschild-Milne vergelijking (zie vergelijking (8.54)) is ook te berekenen. Uit hoofdstuk 8.4 hebben we nog:

$$\tau_{1}(\mu) = \int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime}G_{S}(\infty,\tau^{\prime}){\rm e}^{\textstyle-\tau^{\prime}/\mu}$$

$$= \frac{1}{D}\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime}\Gamma_{H}(\tau^{\prime}){\rm e}^{\textstyle-\tau^{\prime}/\mu}$$

$$= \lim_{\mu_{b}\rightarrow\infty}\frac{\gamma(\mu,\mu_{b})}{\mu_{b}}$$

$$= \frac{4\mu}{{\cal T}}$$

Ook de indringdiepte $z_{0}=\tau_{0}\ell$ kan berekend worden. Nemen we nu de (diffusie) benadering $\Gamma_{H}=\tau_{0}+\tau\approx\tau_{0}$ dan vinden we door invullen in bovenstaande vergelijking

$$\tau_{1}(\mu)=\frac{\tau_{0}}{D}\mu = \frac{4\mu}{{\cal T}}$$ (11.26)

$$\tau_{0} \approx \frac{4}{3{\cal T}}$$ (11.27)

We kunnen nu, net zoals bij de berekening van $G_{S}$, de homogene oplossing $\Gamma_{H}$ schrijven als de som van drie delen van verschillende orde:

$$\Gamma_{H}(\tau) = \frac{4}{3{\cal T}}+\Gamma_{0}(\tau)+\Gamma_{1}(\tau)$$

$$\Gamma_{0}(\tau)={\cal O}(1),\qquad\Gamma_{1}(\tau)={\cal O}({\cal T})$$

Verder eisen we dat $\Gamma_{0}$ zich gedraagt als $\tau+\tau_{00}$ voor $\tau\rightarrow\infty$. De constante $\tau_{00}$ is een ${\cal O}(1)$-correctie op $\tau_{0}$ in formule (11.27). Voor $m\rightarrow\infty$ kunnen we gebruik maken van de definitie (11.3) en van het feit dat $\mu\approx 1$ omdat de grenshoek klein is:

$$N(\tau+\tau^{\prime}) = \int_{0}^{1}\frac{{\rm d}\mu}{2\mu}{\rm e}^{\textstyle-\frac{\tau+\tau^{\prime\prime}}{\mu}}T(\mu)$$

$$= \int_{0}^{1}{2\mu}T(\mu){{\rm d}\mu}\frac{1}{4\mu^{2}}{\rm e}^{\textstyle-\frac{\tau+\tau^{\prime\prime}}{\mu}}$$

$$\approx \frac{{\cal T}}{4}{\rm e}^{\textstyle-(\tau+\tau^{\prime})}$$

$$\Gamma_{H}(\tau) = \int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime}M(\tau,\tau^{\prime})\Gamma_{H}(\tau^{\prime})$$

$$= \int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime}[M_{\rm B}(\tau-\tau^{\prime})+M_{\rm B}(\tau+\tau^{\prime})]\Gamma_{H}(\tau^{\prime})$$

$$= -\frac{{\cal T}}{4}{\rm e}^{\textstyle-\tau}\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime}{\rm e}^{\textstyle-\tau^{\prime}}\Gamma_{H}(\tau^{\prime})$$

Nu vullen we de expansie voor $\Gamma_{H}$ in en vergelijken termen van gelijke orde, waarbij we de orde ${\cal T}^{2}$ weglaten:

$$\frac{4}{3{\cal T}}+\Gamma_{0}+\Gamma_{1} = \frac{4}{3{\cal T}}+\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime}[M_{\rm B}(\tau-\tau^{\prime})+M_{\rm B}(\tau+\tau^{\prime})](\Gamma_{0}+\Gamma_{1})$$

$$-\frac{{\cal T}}{4}{\rm e}^{\textstyle-\tau}[\frac{4}{3{\cal T}}+\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime}{\rm e}^{\textstyle-\tau^{\prime}}\Gamma_{0}(\tau^{\prime})]$$

$$\Gamma_{0} =- \frac{1}{3}{\rm e}^{\textstyle-\tau}+\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime}[M_{\rm B}(\tau-\tau^{\prime})+M_{\rm B}(\tau+\tau^{\prime})]\Gamma_{0}$$

$$\Gamma_{1} = \int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime}[M_{\rm B}(\tau-\tau^{\prime})+M_{\rm B}(\tau+\tau^{\prime})]\Gamma_{1}$$ (11.30)

$$-\frac{{\cal T}}{4}{\rm e}^{\textstyle-\tau}\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime}{\rm e}^{\textstyle-\tau^{\prime}}\Gamma_{0}(\tau^{\prime})$$

Door de vergelijking voor $\Gamma_{1}$ te integreren kan men zien dat de laatste term $0$ moet zijn, dit vormt een conditie op de oplossing voor $\Gamma_{0}$:

$$\int_{0}^{\infty}d\tau{\rm e}^{\textstyle-\tau}\Gamma_{0}(\tau)=0$$ (11.31)

Deze vergelijkingen kunnen we niet analytisch oplossen. De numerieke oplossing geeft [NL]

$$\tau_{00} = -1.0357$$ (11.32)

$$\tau_{0}^{\rm exact} = \frac{4}{3{\cal T}}-1.0357\qquad(m\rightarrow\infty)$$ (11.33)

In de limiet $m\rightarrow 0$ is de transmissiecoëfficient klein, $T(\mu)\approx 3{\cal T}\mu/2$. Daardoor wordt de laatste term in vgl. (11.4) gelijk aan

$$-\frac{3}{2}{\cal T}\int_{0}^{\infty}d\tau^{\prime\prime}\int_{0}^{1}\frac{d\mu}{2\mu}{\rm e}^{\textstyle-(\tau+\tau^{\prime\prime})/\mu}\mu\frac{4}{{\cal T}} = -3\int_{0}^{1}\mu\,d\mu{\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu}$$

$$\int_{0}^{1}{\rm d}\mu^{\prime}\mu^{\prime}\int_{0}^{\infty}d\tau{\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu^{\prime}}{\rm J}_{0}(\tau,\mu^{\prime}) = 0$$

$$\Rightarrow\int_{0}^{1}{\rm d}\mu\mu\int_{0}^{\infty}d\tau{\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu}\Gamma_{0}(\tau)$$ (11.34)

Opgave

Toon aan dat de diffusieve oplossing $\tau+\tau_{00}$ de exacte oplossing is van de besproken vergelijking. Laat zien dat dit leidt tot:

$$\tau_{0}^{\rm exact} = \frac{4}{3{\cal T}}-\frac{3}{4}+{\cal O}({\cal T})\,\;\;\,(m\rightarrow 0)$$ (11.35)

In figuur 11.1 zijn numerieke waarden van $\tau_{1}(1)$, $\gamma(1,1)$ en $3\tau_{0}$ als functie van $m$ getekend. De doorgetrokken lijn is $4/{\cal T}$, de gestreepte lijn is (11.33)+(11.35). Merk op dat deze asymptotische resultaten goed overeenstemmen, zelfs voor $m$ dichtbij één.

11.4 Vergelijking met de verbeterde diffusiebenadering

We vergelijken de verkregen exacte resultaten voor $\tau_{0}$ met die van de hierboven besproken verbeterde diffusie benadering. Voor $m\rightarrow\infty$ kunnen we de coëfficiënten $C_{1},\,C_{2}$ (zie formule 3.58) benaderen:

$$C_{1}=\frac{1}{2}(1-{\cal T})\;,\;C_{2}\approx\frac{1}{3}-\int_{0}^{1}\mu{\rm d}\mu T(\mu)=\frac{1}{3}-\frac{1}{2}{\cal T}$$ (11.36)

Dit geeft met vergelijking (3.59)

$$\tau_{0}^{\rm diff}=\frac{4}{3{\cal T}}-1$$ (11.37)

Dit is erg dicht bij de exacte waarde van formule (11.33). Merk op dat hetzelfde resultaat volgt door de diffusiebenadering $\Gamma_{0}(\tau)=\tau+\tau_{00}$ (voor alle $\tau$) in vergelijking (11.31) in te vullen.

Voor $m=1$, dus geen interne reflecties, is de exacte waarde numeriek berekend. Wij vonden in hoofdstuk 3 uit de diffusie-benadering:

$$\tau_{0}^{\rm diff} = \frac{2}{3}=0.666666$$ (11.38)

$$\tau_{0}^{\rm exact} = 0.710449$$

Figuur 11.1: Hoe goed is de verbeterde diffusiebenadering? Getekend zijn de numerieke waarden van $\tau_{1}(1)$, $\gamma(1,1)$ en $3\tau_{0}$. De doorgetrokken lijn is $4/{\cal T}$, de gestreepte lijn is (11.33), (11.35) Zelfs voor $m$ rond één stemmen asymptotische resultaten goed overeen met de numerieke waarden.

Voor $m\rightarrow 0$ vinden we de exacte waarde ook in de diffusie-benadering, verschillen treden pas op in hogere ordes:

$$\tau_{0}^{\rm diff}=\tau_{0}^{\rm exact}=\frac{4}{3{\cal T}}-\frac{3}{4}+{\cal O}({\cal T})\qquad(m\rightarrow 0)$$ (11.39)

11.5 De terugstrooikegel

Nu rekenen we de vorm van de terugstrooikegel in aanwezigheid van interne reflecties uit, in het regime $m\gg 1$.

$$\Gamma_{C}(Q,\tau) = {\rm e}^{\textstyle-\tau}+\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime}[M_{\rm B}(Q,\tau-\tau^{\prime})+M_{\rm B}(Q,\tau+\tau^{\prime})]\Gamma_{C}(Q,\tau^{\prime})$$ (11.40)

$$-\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime}N(Q,\tau+\tau^{\prime})\Gamma_{C}(Q,\tau^{\prime})$$

De oplossing zal voor kleine $Q$ de vorm hebben:

$$\Gamma_{C}(Q,\tau)\approx\gamma_{C}(Q){\rm e}^{\textstyle-Q\tau}$$ (11.41)

We integreren (11.40) over $\tau$ en maken gebruik van de het feit dat de bulk-kern $M_{\rm B}$ een eigenwaarde $1-\frac{1}{3}Q^{2}$ heeft, en van het feit dat $N$ nauwelijks van $Q$ afhangt voor kleine $Q$

$$0 = 1+\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau{\rm d}\tau^{\prime}[M_{\rm B}(Q,\tau-\tau^{\prime})-M_{\rm B}(0,\tau-\tau^{\prime})+$$

$$M_{\rm B}(Q,\tau+\tau^{\prime})-M_{\rm B}(0,\tau+\tau^{\prime})]\gamma_{C}(Q){\rm e}^{\textstyle-Q\tau^{\prime}}$$

$$-\int_{0}^{\infty}{\rm d}d\tau\tau^{\prime}N(0,\tau+\tau^{\prime})\gamma_{C}(Q){\rm e}^{\textstyle-Q\tau}$$

$$1 = \int_{-\infty}^{\infty}{\rm d}\tau\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau^{\prime}[M_{\rm B}(0,\tau-\tau^{\prime})-M_{\rm B}(Q,\tau-\tau^{\prime})]\gamma_{C}(Q){\rm e}^{\textstyle-Q\tau^{\prime}}+\frac{{\cal T}}{4}\gamma_{C}(Q)$$

$$1 = \int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau[1-1+\frac{1}{3}Q^{2}]\gamma_{C}(Q){\rm e}^{\textstyle-Q\tau}+\frac{{\cal T}}{4}\gamma_{C}(Q)$$

$$1 = \gamma_{C}(Q)[\frac{1}{3}Q+\frac{1}{4}{\cal T}]$$

Het resultaat is dus

$$\gamma_{C}(Q)=\frac{4}{{\cal T}+\frac{4}{3}Q}=\frac{4}{{\cal T}}\frac{1}{1+Q\tau_{0}}=\frac{3}{Q+1/\tau_{0}}$$ (11.43)

Hiermee hebben we de driehoekige vorm van de terugstrooikegel gevonden. Het is interessant de parameter $1/\gamma_{C}$ te plotten als functie van $Q$. Doe dit voor steeds hetzelfde medium, maar met verschillende containers, waardoor $n_{1}$ en dus $m$ variëert. De bewering die uit formule (11.43) volgt, is dat de vorm van de lijnen een rechte is, met asafsnede bepaald door $m$.

Zeer recentelijk is een experimentele bepaling gedaan van de breedte van de terugstrooikegel van een melkachtige vloeistof [1]. Door met verschillende glazen containers te werken kon de brekingsindexverhouding $m$ gevariëerd worden. De metingen zijn vergeleken met de oorspronkelijke theorie van Lagendijk, Vreeker en de Vries [2], met die van Zhu, Pine en Weitz  [3] en die van van Nieuwenhuizen en Luck [NL]. De resultaten van de eerste twee werken zijn al besproken in hoofdstuk 3.4. Het bleek dat de experimenten zeer goed beschreven worden door de theorieën van Zhu, Pine en Weitz alsmede met die van Nieuwenhuizen en Luck.

Op het eerste gezicht is het vreemd dat een experiment met vectorgolven die anisotroop verstrooid worden, beschreven kan worden door een theorie voor isotrope verstrooiing van scalaire golven. In [NL] werd echter aangetoond dat de theorie voor grote indexverhouding al voor realistische verhoudingen een goede beschrijving geeft. Dit komt doordat goede spiegels er voor zorgen dat ook dicht bij de rand de straling isotroop verdeeld is. In zo’n geval is noch de anisotropie van de verstrooiing, noch het vectorkarakter van belang. Dat verklaart waarom de overeenstemming met het experiment van ref. [1] zo goed is.

12 Anisotrope verstrooiing: verschil in brekingsindices

Tot dusver hebben we ons hoofdzakelijk beperkt tot isotrope verstrooiing. In dit hoofdstuk bespreken we de resultaten van [NL] voor anisotrope verstrooiing. Vervolgens breiden we ze uit met nieuwe resultaten [1].

In hoofdstuk 3 hebben we de stralingstransportvergelijking besproken. In een plak-geometrie heeft hij de vorm:

$$\mu^{\prime}\frac{d}{d\tau}{\cal I}(\tau,\mu^{\prime})=\int^{1}_{-1}\frac{d\mu^{\prime\prime}}{2}p_{0}(\mu^{\prime},\mu^{\prime\prime}){\cal I}(\tau,\mu^{\prime\prime})-{\cal I}(\tau,\mu^{\prime})$$ (12.1)

We bekijken weer een ingaande bundel die rotatie-symmetrisch is rond de $z$-as, dwz. de inkomende bundel is een kegel met openingshoek $\theta_{a}$. In het medium is de gerefracteerde bundel dan beschreven door hoek $\theta_{a}^{\prime}$ en $\mu_{a}=\cos\theta_{a}^{\prime}$, $I_{in}(z,\theta^{\prime},\phi^{\prime})=(p_{a}T_{a}/P_{a})\delta(\mu-\mu_{a})\exp(-z/\ell\mu_{a})/2\pi$

Als we interne reflecties aan de oppervlakken willen meenemen, moeten voor $\mu^{\prime}>0$ de volgende randcondities worden gesteld op $\tau=0^{+}$ (linkerrand) en $\tau=b^{-}$ (rechterrand)

$${\cal I}(0^{+},\mu^{\prime})=\frac{p_{a}T_{a}}{P_{a}}\delta(\mu^{\prime}-\mu_{a})+R(\mu^{\prime})\int_{0}^{b}d\tau^{\prime}\,{\rm e}^{\textstyle-\tau^{\prime}/\mu^{\prime}}\int^{1}_{-1}\frac{d\mu^{\prime\prime}}{2}p_{0}(-\mu^{\prime},\mu^{\prime\prime}){\cal I}(\tau^{\prime},\mu^{\prime\prime})$$ (12.2)

$${\cal I}(b^{-},-\mu^{\prime})=R(-\mu^{\prime})\int^{b}_{0}d\tau^{\prime}{\rm e}^{-(b-\tau^{\prime})/\mu^{\prime}}\int^{1}_{-1}\frac{d\mu^{\prime\prime}}{2}p_{0}(\mu^{\prime},\mu^{\prime\prime}){\cal I}(\tau^{\prime},\mu^{\prime\prime})$$ (12.3)

De eerste term in het rechterlid van (12.2) geeft de rechtstreeks invallende intensiteit in richting $\mu^{\prime}$. De tweede term geeft de intensiteit die in richting $\mu^{\prime}$ terug in het medium wordt gereflecteerd aan de linkerrand.

De bronfunctie ${\cal J}(\tau,\mu)$ is de intensiteit die op optische diepte $\tau$ in richting $\mu$ wordt verstrooid. Er geldt volgens (3.17)

$${\cal J}(\tau,\mu)=\int^{1}_{-1}\frac{d\mu}{2}p_{0}(\mu,\mu^{\prime}){\cal I}(\tau,\mu^{\prime})$$ (12.4)

We proberen met behulp van de bovenstaande vergelijkingen de Schwarzschild-Milne vergelijking voor ${\cal J}$ af te leiden. Invullen van (12.4) in (12.1) geeft

$$\left(\mu^{\prime}\frac{d}{d\tau}+1\right){\cal I}(\tau,\mu^{\prime})={\cal J}(\tau,\mu^{\prime})$$ (12.5)

Voor $\mu^{\prime}>0$ geeft dit

$$\frac{d}{d\tau}\left({\rm e}^{\tau/\mu^{\prime}}{\cal I}(\tau,\mu^{\prime})\right)=\frac{1}{\mu^{\prime}}{\rm e}^{\tau/\mu^{\prime}}{\cal J}(\tau,\mu^{\prime})$$

$$\Rightarrow {\cal I}(\tau,\mu^{\prime})={\cal I}(0^{+},\mu^{\prime}){\rm e}^{-\tau/\mu^{\prime}}+\frac{1}{\mu^{\prime}}\int_{0}^{\tau}d\tau^{\prime}\,{\rm e}^{-|\tau-\tau^{\prime}|/\mu^{\prime}}{\cal J}(\tau^{\prime},\mu^{\prime})$$ (12.6)

Voor $\mu^{\prime}<0$ vind je op soortgelijke wijze

$${\cal I}(\tau,\mu^{\prime})={\cal I}(b^{-},\mu^{\prime}){\rm e}^{(b-\tau)/\mu^{\prime}}+\frac{1}{|\mu^{\prime}|}\int_{\tau}^{b}d\tau^{\prime}\,{\rm e}^{-|\tau-\tau^{\prime}|/|\mu^{\prime}|}{\cal J}(\tau^{\prime},\mu^{\prime})$$ (12.7)

Vul dit in (12.4) in en maak gebruik van de randcondities (12.2) en (12.3). Definiëren we

$${\cal J}(\tau,\mu;\mu_{a})=\frac{p_{a}T_{a}}{P_{a}}\Gamma(\tau,\mu;\mu_{a})$$ (12.8)

dan geeft dit een Schwarzschild-Milne vergelijking voor de genormeerde bronfunctie $\Gamma(\tau,\mu)\equiv\Gamma(\tau,\mu;\mu_{a})$. Voor een half-oneindig medium wordt de vergelijking

$$\Gamma(\tau,\mu) = p_{0}(\mu;\mu_{a}){\rm e}^{-\tau/\mu_{a}}$$

$$+ \int^{\tau}_{0}d\tau^{\prime}\int^{1}_{0}\frac{d\mu^{\prime}}{2\mu^{\prime}}p_{0}(\mu;\mu^{\prime}){\rm e}^{-|\tau-\tau^{\prime}|/\mu^{\prime}}\Gamma(\tau^{\prime},\mu^{\prime})$$

$$+ \int^{\infty}_{\tau}d\tau^{\prime}\int^{1}_{0}\frac{d\mu^{\prime}}{2\mu^{\prime}}p_{0}(\mu;-\mu^{\prime}){\rm e}^{-|\tau-\tau^{\prime}|/\mu^{\prime}}\Gamma(\tau^{\prime},-\mu^{\prime})$$

$$+ \int^{\infty}_{0}d\tau^{\prime}\int^{1}_{0}\frac{d\mu^{\prime}}{2\mu^{\prime}}R(\mu^{\prime})p_{0}(\mu;\mu^{\prime}){\rm e}^{-(\tau+\tau^{\prime})/\mu^{\prime}}\Gamma(\tau^{\prime},-\mu^{\prime})$$

Opgave

Toon aan dat voor eindige $b$

$$\Gamma(\tau,\mu) = p_{0}(\mu;\mu_{a}){\rm e}^{-\tau/\mu_{a}}$$

$$+ \int^{\tau}_{0}d\tau^{\prime}\int^{1}_{0}\frac{d\mu^{\prime}}{2\mu^{\prime}}p_{0}(\mu;\mu^{\prime}){\rm e}^{-|\tau-\tau^{\prime}|/\mu^{\prime}}\Gamma(\tau^{\prime},\mu^{\prime})$$

$$+ \int^{b}_{\tau}d\tau^{\prime}\int^{1}_{0}\frac{d\mu^{\prime}}{2\mu^{\prime}}p_{0}(\mu;-\mu^{\prime}){\rm e}^{-|\tau-\tau^{\prime}|/\mu^{\prime}}\Gamma(\tau^{\prime},-\mu^{\prime})$$

$$+ \int^{b}_{0}d\tau^{\prime}\int^{1}_{0}\frac{d\mu^{\prime}}{2\mu^{\prime}}R(\mu^{\prime})p_{0}(\mu;\mu^{\prime}){\rm e}^{-(\tau+\tau^{\prime})/\mu^{\prime}}\Gamma(\tau^{\prime},-\mu^{\prime})$$

$$+ \int^{b}_{0}d\tau^{\prime}\int^{1}_{0}\frac{d\mu^{\prime}}{2\mu^{\prime}}R(-\mu^{\prime})p_{0}(\mu;-\mu^{\prime}){\rm e}^{-(2b-\tau-\tau^{\prime})/\mu^{\prime}}\Gamma(\tau^{\prime},\mu^{\prime})$$

De eerste term geeft de intensiteit die voor de eerste keer wordt verstrooid (op diepte $\tau$ in richting $\mu$). De tweede respectivelijk derde term geven de verstrooide intensiteit die van links ($0<\tau^{\prime}<\tau$) resp. van rechts ($\tau<\tau^{\prime}<b$) komt. De laatste termen geven de bijdrage van interne reflecties. Ze geven de intensiteit die op een willekeurige diepte is uitgezonden, gereflecteerd aan één van de randen van het systeem en vervolgens verstrooid op diepte $\tau$ in richting $\mu$.

Tot zover de resultaten van [NL]. We beschouwen nu enkele consequenties.[1]

In hoofdstuk 3, boven vgl. (3.39), hebben we de relatie $\int d{\bf n}^{\prime}p({\bf n},{\bf n}^{\prime}){\bf n}^{\prime}/4\pi=\langle\cos\Theta\rangle\,{\bf n}$ besproken.

Opgave

$\bullet$ Toon aan dat de $z$-component hiervan leidt tot

$$\int_{-1}^{1}\frac{d\mu^{\prime}}{2}p_{0}(\mu,\mu^{\prime})\mu^{\prime}=\langle\cos\Theta\rangle\,\mu$$ (12.11)

$\bullet$ Gebruik dit om het asymptotisch gedrag van de speciale en homogene oplossingen af te leiden:

$$\Gamma_{S}(\tau,\mu;\mu_{a})\rightarrow\tau_{1}(\mu_{a})\qquad \Gamma_{H}(\tau,\mu)\rightarrow\tau-\mu(\tau_{tr}-1)+\tau_{0}\tau_{tr}$$ (12.12)

$${\cal I}_{S}(\tau,\mu;\mu_{a})\rightarrow\frac{p_{a}T_{a}}{P_{a}}\tau_{1}(\mu_{a})\qquad {\cal I}_{H}(\tau,\mu)\rightarrow\tau-\mu\tau_{tr}+\tau_{0}\tau_{tr}$$

Hierin zijn $\tau_{1}(\mu_{a})$ en $\tau_{0}$ nader te bepalen. $\tau_{tr}$ is de genormeerde transport-vrije-weglengte

$$\tau_{tr}\equiv\frac{\ell_{tr}}{\ell_{sc}}=\frac{1}{1-\langle\cos\Theta\rangle}$$ (12.13)

12.1 De hoekafhankelijkheid van de reflectiecoëfficient

In de uitdrukking (8.35) voor de hoek-opgeloste reflectiecoëfficient voor een half-oneindig medium moet men nu voor de genormeerde bistatische coëfficient invullen:

$$\gamma(\mu_{a},\mu_{b})=\int_{0}^{\infty}d\tau\Gamma_{S}(\tau,-\mu_{b};\mu_{a}){\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{b}},$$ (12.14)

want $\Gamma_{S}(\tau,-\mu_{b};\mu_{a})$ is de straling die op diepte $\tau$ uitgezonden wordt in de terugwaardse richting $\pi-\theta_{b}^{\prime}$. Voor isotrope verstrooiing is hij onafhankelijk van $\mu_{b}$.

12.2 De hoekafhankelijkheid van de transmissiecoëfficient

In analogie met de uitdrukking (9.5) voor isotrope verstrooiing, hebben we nu

$$\frac{dT(a\rightarrow b)}{d\Omega_{b}}=\frac{\cos(\theta_{a})T_{a}T_{b}}{4\pi m^{2}\mu_{a}\mu_{b}}\int_{0}^{b}{\rm d}\tau\Gamma(\tau,\mu_{b};\mu_{a}){\rm e}^{\textstyle-(b-\tau)/\mu_{b}}.$$ (12.15)

In vgl. (9.1), (9.2) en (9.3) hebben we, voor isotrope verstrooiing, de integraal uitgedrukt in de speciale en de homogene oplossing. Dit doen we nu weer.

Opgave

Toon aan dat het asymptotisch gedrag (12.12) inhoudt dat voor $b\gg 1$

$$\Gamma(\tau,\mu;\mu_{a})= \Gamma_{S}(\tau,\mu;\mu_{a})-\frac{\tau_{1}(\mu_{a})}{b+2\tau_{0}\tau_{tr}}\Gamma_{H}(\tau,\mu) 0<\tau<b-10$$

$$= \frac{\tau_{1}(\mu_{a})}{b+2\tau_{0}\tau_{tr}}\Gamma_{H}(b-\tau,-\mu)\qquad \tau>10$$ (12.16)

De integraal in (12.15) kan daarom weer omgeschreven worden tot

$$\int_{0}^{b}d\tau\Gamma(\tau,\mu_{b};\mu_{a}){\rm e}^{\textstyle-(b-\tau)/\mu_{b}} \approx \frac{\tau_{1}(\mu_{a})}{b+2\tau_{0}\tau_{tr}}\int_{-\infty}^{b}d\tau\Gamma_{H}(b-\tau,-\mu_{b}){\rm e}^{\textstyle-(b-\tau)/\mu_{b}}$$ (12.17)

$$= \frac{\tau_{1}(\mu_{a})}{b+2\tau_{0}\tau_{tr}}\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau\Gamma_{H}(\tau,-\mu_{b}){\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{b}}$$

We tonen verderop aan dat de laatste integraal gelijk is aan

$$\int_{0}^{\infty}{\rm d}\tau\Gamma_{H}(\tau,-\mu_{b}){\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{b}}=D\tau_{1}(\mu_{b})$$ (12.18)

met gereduceerde diffusieconstante $D=\tau_{tr}/3$, dwz. $D=v\ell_{tr}/3$ in fysische eenheden. We vinden dus

$$\frac{dT(a\rightarrow b)}{d\Omega_{b}}\equiv\frac{A^{T}(\theta_{a},\theta_{b})}{b+2\tau_{0}\tau_{tr}}\equiv\frac{\cos{\theta_{a}}}{12\pi m^{2}}\frac{T_{a}\tau_{1}(\mu_{a})}{\mu_{a}}\,\frac{T_{b}\tau_{1}(\mu_{b})}{\mu_{b}}\,\frac{\tau_{tr}}{b+2\tau_{0}\tau_{tr}}.$$ (12.19)

Merk op dat de factor $\tau_{tr}/(b+2\tau_{0}\tau_{tr})$ gelijk is aan $\ell_{tr}/(L+2\tau_{0}\ell_{tr})$. Dit toont het welbekende feit aan dat de transport-vrije-weglengte de relevante vrije weglengte is voor transmissie. We hebben dat nu door exacte manipulaties afgeleid.

12.2.1 Een eenvoudige doch leerzame identiteit

We leiden nu, met Uw hulp, vgl. (12.18) af. De speciale oplossing van de Schwarzschild-Milne vergelijking (12) kan opgesplitst worden in zijn limiet waarde en de rest

$$\Gamma_{S}(\tau,\mu;\mu_{a})\equiv\tau_{1}(\mu_{a})+F_{S}(\tau,\mu;\mu_{a})$$ (12.20)

De Schwarzschild-Milne vergelijking voor de speciale oplossing kan hiermee uit gedrukt worden als

$$p_{0}(\mu,\mu_{a}){\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{a}}=F_{S}(\tau,\mu)-M*F_{S}+\frac{\tau_{1}(\mu_{a})}{2}\int_{0}^{1}d\mu^{\prime}p_{0}(\mu,\mu^{\prime})T(\mu^{\prime}){\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu^{\prime}},$$ (12.21)

De kern $M=M_{B}+M_{L}$ uit (8.2.2), (8.30) kan in matrixnotatie worden geschreven als

$$M_{\tau\tau^{\prime}}^{\mu\mu^{\prime}}=\theta(\mu^{\prime}\tau-\mu^{\prime}\tau^{\prime})\frac{p_{0}(\mu,\mu^{\prime})}{2|\mu^{\prime}|}{\rm e}^{\textstyle-\frac{|\tau-\tau^{\prime}|}{|\mu^{\prime}|}}+\theta(-\mu^{\prime})\frac{p_{0}(\mu,-\mu^{\prime})}{2|\mu^{\prime}|}R(\mu^{\prime}){\rm e}^{\textstyle-\frac{\tau+\tau^{\prime}}{|\mu^{\prime}|}}.$$ (12.22)

Opgave

We weten dat $\Gamma_{H}(\tau,\mu)$ de rechtereigenfunctie is van $M$ met eigenwaarde één.

$\bullet$ Toon aan dat ${\cal I}_{H}(\tau,-\mu)$ de linkereigenfunctie is.

Dit is een gevolg van tijdsomkeerinvariantie, wat ook al impliceert dat

$$p_{0}(\mu,\mu^{\prime})=p_{0}(-\mu^{\prime},-\mu).$$ (12.23)

$\bullet$ Toon ook aan dat ${\cal I}_{H}$ en $\Gamma_{H}$ alsvolgt samenhangen

$$\Gamma_{H}(\tau,\mu)=\int^{1}_{-1}\frac{d\mu}{2}p_{0}(\mu^{\prime},\mu){\cal I}_{H}(\tau,\mu^{\prime}).$$ (12.24)

Vermenigvuldig je nu vgl. (12.21) met ${\cal I}_{H}(\tau,-\mu)$ en integreer je over $\tau$ van $0$ tot $\infty$, en over $\mu$ van $-1$ tot $1$, dan vallen de termen met $F_{S}$ weg tegen elkaar. Gebruik je de symmetrie van $p_{0}$, dan hou je vgl. (12.18) over, mits

$$\frac{\tau_{tr}}{3}=\int_{0}^{1}\frac{d\mu}{2}\int_{0}^{\infty}d\tau\Gamma_{H}(\tau,-\mu)T(\mu){\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu}.$$ (12.25)

Om dit aan te tonen schrijven we $\Gamma_{H}$ als

$$\Gamma_{H}(\tau,\mu)=\tau-\mu(\tau_{tr}-1)+\tau_{tr}F_{H}(\tau,\mu).$$ (12.26)

De functie $F_{H}$ voldoet aan een vergelijking waar $\tau_{tr}$ niet in voorkomt

$$F_{H}(\tau,\mu)=M*F_{H}+\int_{0}^{1}\mu^{\prime}d\mu^{\prime}(1-\frac{1}{2}T(\mu^{\prime}))p_{0}(\mu,\mu^{\prime}){\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu^{\prime}}$$ (12.27)

en gaat naar een constante, $\tau_{0}$, in oneindig.

Opgave

$\bullet$ Toon aan dat

$$M*F_{H}(\tau,\mu) = \int_{-1}^{1}\frac{d\mu^{\prime}}{2}p_{0}(\mu,\mu^{\prime})F_{H}(\tau,\mu^{\prime})$$

$$- \frac{d}{d\tau}\int_{0}^{\tau}d\tau^{\prime}\int_{0}^{1}\frac{d\mu^{\prime}}{2}p_{0}(\mu,\mu^{\prime})F_{H}(\tau^{\prime},\mu^{\prime}){\rm e}^{\textstyle-\frac{|\tau-\tau^{\prime}|}{\mu^{\prime}}}$$

$$+ \frac{d}{d\tau}\int_{\tau}^{\infty}d\tau^{\prime}\int_{0}^{1}\frac{d\mu^{\prime}}{2}p_{0}(\mu,-\mu^{\prime})F_{H}(\tau^{\prime},-\mu^{\prime}){\rm e}^{\textstyle-\frac{|\tau-\tau^{\prime}|}{\mu^{\prime}}}$$

$$- \frac{d}{d\tau}\int_{0}^{\infty}d\tau^{\prime}\int_{0}^{1}\frac{d\mu^{\prime}}{2}p_{0}(\mu,\mu^{\prime})R(\mu^{\prime})F_{H}(\tau^{\prime},-\mu^{\prime}){\rm e}^{\textstyle-\frac{\tau+\tau^{\prime}}{\mu^{\prime}}}$$

$\bullet$ Integreer deze uitdrukking over $\tau$ van $0$ tot $\infty$ en over $\mu$ van $-1$ tot $1$. Toon aan dit leidt tot

$$\int_{0}^{\infty}d\tau\int_{0}^{1}\frac{d\mu}{2}F_{H}(\tau,-\mu)T(\mu){\rm e}^{\textstyle-\frac{\tau}{\mu}}=\int_{0}^{1}\mu^{2}d\mu(1-\frac{1}{2}T(\mu))$$ (12.29)

$\bullet$ Toon aan dat dit met vgl. (12.26) precies tot vgl. (12.25) leidt. $\Box$

12.3 Rayleigh verstrooiing

Zoals in hoofdstuk 3 aangetoond werd, geldt voor Rayleigh verstrooiing:

$$p_{0}(\mu,\mu^{\prime})=\frac{3}{8}(3-\mu^{2}-\mu^{\prime 2}+3\mu^{2}\mu^{\prime 2})$$ (12.30)

De sferische symmetrie van de verstrooiier impliceert ook spiegelsymmetrie. Dit betekent dat $\Gamma(\tau,\mu)=\Gamma(\tau,-\mu)$. Voor $b=\infty$ hebben we daarom:

$$\Gamma(\tau,\mu)= p_{0}(\mu,\mu_{a}){\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{a}}+$$

$$\int_{0}^{\infty}d\tau^{\prime}\int_{0}^{1}\frac{d\mu^{\prime}}{2\mu^{\prime}}p_{0}(\mu,\mu^{\prime})\left[{\rm e}^{\textstyle-\frac{|\tau-\tau^{\prime}|}{\mu^{\prime}}}+R(\mu^{\prime}){\rm e}^{\textstyle-\frac{\tau+\tau^{\prime}}{\mu^{\prime}}}\right]\Gamma({\tau^{\prime},\mu^{\prime}})$$

In formule (3.30) hebben we de functies $\Gamma(\tau)$ en $\Delta(\tau)$ ingevoerd voor Rayleigh verstrooiers.

Opgave

Toon aan dat de bronfunctie gegeven wordt door:

$$\frac{P_{a}}{p_{a}T_{a}}{\cal J}(\tau,\mu)=\frac{9}{16}\Gamma(\tau)-\frac{3}{16}\Delta(\tau)+\mu^{2}\left[\frac{9}{16}\Delta(\tau)-\frac{3}{16}\Gamma(\tau)\right]$$ (12.32)

Het blijkt ook in de aanwezigheid van interne reflecties mogelijk een gesloten set vergelijkingen voor $\Gamma$ en $\Delta$ op te schrijven.

Opgave

Leid af dat vergelijkingen analoog aan (3.31) geldig blijven,

$$\Gamma(\tau) = {\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{a}}+(\frac{9}{16}\tilde{E}_{1}-\frac{3}{16}\tilde{E}_{3})*\Gamma+(\frac{9}{16}\tilde{E}_{3}-\frac{3}{16}\tilde{E}_{1})*\Delta$$ (12.33)

$$\Delta(\tau) = \mu_{a}^{2}{\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu_{a}}+(\frac{9}{16}\tilde{E}_{3}-\frac{3}{16}\tilde{E}_{5})*\Gamma+(\frac{9}{16}\tilde{E}_{5}-\frac{3}{16}\tilde{E}_{3})*\Delta$$

waarin we nu de door interne reflecties gemodificeerde exponentiële integralen hebben

$$\tilde{E}_{k}(\tau,\tau^{\prime})=\int_{0}^{1}\frac{d\mu}{\mu}\mu^{k-1}\left[{\rm e}^{\textstyle-|\tau-\tau^{\prime}|/\mu}+R(\mu){\rm e}^{\textstyle-(\tau+\tau^{\prime})/\mu}\right]$$ (12.34)

terwijl het product is gedefinieerd door:

$$\left(\tilde{E}_{k}*f\right)(\tau)=\int_{0}^{\infty}d\tau^{\prime}\tilde{E}_{k}(\tau,\tau^{\prime})f(\tau^{\prime})$$ (12.35)

12.4 Groot verschil in brekingsindices

We hebben in het vorige hoofdstuk gezien dat er vereenvoudigingen optreden in de limieten $m\rightarrow 0$ en $m\rightarrow\infty$. We willen dat nu bekijken voor niet-isotrope verstrooiing. We hebben al gezien dat anisotrope verstrooiing er vaak toe leidt dat de verstrooiings-vrije weglengte vervangen wordt door de transport-vrije weglengte. Een verdere vraag is bijvoorbeeld: wat voor invloed heeft de vorm van de fasefunctie op het asymptotisch gedrag van $\tau_{0}$ ? (Zie (11.33) en (11.35) voor isotrope verstrooiing).

12.4.1 De injectiediepte

We beschouwen de limiet $m\rightarrow 0$ en volgen dezelfde stappen als in vorig hoofdstuk. We ontbinden de oplossing van vgl. (12.27) volgens de Aanzet

$$F_{H}(\tau,\mu)=C_{H}+F_{0}(\tau,\mu)+\cdots$$ (12.36)

in termen van orde ${\cal T}^{-1}$, ${\cal T}^{0}$, etc. Er geldt weer $T(\mu)\approx\mu T(1)\approx 3{\cal T}\mu/2$.

Opgave

$\bullet$ Laat zien dat vgl. (12.27) met (12.29) leiden tot

$$C_{H}=\frac{4}{3{\cal T}};$$ (12.37)

$$F_{0}=M(m=0)*F_{0}$$

$$\int_{0}^{1}d\mu\mu\int_{0}^{\infty}d\tau{\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu}F_{0}(\tau,-\mu)=-\frac{1}{4}.$$

$\bullet$ Toon aan dat de oplossing gegeven is door

$$F_{0}(\tau,\mu)=-\frac{3}{4}.$$ (12.38)

Dit bewijst dat vgl. (11.35), $\tau_{0}\approx 4/3{\cal T}-3/4$, geldig blijft voor anisotrope verstrooiing. De anisotropie leidt er alleen toe dat de transport-vrije-weglengte naar voren komt. Verdere eigenschappen van de fasefunctie spelen pas een rol in de correctieterm van orde ${\cal T}$.

We beschouwen hetzelfde argument voor de limiet $m\rightarrow\infty$. We zoeken dus het analogon van vgl. (11.33) voor anisotrope verstrooiing. We maken weer de Aanzet (12.36) en definiëren

$$F_{0}(\tau,\mu)=\tilde{F}_{0}(\tau,\mu)-1.$$ (12.39)

Opgave

Toon aan dat dit leidt tot de vergelijkingen

$$\tilde{F}_{0}(\tau,\mu)=M(m=\infty)*\tilde{F}_{0}-\frac{1}{3}p_{0}(\mu,1){\rm e}^{\textstyle-\tau}+\int_{0}^{1}d\mu^{\prime}\mu^{\prime}p_{0}(\mu,\mu^{\prime}){\rm e}^{\textstyle-\tau/\mu^{\prime}}$$

$$\int_{0}^{\infty}d\tau{\rm e}^{\textstyle-\tau}\tilde{F}_{0}(\tau,-1)=0$$

$$\lim_{\tau\rightarrow\infty}\tilde{\Gamma}(\tau,\mu)=\delta\tau_{00}<\infty.$$ (12.40)

Dit resulteert in het asymptotische gedrag

$$\Gamma_{H}(\tau,\mu)\rightarrow\tau-\mu(\tau_{tr}-1)+\tau_{0}\tau_{tr}$$ (12.41)

met dimensieloze injectiediepte  

$$\tau_{0}\equiv\frac{z_{0}}{\ell_{tr}}=\frac{4}{3{\cal T}}-1+\delta\tau_{00}.$$ (12.42)

Voor isotrope verstrooiing weten we uit (11.33) dat $\delta\tau_{00}=-0.0357$ een kleine correctie geeft. Voor niet-isotrope verstrooiing zal $\delta\tau_{00}$ veranderen, maar waarschijnlijk toch klein blijven. In tegenstelling tot de limiet $m\rightarrow 0$ vinden we hier dus dat anisotropie, behalve tot het invoeren van de transport-vrije-weglengte, ook tot een ${\cal O}({\cal T}^{0})$ effect leidt op de injectiediepte.

12.4.2 De limietintensiteit

We beschouwen nu weer een half-oneindig medium en generaliseren de behandeling van de speciale oplossing van de Schwarzschild-Milne vergelijking uit hoofdstuk 11. We maken dus de weer de Aanzet

$$\Gamma_{H}(\tau,\mu)=C_{H}+\Gamma_{0}(\tau,\mu)+\cdots$$ (12.43)

en vullen dit in in vgl. (12).

Opgave

Toon aan door deze vergelijking over $\tau$ en $\mu$ te integreren dat $C_{H}=4\mu_{a}/{\cal T}$.

Dit levert dus een limietintensiteit

$$\tau_{1}(\mu_{a})\equiv\Gamma_{S}(\infty,\mu;\mu_{a})\approx\frac{4\mu_{a}}{{\cal T}}$$ (12.44)

met dezelfde ${\cal T}$ als in hoofdstuk 11 voor isotrope verstrooiing.

We zien dus dat er, in leidende orde in ${\cal T}$, geen enkele invloed is van de anisotropie van de verstrooiing op de limietintensiteit in een heel dikke plak.

12.4.3 De terugstrooikegel

We beschouwen weer de limiet $m\rightarrow\infty$ en volgen de afleiding voor het analoge probleem in vorig hoofdstuk. Uit de diffusievergelijking voor anisotrope verstrooiing verwachten we in de bulk

$$\Gamma_{C}(\tau,\mu;\mu_{a};Q)\approx[\tau_{1}(\mu_{a})+\beta\mu]{\rm e}^{\textstyle-Q\tau}$$ (12.45)

met constante factor $\beta$. Net als in vorig hoofdstuk zal voor $\tau>10$ en $Q$ klein de ontbinding in homogene en speciale oplossing gelden

$$\Gamma_{C}(\tau,\mu;\mu_{a};Q) = \Gamma_{S}(\tau,\mu;\mu_{a};0)-\alpha Q\Gamma_{H}(\tau,\mu;0)$$ (12.46)

$$\approx \tau_{1}(\mu_{a})-\alpha Q[\tau-\mu(\tau_{tr}-1)+\tau_{0}\tau_{tr}]$$

Deze uitdrukkingen zijn consistent indien

$$\Gamma_{C}(\tau,\mu;\mu_{a};Q)=\frac{\tau_{1}(\mu_{a})}{1+Q\tau_{0}\tau_{tr}}[1+\mu Q(\tau_{tr}-1)]{\rm e}^{\textstyle-Q\tau}$$ (12.47)

Voor loodrechte inval volgt hieruit de kegel

$$\gamma_{C}(Q)=\int_{0}^{\infty}d\tau\Gamma_{C}(\tau,-1;Q;1){\rm e}^{\textstyle-\tau}=\tau_{1}(1)\frac{1+Q-Q\tau_{tr}}{(1+Q)(1+Q\tau_{0}\tau_{tr})}$$ (12.48)

Binnen de gemaakte benaderingen is dit gelijk aan

$$\gamma_{C}(Q)=\tau_{1}(1)\frac{1-\tilde{Q}}{1+\tilde{Q}\tau_{0}}=3\frac{1-\tilde{Q}}{\tilde{Q}+1/\tau_{0}}$$ (12.49)

met op de transport-vrije-weglengte genormeerde hoek

$$\tilde{Q}=Q\tau_{tr}=\theta_{b}k_{1}\ell_{tr}$$ (12.50)

Experimenteel is het wel bekend dat ook voor de terugstrooikegel de transport-vrije-weglengte de relevante mesoscopische afstandsschaal is.

De toepasbaarheid van bovenstaande theorie geverifiëerd voor de terugstrooikegel in experimenten met licht, zie de discussie aan het eind van hoofdstuk  11.

We concluderen dat de resultaten uit de verbeterde diffusiebenadering in leidende orde correct blijven voor anisotrope verstrooiing, mits de verstrooiings-vrije weglengte wordt vervangen door de transport-vrije-weglengte. Zoals opgemerkt aan het eind van hoofdstuk 3, is de fysische verklaring hiervoor dat de aanwezigheid van goede spiegels zorgt voor een nagenoeg isotrope intensiteitsverdeling. Hierdoor speelt de vorm van de fasefunctie en het eventuele vectorkarakter van de straling een ondergeschikte rol.

13 De invloed van één enkele verstrooier op diffusie

In hoofdstuk 2 hebben we het effect bekeken van een macroscopisch object (potlood, glasfiber) op de transmissie door een melkachtige vloeistof. Als een toepassing van de microscopische theorie bekijken we nu, in navolging van ref. [1], de invloed van het kleinst mogelijke object, één enkele verstrooier. We zullen vinden dat de microscopische theorie inderdaad hetzelfde resultaat als de macroscopische theorie levert, voor het geval van een vloeistof met een extra bolletje. We volgen referentie [2].

13.1 Verstrooing aan één extra verstrooier

De invloed van een enkele verstrooier is van praktisch belang, aangezien men objecten probeert te localiseren in diffuse media, zie hoofdstuk 2 en ref.[1]. Dit kan gebeuren door met gevoelige apparatuur naar de transmissie te kijken [3].

We behandelen dit probleem diagrammatisch. Wetende dat er een aankomende en een uitgaande ladderpropagator bij de extra verstrooier zullen zijn, is de vraag: hoe moeten deze twee ladderpropagatoren aan elkaar moeten worden geknoopt? In figuur 13.1 zijn alle relevante bijdragen aan de verstrooiing getekend. De eerste bijdrage in de onderste regel ligt voor de hand, het is de bouwsteen van ladderdiagrammen. De twee diagrammen rechtsonder zijn zelfenergie diagrammen welke nog niet in de ladderpropagator ${\cal L}$ zitten, want die heeft betrekking op het ongestoorde medium. De bijdrage van deze diagrammen is heel belangrijk. Ze vallen namelijk in leidende orde weg tegen het eerste diagram, rechts van het gelijkteken in de figuur.

Figuur 13.1: Bijdragen van de extra verstrooier tot de ladder intensiteit. ${\cal L}$ is de ladderpropagator zonder de extra verstrooier, ${\cal L}_{e}$ de ladderpropagator met bijdragen van de extra verstrooier. Dikke lijnen geven geretardeerde aan, dunne lijnen geven geavanceerde Greense functies aan. De $t_{0}$–matrix van de extra verstrooier is weergegeven met een x. Haar totale effect is met $K$ aangegeven.

Laten we de $t-$matrix van de extra verstrooier met $t_{0}$ aangeven, zijn albedo met $a_{0}$. We plaatsen de verstrooier op ${\bf r}_{0}=(0,0,L-Z_{0})$, $Z_{0}$ is de afstand tot het uitgaande vlak. Stel dat de ladder propagatoren die aan de extra verstrooier vastzitten eencimpuls ${\bf q}_{1}$ and ${\bf q}_{2}$ hebben en frequentie parameters $\Omega_{1}$ en $\Omega_{2}$. Beide impulsen wijzen naar de extra verstrooier. In laagste orde van deze impulsen, berekenen we de onderste diagrammen van figuur 13.1. Analoog met (7.19) en met gebruik van (5.32), (7.3) en de notatie uit hoofdstuk 14, vinden we voor de eerste term:

$$K_{1} = t_{0}\overline{t}_{0}\int d^{3}{\bf p}G({\bf p}+\frac{1}{2}{\bf q}_{1},\omega+\frac{\Omega_{1}}{2})G^{*}({\bf p}-\frac{1}{2}{\bf q}_{1},\omega-\frac{\Omega_{1}}{2})\int d^{3}{\bf p}^{\prime}G({\bf p}^{\prime}-\frac{1}{2}{\bf q}_{2})G^{*}({\bf p}^{\prime}+\frac{1}{2}{\bf q}_{2})$$

$$\approx t_{0}\overline{t}_{0}[I_{1,1}-\frac{1}{3}k^{2}q_{1}^{2}I_{2,2}+\frac{2}{3}k^{2}q_{1}^{2}I_{1,3}+\frac{1}{3}k\ell\tilde{\Omega}I_{2,1}-\frac{1}{3}k\ell\tilde{\Omega}I_{1,2}]\times\left[{\bf q}_{1}\rightarrow{\bf q}_{2}\right]$$

$$= t_{0}\overline{t}_{0}\frac{\ell^{2}}{16\pi^{2}}\left[1-\frac{1}{3}(q_{1}^{2}+q_{2}^{2})\ell^{2}+\frac{2}{3}i\tilde{\Omega}\ell^{2}-2(1-a)\right]$$

De integralen $I_{k,l}$ zijn gedefiniëerd in de Appendix. Voor de tweede term vinden we

$$K_{2} = t_{0}\int d^{3}{\bf p}G^{*}({\bf p})G({\bf p}+{\bf q}_{1})G({\bf p}-{\bf q}_{2})$$

$$\approx t_{0}\left[I_{2,1}+\frac{4}{3}(q_{1}^{2}+q_{2}^{2}-{\bf q}_{1}\cdot{\bf q}_{2})k^{2}I_{4,1}-\frac{2}{3}k\ell\tilde{\Omega}(-I_{2,2}+2I_{1,3})\right]$$

$$= -\frac{it_{0}\ell^{2}}{8\pi k}\left[-1+\frac{1}{3}(q_{1}^{2}+q_{2}^{2}-{\bf q}_{1}\cdot{\bf q}_{2})\ell^{2}-\frac{2}{3}i\tilde{\Omega}\ell^{2}+2(1-a)\right]$$

Er geldt: $K_{3}=K_{2}^{*}$ en uit (5.34) ${\rm Im}\,t_{0}\approx\bar{t}_{0}t_{0}k(1+(1-a_{0}))/4\pi$. De som van de drie diagrammen wordt hiermee

$$K=-\frac{t_{0}\overline{t}_{0}\ell^{2}}{48\pi^{2}}[\,{\bf q}_{1}\!\cdot\!{\bf q}_{2}\,\ell^{2}+3(1-a_{0})]\;.$$ (13.1)

Volgens de eerste regel van figuur 13.1 is de uitdrukking voor de ladder met de extra verstrooier in ruimtelijke coordinaten :

$${\cal L}_{e}({\bf r},{\bf r}^{\prime}) = {\cal L}({\bf r},{\bf r}^{\prime})+\frac{t_{0}\overline{t}_{0}}{nt\overline{t}}[\delta({\bf r}^{\prime}-{\bf r}_{0})+\delta({\bf r}-{\bf r}_{0})]{\cal L}({\bf r},{\bf r}^{\prime})$$ (13.2)

$$\frac{t_{0}\overline{t}_{0}\ell^{2}}{48\pi^{2}}\int d{\bf r}_{1}d{\bf r}_{2}[\ell^{2}\nabla_{1}\!\cdot\nabla_{2}-3(1-a_{0})]{\cal L}({\bf r},{\bf r}_{1})\times$$

$${\cal L}({\bf r}_{2},{\bf r}^{\prime})\delta({\bf r}_{1}-{\bf r}_{0})\delta({\bf r}_{2}-{\bf r}_{0})\;.$$

We nemen aan dat de extra verstrooiing zwak is ten opzichte van de totale verstrooiing $n_{0}t_{0}\overline{t}_{0}\ll nt\overline{t}$, met $n_{0}=N_{0}/V$, $N_{0}=1$ en $V$ is het volume van de plak.

13.2 Middeling over de positie van de extra verstrooier

Eerst middelen we de positie van de extra verstrooier over het hele volume. We hopen nu de difusie propagator terug te vinden, maar ditmaal voor een dichtheid van $n+n_{0}$ verstrooiers. Inderdaad vind je zo’n propagator terug met een gereduceerde vrije weglengte $\ell_{e}=4\pi/(nt\overline{t}+n_{0}t_{0}\overline{t}_{0})$. Uitgaande van vergelijking (13.2) en na substitutie van (7.32), de ladderpropagator zonder de extra verstrooier ${\cal L}({\bf q})=12\pi\ell^{-3}(q^{2}+\kappa^{2}-i\tilde{\Omega})^{-1}$, vindt men in leidende orde van $n_{0}$

$${\cal L}_{e}({\bf q}) = {\cal L}({\bf q})+2\frac{n_{0}t_{0}\overline{t}_{0}}{nt\overline{t}}{\cal L}({\bf q})+[q^{2}\ell^{2}-3(1-a_{0})]\frac{n_{0}t_{0}\overline{t}_{0}\ell^{2}}{48\pi^{2}}{\cal L}^{2}({\bf q})$$ (13.3)

$$\approx \frac{12\pi(1+3(\ell/\ell_{e}-1))}{\ell^{3}(q^{2}+\kappa^{2}-i\tilde{\Omega})}\left(1-(\ell/\ell_{e}-1)\frac{-3\ell^{-2}(1-a_{0})-\kappa^{2}+i\tilde{\Omega}}{q^{2}+\kappa^{2}-i\tilde{\Omega}}\right)^{-1}$$

$$\approx \frac{12\pi}{\ell_{e}^{3}(q^{2}+\kappa_{e}^{2}-i\tilde{\Omega}_{e})}\;,$$

met $\tilde{\Omega}_{e}\equiv\tilde{\Omega}\ell/\ell_{e}$. Dit is consistent met onze definitie: $\tilde{\Omega}=3\Omega/v\ell$, waar de vrije weglengte in voorkomt. De combinatie $\kappa_{e}^{2}\ell_{e}\equiv 3[nt\overline{t}(1-a)+n_{0}t_{0}\overline{t}_{0}(1-a_{0})]/4\pi$ is bij nader inzien precies een gewogen som van albedo’s.

Opgave

Controleer de afleiding van formule (13.3)

13.3 Vastgeprikte verstrooier

In plaats van te middelen over de positie kunnen we de verstrooier ook vastzetten. Dit is veel interessanter. Beschouw de transmissie van een vlakke golf door een niet absorberende laag met dikte $L$. De transmissie is bij benadering $T=-\ell\frac{dI_{e}(z)}{dz}|_{z=L}$. $I_{e}={\cal L}_{e}\ell/4\pi$ kan worden berekend met de beeldladingsmethode [3]. Deze geeft:

$$I_{e}({\bf r}) = I_{0}\frac{L-z}{L}$$ (13.4)

$$+q\sum_{n=-\infty}^{\infty}\left\{\frac{1}{|{\bf r}-{\bf r}_{0}+2nL\hat{z}|}-\frac{1}{|{\bf r}+{\bf r}_{0}+2nL\hat{z}|}\right\}$$

$$-p\sum_{n=-\infty}^{\infty}\frac{z-Z_{0}+2nL}{[x^{2}+y^{2}+(z-Z_{0}+2nL)^{2}]^{3/2}}$$

$$-p\sum_{n=-\infty}^{\infty}\frac{z+Z_{0}+2nL}{[x^{2}+y^{2}+(z+Z_{0}+2nL)^{2}]^{3/2}}$$

met

$$q = -\frac{Z_{0}}{L}\frac{3t_{0}\overline{t}_{0}}{16\pi^{2}\ell}(1-a_{0})\;,$$

$$p = \frac{\ell}{L}\frac{t_{0}\overline{t}_{0}}{16\pi^{2}}\;.$$ (13.5)

(We hebben het tweede en derde van de bovenste diagrammen verwaarloosd). De transmissie in het nabije veld wordt

$$T({\bf\rho}) = \frac{\ell}{L}+2q\ell\sum_{n=-\infty}^{\infty}\frac{Z_{0}+2nL}{(\rho^{2}+(Z_{0}+2nL)^{2})^{3/2}}$$ (13.6)

$$+2p\ell\sum_{n=-\infty}^{\infty}\frac{\rho^{2}-2(Z_{0}+2nL)^{2}}{(\rho^{2}+(Z_{0}+2nL)^{2})^{5/2}}\;,$$

waarbij $\mbox{\boldmath{$\rho$}}=(x,y)$

Opgave

Controleer dit.

Twee gevallen zijn van belang: Als de extra verstrooier niet absorbeert is er alleen de $p$–term. Dit is analoog aan een dipool in een statisch electrisch veld tussen twee condensator platen. In de doorgelaten intensiteit zie je een kronkel als $Z_{0}<L/2$. Als $Z_{0}>L/2$, zie je een dip in de transmissie. Als de extra verstrooier wel absorbeert, is de $q$–term dominant en het object werkt als een afvoer waar intensiteit in verdwijnt. Het resultaat is een dip in de transmissie. Dit is equivalent aan een lading in de electrostatica.

13.4 Vergelijking met de macroscopie

Het is leerzaam om onze resultaten te vergelijken met resultaten van de diffusie benadering door den Outer et al.  [3]. Voor cylinders is dit beschreven in hoofdstuk 2, nu beschouwen we een bolletje. Het omringende medium heeft een diffusie constante $D_{1}$. Het sferische object is veel groter dan een paar vrije weglengtes. We kunnen het beschrijven door het een extra dichtheid $n_{0}$ van extra verstrooiers te geven ten opzichte van de vloeistof. De macroscopische resultaten van den Outer et al. blijken consistent te zijn met formule (13.3).

Stel namelijk dat het object een straal $R$, een inverse absorptielengte $\kappa_{2}$, en diffusie constante $D_{2}\neq D_{1}$ heeft. We nemen de limiet van zwakke absorptie en vrijwel gelijke diffusie constanten ($0<D_{1}-D_{2}\ll D_{1}$). Het resultaat van den Outer et al. reduceert in dit geval tot: $q_{D}=-\kappa_{2}^{2}R^{3}Z_{0}/3L$ en $p_{D}=R^{3}(D_{1}-D_{2})/3LD$. Dit komt overeen met vergelijking (13.3). Om dit aan te tonen nemen we aan dat het object $N_{0}$ extra verstrooiers bevat, met een dichtheid $n_{0}=3N_{0}/4\pi R^{3}$. Net als in de electrostatica is het veld buiten het object gelijk aan dat van één puntlading met een sterkte $N_{0}q$ en een dipool met sterkte $N_{0}p$. Anderzijds hebben we de diffusie constanten $D_{1}=\frac{1}{3}v\ell$ en $D_{2}=\frac{1}{3}v\ell_{e}$, en de absorptie $\kappa_{2}=(3n_{0}t_{0}{\overline{t}}_{0}(1-a_{0})/4\pi\ell)^{1/2}$.

Opgave

Bereken hiermee $q_{D}$ en $p_{D}$. Laat zien dat zij hetzelfde zijn als $N_{0}q$ en $N_{0}p$.

Hoe belangrijk de zelfenergie diagrammen in figuur 13.1 zijn, blijkt uit vergelijking met de resultaten van ref. [1]. Deze auteurs hebben alleen het eerste diagram voor $K$ beschouwd. Zij vonden het interessante maar onfysische resultaat dat een extra verstrooier werkt als een bron van intensiteit (‘een lampje’). De behoudswet wordt door het eerste diagram geschonden, maar niet door de combinatie van diagrammen.

14 De doos van Hikami

Uitrekenen van de verstrooiing beter dan in de tweede orde Born benadering resulteerde (via de andere $t-$matrix) in een simpele herdefinitie van de vrije weglengte in fysisch observeerbare grootheden (hoofdstuk 4).

Soms zijn de effecten van deze hogere ordes subtieler, bijvoorbeeld in correlatiefuncties. Twee intensiteitspropagatoren kun wisselwerken door één van hun amplitudepropagator uit te wisselen (‘partnerruil’). In de tweede orde Born benadering blijkt dat deze interactie beschreven wordt door een set van drie diagrammen, de ‘Hikami box’. (Hikami merkte de rol van dit type diagrammen op voor wanordelijke electronsystemen [1]). Bij de langedrachts-correlatiefunctie $C_{2}$ van veelvoudig verstrooid licht treed dezelfde interactie op.

De diagrammen worden meestal met ruit-vormige blokken weergeven. Aan de armpjes en beentjes van de diagrammen moeten ladderpropagatoren worden geknoopt; de inkomende aan de verticale poten en de uitgaande aan de horizontale. We zullen hier uitrekenen wat er gebeurt als je de hele Born reeks meeneemt. We volgen hierbij referentie [2].

14.1 Tweede-orde Born-benadering

Zoals opgemerkt door Hikami [1], moeten de eerste drie diagrammen van figuur 14.1 uitgerekend worden. Dit zijn de relevante ”partnerruil-diagrammen in de tweede-orde Born-benadering. Twee ladderpropagatoren in de bulk van het medium verwisselen een amplitude met elkaar. De basis voor de diagrammen is de volgende integraal:

$$\int_{-\infty}^{\infty}\!\!{\rm d}{\bf r}_{1}\cdots{\rm d}{\bf r}_{4}\,{\cal L}_{1}({\bf r}_{1}){\cal L}_{2}({\bf r}_{2}){\cal L}_{3}({\bf r}_{3}){\cal L}_{4}({\bf r}_{4})\,G({\bf r}_{1}-{\bf r}_{2})G^{\ast}({\bf r}_{3}-{\bf r}_{2})G({\bf r}_{3}-{\bf r}_{4})G^{\ast}({\bf r}_{1}-{\bf r}_{4})$$ (14.1)

In bovenstaande integraal zijn ${\cal L}_{1}({\bf r}_{1})$ en ${\cal L}_{3}({\bf r}_{3})$ de ladderpropagatoren die de intensiteit naar ${\bf r}_{1,3}$ transporteren, en ${\cal L}_{2}({\bf r}_{2})$ en ${\cal L}_{4}({\bf r}_{4})$ de ladderpropagatoren die de intensiteit van ${\bf r}_{2,4}$ weg transporteren. Het product van de vier amplitude propagatoren $(GGG^{\ast}G^{\ast})$ vormt het lege Hikami diagram, de eerste uit de reeks van acht in Figuur 14.1. Het gemakkelijkst kunnen de diagrammen in de ${\bf q}$-ruimte uitgerekend worden. De Fourrier-getransformeerde van vergelijking (14.1) wordt gegeven door

$$\int{\cal L}_{1}({\bf q}_{1}){\cal L}_{2}({\bf q}_{2}){\cal L}_{3}({\bf q}_{3}){\cal L}_{4}({\bf q}_{4}){\rm e}^{\textstyle i{\bf q}_{1}{\bf r}_{1}+i{\bf q}_{2}{\bf r}_{2}+i{\bf q}_{3}{\bf r}_{3}+i{\bf q}_{4}{\bf r}_{4}}$$

$$G({\bf p}_{1})G^{\ast}({\bf p}_{2})G({\bf p}_{3})G^{\ast}({\bf p}_{4})$$

$${\rm e}^{\textstyle i{\bf p}_{1}\cdot({\bf r}_{1}-{\bf r}_{2})+i{\bf p}_{2}\cdot({\bf r}_{2}-{\bf r}_{3})+i{\bf p}_{3}\cdot({\bf r}_{3}-{\bf r}_{4})+i{\bf p}_{4}\cdot({\bf r}_{4}-{\bf r}_{1})}$$

$$\frac{{\rm d}^{3}{\bf q}_{1}\cdots{\rm d}^{3}{\bf q}_{4}{\rm d}^{3}{\bf r}_{1}\cdots{\rm d}^{3}{\bf r}_{4}{\rm d}^{3}{\bf p}_{1}\cdots{\rm d}^{3}{\bf p}_{4}}{(2\pi)^{3\times 8}}$$ (14.2)

Integratie over ${\bf r}_{1,2,3,4}$ levert een aantal delta-functies op:

$$\int{\rm d}^{3}{\bf r}_{1}\rightarrow\delta({\bf q}_{1}+{\bf p}_{1}-{\bf p}_{4})(2\pi)^{3}\hskip 20.00003pt {\bf p}_{4}\rightarrow{\bf p} {\bf p}_{1}={\bf p}-{\bf q}_{1}$$

$$\int{\rm d}^{3}{\bf r}_{2}\rightarrow\delta({\bf q}_{2}+{\bf p}_{2}-{\bf p}_{1})(2\pi)^{3}\hskip 20.00003pt {\bf p}_{2}={\bf p}-{\bf q}_{1}-{\bf q}_{2}$$

$$\int{\rm d}^{3}{\bf r}_{3}\rightarrow\delta({\bf q}_{3}+{\bf p}_{3}-{\bf p}_{2})(2\pi)^{3}\hskip 20.00003pt {\bf p}_{3}={\bf p}-{\bf q}_{1}-{\bf q}_{2}-{\bf q}_{3}$$

$$\int{\rm d}^{3}{\bf r}_{4}\rightarrow\delta({\bf q}_{4}+{\bf p}_{4}-{\bf p}_{3})(2\pi)^{3}\hskip 20.00003pt {\bf p}_{4}={\bf p}-{\bf q}_{1}-{\bf q}_{2}-{\bf q}_{3}-{\bf q}_{4}$$

$$\Rightarrow{\bf q}_{1}+{\bf q}_{2}+{\bf q}_{3}+{\bf q}_{4}=0$$

Dit houdt in dat ${\bf p}$ (voorheen ${\bf p}_{4}$) een vrije impuls is, terwijl dat de andere impulsen (${\bf p}_{1,2,3}$) zijn vastgelegd. De integratie over het ${\bf p}$-afhankelijke deel van vergelijking (14.2) wordt

$$\int\cdots\frac{{\rm d}^{3}{\bf p}_{1}{\rm d}^{3}{\bf p}_{2}{\rm d}^{3}{\bf p}_{3}{\rm d}^{3}{\bf p}}{(2\pi)^{12}}$$

$$\Rightarrow(2\pi)^{3}\delta({\bf q}_{1}+{\bf q}_{2}+{\bf q}_{3}+{\bf q}_{4})H_{1}$$ (14.3)

Bovenstaande term is het eerste diagram van de acht in Figuur 14.1 We nummeren ze als $H_{1}\cdots H_{8}$. $H_{1}$ wordt gegeven door

$$H_{1}=\int\frac{{\rm d}^{3}{\bf p}}{(2\pi)^{3}}G({\bf p}-{\bf q}_{1})G^{\ast}({\bf p}+{\bf q}_{3}+{\bf q}_{4})G({\bf p}+{\bf q}_{4})G^{\ast}({\bf p})$$ (14.4)

We berekenen $H_{1}$ in de limiet ${\bf q}_{i}\rightarrow 0$. Dan is hij precies één van de $I$-integralen gedefinieerd in de Appendix:

$$H_{1}({\bf q}_{i}\rightarrow{\bf 0})=I_{2,2}+O({\bf q}_{i}^{2})=\frac{\ell^{3}}{8\pi k_{0}^{2}}+O({\bf q}_{i}^{2})$$ (14.5)

Nu de diagrammen met één extra verbindingslijn, $H_{2}$ en $H_{3}$.

$$H_{2}=nt^{2}\int\frac{{\rm d}^{3}{\bf p}}{(2\pi)^{3}}G({\bf p}-{\bf q}_{1})G^{\ast}({\bf p})G({\bf p}+{\bf q}_{4})\int\frac{{\rm d}^{3}{\bf p}^{\prime}}{(2\pi)^{3}}G({\bf p}^{\prime}-{\bf q}_{3})G^{\ast}({\bf p}^{\prime})G({\bf p}^{\prime}+{\bf q}_{2})$$ (14.6)

$$H_{3}=n\bar{t}^{2}\int\frac{{\rm d}^{3}{\bf p}}{(2\pi)^{3}}G^{\ast}({\bf p}-{\bf q}_{4})G({\bf p})G^{\ast}({\bf p}+{\bf q}_{3})\int\frac{{\rm d}^{3}{\bf p}^{\prime}}{(2\pi)^{3}}G^{\ast}({\bf p}^{\prime}-{\bf q}_{2})G({\bf p}^{\prime})G^{\ast}({\bf p}^{\prime}+{\bf q}_{1})$$ (14.7)

Je ziet dat beide diagrammen in tweeën gesplitst kunnen worden met in elk deel een vrije impuls; dit zie je ook direct aan de diagrammen. Immers, ieder gestreept lijntje stelt een factor één voor, maar er kan een willekeurige impuls doorlopen!! We berekenen ook $H_{2}$ en $H_{3}$ in de limiet ${\bf q}_{i}\rightarrow{\bf 0}$.

$$H_{2}({\bf q}_{i}={\bf 0})=nt^{2}I_{2,1}^{2}\approx nt^{2}\frac{-\ell^{4}}{64\pi^{2}k_{0}^{2}}\approx\frac{t}{\bar{t}}\frac{-\ell^{3}}{16k_{0}^{2}\pi}$$ (14.8)

$$H_{3}({\bf q}_{i}={\bf 0})=n\bar{t}^{2}I_{1,2}^{2}\approx n\bar{t}^{2}\frac{-\ell^{4}}{64\pi^{2}k_{0}^{2}}\approx\frac{\bar{t}}{t}\frac{-\ell^{3}}{16k_{0}^{2}\pi}$$ (14.9)

In de tweede-orde Born benadering geldt:

$$t\rightarrow u+iu^{2}\frac{k}{4\pi},\qquad\ell=\frac{4\pi}{nu^{2}}\qquad\frac{\overline{t}}{t}=1\qquad\mbox{ ($2^{e}$ orde Born benadering)}$$ (14.10)

en hiermee krijg je

$$H_{2}({\bf 0})=\frac{-\ell^{3}}{16\pi k_{0}^{2}}\mbox{;}\qquad H_{3}({\bf 0})=\frac{-\ell^{3}}{16\pi k_{0}^{2}}$$ (14.11)

Er blijkt:

$$H_{1}({\bf 0})+H_{2}({\bf 0})+H_{3}({\bf 0})=0+O({\bf q}^{2})$$ (14.12)

Je ziet dat de leidende term in het eerste diagram ($H_{1}$) weg valt tegen de leidende termen van het tweede en het derde diagram! Dit hangt sterk samen met energiebehoud (zie de opmerking aan het eind van hoofdstuk 13). De diagrammen moeten dus tot op orde ${\bf q}^{2}$ uitgerekend worden. Hiertoe gaan we $G({\bf p}-{\bf q})$ benaderen tot op orde ${\bf q}^{2}$ met een Taylorreeks rond ${\bf q}={\bf 0}$.

$$G({\bf p}-{\bf q})=\frac{1}{({\bf p}-{\bf q})^{2}+\mu^{2}}=\frac{1}{{\bf p}^{2}+\mu^{2}-2{\bf p}\cdot{\bf q}+{\bf q}^{2}}\approx$$

$$G({\bf p})+(2{\bf p}\cdot{\bf q}-{\bf q}^{2})G^{2}({\bf p})+4({\bf p}\cdot{\bf q})^{2}G^{3}({\bf p})+O({\bf q}^{3})$$ (14.13)

Vervolgens gebruiken de volgende benadering voor de derde term in het rechterlid van vergelijking (14.13),

$$\int{\rm d}^{3}{\bf p}({\bf p}\cdot{\bf q})^{2}\,G^{k}({\bf p})G^{\ast\,l}({\bf p})\approx\frac{1}{3}{\bf q}^{2}k_{0}^{2}\int{\rm d}^{3}{\bf p}G^{k}({\bf p})G^{\ast\,l}({\bf p})=\frac{1}{3}{\bf q}^{2}k_{0}^{2}I_{k,l}.$$ (14.14)

De factor 1/3 komt van de middeling over de hoek in het inproduct, ${\bf p}^{2}\rightarrow k_{0}^{2}$ omdat daar de pool ligt die de belangrijkste bijdrage levert aan de integraal. Er kan nog een tweede vereenvoudiging gemaakt worden, die niet voor de hand ligt. De tweede factor $-{\bf q}^{2}G^{2}({\bf p})$ in de tweede term van het rechterlid van vergelijking (14.13) kan verwaarloosd worden omdat het een bijdrage geeft in lagere orde van de vrije weglengte dan de andere termen. De eerste factor $2({\bf p}\cdot{\bf q})G^{2}({\bf p})$ van de tweede term is $0$ na integratie over ${\bf p}$ omdat de integrand asymmetrisch is in ${\bf p}$. Wat niet wegvalt zijn producten van de tweede term: $(2{\bf p}\cdot{\bf q}_{i})(2{\bf p}\cdot{\bf q}_{j})$. Deze bijdragen kunnen we op dezelfde manier benaderen als gedaan is in vergelijking (14.14), waarbij termen asymmetrisch in ${\bf p}_{i}$ weer $0$ zijn. Je houdt over:

$$\int{\rm d}^{3}{\bf p}\,({\bf p}\cdot{\bf q}_{i})({\bf p}\cdot{\bf q}_{j})\,G^{k}({\bf p})G^{\ast\,l}({\bf p})\approx\frac{1}{3}k_{0}^{2}\,({\bf q}_{i}\cdot{\bf q}_{j})\,\int{\rm d}^{3}{\bf p}G^{k}({\bf p})G^{\ast\,l}({\bf p}).$$ (14.15)

Met behulp van de $I_{k,l}$ integralen uit de Appendix kunnen we de diagrammen $H_{1}({\bf q}_{i})$, $H_{2}({\bf q}_{i})$ en $H_{3}({\bf q}_{i})$ tot op orde ${\bf q}^{2}$ opschrijven,

$$H_{1}({\bf q}_{i}) = \frac{\ell^{3}}{8\pi k_{0}^{2}}-\frac{\ell^{5}}{24\pi k_{0}^{2}}({\bf q}_{1}^{2}+{\bf q}_{2}^{2}+{\bf q}_{3}^{2}+{\bf q}_{4}^{2}+{\bf q}_{1}\cdot{\bf q}_{3}+{\bf q}_{2}\cdot{\bf q}_{4})$$ (14.16)

$$H_{2}({\bf q}_{i}) = \frac{t}{\bar{t}}\left\{\frac{-\ell^{3}}{16\pi k_{0}^{2}}+\frac{\ell^{5}}{48\pi k_{0}^{2}}({\bf q}_{1}^{2}+{\bf q}_{2}^{2}+{\bf q}_{3}^{2}+{\bf q}_{4}^{2}-{\bf q}_{1}\cdot{\bf q}_{4}-{\bf q}_{2}\cdot{\bf q}_{3})\right\}$$

$$H_{3}({\bf q}_{i}) = \frac{\bar{t}}{t}\left\{\frac{-\ell^{3}}{16\pi k_{0}^{2}}+\frac{\ell^{5}}{48\pi k_{0}^{2}}({\bf q}_{1}^{2}+{\bf q}_{2}^{2}+{\bf q}_{3}^{2}+{\bf q}_{4}^{2}-{\bf q}_{1}\cdot{\bf q}_{2}-{\bf q}_{3}\cdot{\bf q}_{4})\right\}$$

Omdat in tweede orde Born geldt $\overline{t}/t\approx 1$, kunnen we nu het eerste tot en met het derde diagram optellen en vergelijking (14.10) gebruiken. Je vindt dan

$$\sum_{j=1}^{3}H_{j}({\bf q}_{i}) = \frac{\ell^{5}}{96\pi k_{0}^{2}}(-2{\bf q}_{1}\cdot{\bf q}_{3}-\!2{\bf q}_{2}\cdot{\bf q}_{4}-\!{\bf q}_{1}\cdot{\bf q}_{4}-\!{\bf q}_{1}\cdot{\bf q}_{2}-\!{\bf q}_{2}\cdot{\bf q}_{3}-\!{\bf q}_{3}\cdot{\bf q}_{4})$$ (14.17)

$$= \frac{-\ell^{5}}{96\pi k_{0}^{2}}(-2{\bf q}_{1}\cdot{\bf q}_{3}-2{\bf q}_{2}\cdot{\bf q}_{4}+{\bf q}_{1}^{2}+{\bf q}_{2}^{2}+{\bf q}_{3}^{2}+{\bf q}_{4}^{2}$$

$$-({\bf q}_{1}+{\bf q}_{2}+{\bf q}_{3}+{\bf q}_{4})^{2})$$

$$\stackrel{{\scriptstyle\ref{ipbeh}}}{{=}} \frac{\ell^{5}}{96\pi k_{0}^{2}}(2{\bf q}_{1}\cdot{\bf q}_{3}+2{\bf q}_{2}\cdot{\bf q}_{4}-{\bf q}_{1}^{2}-{\bf q}_{2}^{2}-{\bf q}_{3}^{2}-{\bf q}_{4}^{2})$$

Deze uitdrukking, geldig voor een stationaire situatie zonder diffusie, kan nog vereenvoudigd worden. Hij komt namelijk in praktijk altijd voor vermenigvuldigd met ${\cal L}_{1}({\bf q}_{1}){\cal L}_{2}({\bf q}_{2}){\cal L}_{3}({\bf q}_{3}){\cal L}_{4}({\bf q}_{4})$. Volgens vgl. (7.32) brengt ieder van deze propagatoren een factor ${\cal L}({\bf q})=12\pi/(\ell^{3}{\bf q}^{2})$. Daarom eten de factoren ${\bf q}_{i}^{2}$ in (14.17) één van de diffusiepolen op  . Dus zorgen ze voor een niet-leidende bijdrage, die weggelaten wordt. Het resultaat is:

$$\sum_{j=1}^{3}H_{j}({\bf q}_{i})=\frac{-\ell^{5}}{48\pi k_{0}^{2}}({\bf q}_{1}\cdot{\bf q}_{3}+{\bf q}_{2}\cdot{\bf q}_{4})$$ (14.18)

Dit is een symmetrische vorm, maar voor berekeningen is een andere vorm soms handiger. Gebruik impulsbehoud voor ${\bf q}_{2}$ en ${\bf q}_{4}$ in de ${\bf q}_{2}\cdot{\bf q}_{4}$ in formule (14.17), dan vindt je:

$$\sum_{j=1}^{3}H_{j}({\bf q}_{i})=\frac{-\ell^{5}}{48\pi k_{0}^{2}}(2{\bf q}_{1}\cdot{\bf q}_{3}-{\bf q}_{2}^{2}-{\bf q}_{4}^{2})$$ (14.19)

14.2 Hogere-orde Born-benadering

We kunnen de doos van Hikami ook in hogere orde verstrooiing uitrekenen. Zoals opgemerkt in ref. [2], moeten dan wel meer dan de eerste drie diagrammen worden meegenomen ($H_{1}$ tot en met $H_{8}$). In de hogere dan tweede-orde Born-benadering kan namelijk de term $O(u)$ in $t/\bar{t}=1+O(u)$ groot zijn. In vergelijkingen (14.11) en (14.17) werd aangenomen dat $O(u)$ klein is. Voor de volledigheid geven we de uitdrukking voor $H_{4}$ ($H_{5}$, $H_{6}$ en $H_{7}$ zijn hiermee equivalent) en voor $H_{8}$.

$$H_{4} = nt^{2}\bar{t}\int\frac{{\rm d}^{3}{\bf p}}{(2\pi)^{3}}G({\bf p}-{\bf q}_{1})G^{\ast}({\bf p})G({\bf p}+{\bf q}_{4})\times$$ (14.20)

$$\int\frac{{\rm d}^{3}{\bf p}^{\prime}}{(2\pi)^{3}}G({\bf p}^{\prime})G^{\ast}({\bf p}^{\prime}+{\bf q}_{3})\int\frac{{\rm d}^{3}{\bf p}^{\prime\prime}}{(2\pi)^{3}}G^{\ast}({\bf p}^{\prime\prime})G({\bf p}^{\prime\prime}+{\bf q}_{2})$$

$$H_{8} = nt^{2}\bar{t}^{2}\int\frac{{\rm d}^{3}{\bf p}}{(2\pi)^{3}}G({\bf p})G^{\ast}({\bf p}+{\bf q}_{1})\int\frac{{\rm d}^{3}{\bf p}}{(2\pi)^{3}}G^{\ast}({\bf p})G({\bf p}+{\bf q}_{2})\times$$ (14.21)

$$\int\frac{{\rm d}^{3}{\bf p}}{(2\pi)^{3}}G({\bf p})G^{\ast}({\bf p}+{\bf q}_{3})\int\frac{{\rm d}^{3}{\bf p}}{(2\pi)^{3}}G^{\ast}({\bf p})G({\bf p}+{\bf q}_{4})$$

Opgave

Toon aan dat in de limiet ${\bf q}\rightarrow{\bf 0}$ geldt:

$$\begin{array}[]{lll}H_{1}=&\frac{\ell^{3}}{8\pi k_{0}^{2}};&H_{2}=\frac{t}{\bar{t}}\,\frac{-\ell^{3}}{16\pi k_{0}^{2}};\\ H_{3}=&\frac{\bar{t}}{t}\,\frac{-\ell^{3}}{16\pi k_{0}^{2}};&H_{4}=\frac{t\,Im\,t}{t\bar{t}}\,\frac{i\ell^{3}}{8\pi k_{0}^{2}};\\ H_{5}=&\frac{\bar{t}\,Im\,t}{t\bar{t}}\,\frac{-i\ell^{3}}{8\pi k_{0}^{2}};&H_{6}=\frac{\bar{t}\,Im\,t}{t\bar{t}}\,\frac{-i\ell^{3}}{8\pi k_{0}^{2}};\\ H_{7}=&\frac{t\,Im\,t}{t\bar{t}}\,\frac{i\ell^{3}}{8\pi k_{0}^{2}};&H_{8}=\frac{(Im\,t)^{2}}{t\bar{t}}\,\frac{\ell^{3}}{4\pi k_{0}^{2}}\end{array}$$ (14.22)

Toon ook aan dat voor ${\bf q}_{i}=0$ deze termen elkaar opheffen, dwz

$$H({\bf 0})=\sum_{i=0}^{8}H_{i}({\bf 0})=0$$ (14.23)

Je mag nu geen gebruik maken van vergelijking (14.10), alleen van het optisch theorema, zie ook vergelijking (A.4).

Er geldt dus $H({\bf 0})=0$, ook in de hogere dan $2^{e}$-orde Born-benadering, als maar de juiste diagrammen meegenomen worden! Wat is nu het resultaat tot op orde ${\bf q}^{2}$? Er blijkt weer [2]

$$H({\bf q}_{i})=\sum_{j=1}^{8}H_{j}({\bf q}_{i})=\frac{\ell^{5}}{96\pi k_{0}^{2}}\{-2{\bf q}_{1}\cdot{\bf q}_{3}-2{\bf q}_{2}\cdot{\bf q}_{4}+{\bf q}_{1}^{2}+{\bf q}_{2}^{2}+{\bf q}_{3}^{2}+{\bf q}_{4}^{2}\}$$ (14.24)

Als de $t$-matrix niet unitair is (in het geval van absorptie) dan komt er een tweede term bij:

$$\frac{\ell^{5}\kappa^{2}}{24\pi k_{0}^{2}}\mbox{, met }\kappa^{2}=\frac{3(1-a)}{\ell^{2}}\;\mbox{, $a$ is het albedo.}$$

Als de inkomende bundels verschillende frequenties hebben, komt er nog een derde term bij:

$$-\frac{i\ell^{5}}{96\pi k_{0}^{2}}(\tilde{\Omega}_{1}+\tilde{\Omega}_{2}+\tilde{\Omega}_{3}+\tilde{\Omega}_{4})\;\mbox{, met }\tilde{\Omega}=\Omega/D$$

en $D=v\ell/3$ is de diffusie constante. De som van al deze termen geeft

$$H({\bf q})=\frac{\ell^{5}}{96\pi k_{0}^{2}}\{-2{\bf q}_{1}\cdot{\bf q}_{3}-2{\bf q}_{2}\cdot{\bf q}_{4}+{\bf q}_{1}^{2}+{\bf q}_{2}^{2}+{\bf q}_{3}^{2}+{\bf q}_{4}^{2}+4\kappa^{2}-i(\tilde{\Omega}_{1}+\tilde{\Omega}_{2}+\tilde{\Omega}_{3}+\tilde{\Omega}_{4})\}$$ (14.25)

In deze algemenere situatie geldt volgens vgl. (7.32) ${\cal L}({\bf q},\Omega)=12\pi\ell^{-3}/({\bf q}^{2}+\kappa^{2}-i\tilde{\Omega})$. Dus als we de ladderpropagatoren aan de doos van Hikami vastmaken, vallen er weer diffusiepolen weg. We houden over

$$H({\bf q}_{1},{\bf q}_{2},{\bf q}_{3},{\bf q}_{4})=\frac{-\ell^{5}}{48\pi k_{0}^{2}}({\bf q}_{1}\cdot{\bf q}_{3}+{\bf q}_{2}\cdot{\bf q}_{4})=\frac{-\ell^{5}}{48\pi k_{0}^{2}}(2{\bf q}_{1}\cdot{\bf q}_{3}-{\bf q}_{2}^{2}-{\bf q}_{4}^{2})$$ (14.26)

Om de uitdrukking in de reële ruimte te krijgen moeten we bovenstaande uitdrukking invullen in vergelijking (14.1) voor het product van de vier Greense functies en het resultaat Fourier transformeren.

$$\int{\rm d}^{3}{\bf r}_{1}\cdots{\rm d}^{3}{\bf r}_{4}\int{\rm d}^{3}{\bf r}\frac{\ell^{5}}{48\pi k_{0}^{2}}(\nabla_{1}\nabla_{3}+\nabla_{2}\nabla_{4})$$

$$\delta({\bf r}_{1}-{\bf r})\delta({\bf r}_{2}-{\bf r})\delta({\bf r}_{3}-{\bf r})\delta({\bf r}_{4}-{\bf r})L({\bf r}_{1})L({\bf r}_{2})L({\bf r}_{3})L({\bf r}_{4})$$ (14.27)

Dit is de vertex voor het uitwisselen van partners.

Opgave

Ga na dat ook geldt: $\tilde{\Omega}_{1}-\tilde{\Omega}_{2}+\tilde{\Omega}_{3}-\tilde{\Omega}_{4}=0$.

Figuur 14.1: De volledige doos van Hikami. In de tweede orde Born zijn alleen de bovenste drie diagrammen belangrijk, zonder deze benadering zijn alle acht van belang. Dikke lijnen geven geretardeerde propagatoren weer, dunne lijnen geven geavanceerde propagatoren weer. Gestreepte lijnen geven verstrooiing aan één verstrooier aan.

De gevonden uitdrukking (14.26) is weer dezelfde als die van Hikami [1] en bijvoorbeeld Stephen en Cwilich [3] in de tweede orde Born, waar $\ell=4\pi/(nu^{2})$. (Pas op: er staan nogal wat foute uitdrukkingen voor de Hikami doos in de literatuur.) In onze benadering is wel de definitie van de vrije weglengte anders, namelijk $\ell=4\pi/(n\overline{t}t)$. We concluderen: als we hogere orde Born termen meenemen in één deel van de theorie (de $t-$matrix), moeten we dit overal doen.

15 Correlatiefuncties van spikkels

15.1 Correlaties met korte, lange en oneindige dracht

Als een monochromatische vlakke golf op een wanordelijk medium schijnt, ontstaan grote intensiteits fluctuaties (spikkels of ‘speckles’) in transmissie. Dit effect is het gevolg van interferentie tussen de verschillende paden. Wij zijn geïnteresseerd in de correlaties tussen de spikkelpatronen van twee verschillende bundels. De bundels kunnen verschillende inkomende hoeken, verschillende frequentie of verschillende posities hebben. Misschien zou je verwachten dat alle grootheden volstrekt willekeurig zijn, dat blijkt niet zo te zijn. Ondanks de wanorde van het medium, zijn er correlaties met korte, lange en ‘oneindige’ dracht [1]. Correlatie functies in wanordelijke media werden voor het eerst bestudeerd in electronsystemen. Meestal wordt daar voor berekeningen een diagrammatische techniek toegepast. Stephen en Cwilich gebruikten een soortgelijke techniek om correlaties van veelvoudig verstrooid licht uit te rekenen [2]. Zyuzin en Spivak introduceerden een Langevin benadering om de berekening van correlatie functies te vereenvoudigen [3]. Pnini en Shapiro gebruikten deze methode om de correlatie functies van licht dat ofwel reflecteerde aan of doorgelaten werd door medium [4].

Correlatie functies met korte en lange dracht zijn gemeten in verschillende experimenten, bijvoorbeeld [5], [6] en [7]. Effecten van absorptie [8] en randlagen [9] zijn berekend. Overigens verschillen de theoretische voorspellingen nogal eens in voorfactoren (bijvoorbeeld [10], [11] en [4]). Het was niet helemaal duidelijk of de Langevin benadering volledig correct is. Die voorfactor is belangrijk, zij kan immers experimenteel bepaald worden [7].

De invallende bundel is een vlakke golf met oppervlakte $A$ ($A\gg L^{2}$). Stel dat $a,a^{\prime}$ de hoeken en frequenties van de inkomende bundels aangeven en $b,b^{\prime}$ evenzo voor de uitgaande bundels. De relatieve correlatie functie is gedefinieerd als:

$$C_{aba^{\prime}b^{\prime}}\equiv\frac{\langle{T_{ab}T_{a^{\prime}b^{\prime}}}\rangle-\langle{T_{ab}}\rangle\langle{T_{a^{\prime}b^{\prime}}}\rangle}{\langle{T_{ab}}\rangle\langle{T_{a^{\prime}b^{\prime}}}\rangle}\;.$$ (15.1)

Een belangrijk verschil met electronische systemen is dat in een optisch experiment de impuls van de golven precies gecontroleerd kan worden. Daarom kan men de korte, lange en oneindige dracht bijdragen tot de correlatiefunctie onderscheiden: $C=C_{1}+C_{2}+C_{3}$ [1]. Schematisch staan deze bijdragen in figuur 15.1.

Figuur 15.1: De bijdragen tot de correlatie functie. De ‘zwarte doos’ geeft een alle bijdragen aan $<TT>$ aan, waarvan $<T><T>$ verreweg het belangrijkste is, maar ook correlaties zijn aanwezig. De pijlen geven aan of we met een geretardeerde of geavanceerde propagator te maken hebben. Propagatoren met dezelfde massa hebben hetzelfde lijntype (doorgetrokken of gestreept). De sporten van de ladders zijn weggelaten, dicht bij elkaar lopende lijnen zijn ladderpropagatoren. Voor $C_{2}$ en $C_{3}$ zijn er ook diagrammen met gepermuteerde lijnen

Deze bijdragen kunnen afzonderlijk gemeten worden. De scheiding kan uitgelegd worden door de analogie met een golfpijp te bekijken. In een golfpijp corresponderen de verschillende bijdragen met verschillende machten van de dimensieloze geleidbaarheid $g$, waarbij $g\sim N\ell/L$. ($N$ is het aantal golfpijp ’modes’, evenredig met $k_{0}^{2}A$). $C_{1},C_{2},C_{3}$ zijn evenredig met $g^{0},g^{-1},g^{-2}$, respectievelijk. De factor $1/g$ is ruwweg de kans dat twee diffusie-paden elkaar ontmoeten in een punt in het medium. Beschouw de diffusiepaden als buisjes met een oppervlakte $1/k_{0}^{2}$, door diffusie is hun lengte $\ell N_{stap}\sim\ell(L/\ell)^{2}=L^{2}/\ell$. Het volume van het buisje ten opzichte van het totale volume is de trefkans en wordt: $[L^{2}/(\ell k_{0}^{2})]/[AL]=g^{-1}$. Ofschoon $g$ normaliter erg groot is (100-1000), kunnen $C_{2}$ en $C_{3}$ bijdragen toch afzonderlijk gemeten worden. Dit komt doordat de relatieve sterkte van de termen afhangt van het type experiment dat men uitvoert.

Beschouw een één-kanaal-in, één-kanaal-uit experiment. Als de frequentie van de inkomende bundel verandert, vervormen de spikkels van de uitgaande bundel. Uiteindelijk is er niets meer van de spikkel over en de correlatie vervalt exponentieel. Dit is de kortedrachtsfunctie $C_{1}$. We kunnen ook de hoek van de inkomende bundel iets veranderen. De uitgaande bundel verandert nu om twee redenen. Ten eerste volgt de spikkel de inkomende bundel (‘memory effect’). Ten tweede vervormt de spikkel weer willekeurig door de decorrelatie. $C_{1}$ is een scherp gepiekte functie. Zij is alleen ongelijk nul als de inkomende en uitgaande hoek evenveel veranderen.

Correlaties met lange dracht worden door de $C_{2}$ beschreven. Beschouw opnieuw een één-kanaal-in, één-kanaal-uit meting. Echter ditmaal meten we het kruis-correlaat van twee ver uiteengelegen spikkels [12]. Omdat er nu een hoekverschil is bij de uitgaande maar niet bij de inkomende bundels, geeft de $C_{1}$ geen bijdrage. In plaats daarvan ziet men een veel zwakkere correlatie. Deze correlatie vervalt algebraisch, als we de frequentie veranderen. Dit is nu $C_{2}$, hij beschrijft correlaties tussen spikkels die ver van elkaar liggen. In een één-kanaal-in, één-kanaal-uit meting, kan men de zwakke effecten van deze hogere orde correlaties slechts zien in zeer sterk verstrooiende media [13]. $C_{2}$ kan eenvoudiger gemeten worden in een opstelling met één-kanaal-in en integrerend over alle uitgaande kanalen, zie van Albada et al. [7]. De scherp gepiekte $C_{1}-$correlatiefunctie wordt dan overstemd door $C_{2}$.

De spikkelpatronen veranderen als de positie van de verstrooiers verandert, of de frequent van het licht. De verdeling van de $C_{2}$ is voorspeld [14] en experimenteel geverifieerd voor verstrooiing aan metalen kogels [15]. Men heeft zelfs een universaliteit waargenomen: dezelfde $C_{2}$ verdeling treedt ook op rond een nulpunt in het spikkelpatroon, en alsmede indien er absorptie of localisatie is [16] en dynamisch.

Ten slotte is er de $C_{3}$, deze is verantwoordelijk voor de correlaties met ’oneindige’ dracht. In een alle-kanalen-in, alle-kanalen-uit meting, is $C_{3}$ dominant. In zo’n meting middelt men over een veelvoud van spikkelpatronen, het gemiddelde bestaat uit een gemiddelde waarde en een fluctuatie daarop. De $C_{3}$ beschrijft de frequentie correlaties van de fluctuaties in de totale transmissie. Dit deel van de correlatie functie is de oorzaak van zogenaamde ‘universele geleidbaarheids fluctuaties’ in electron systemen, zie bijv. [17]. Voor licht is zij nog niet waargenomen.

15.2 Invloed van randlagen op spikkelcorrelaties

15.2.1 De ladderpropagator incluis randlagen, absorptie, frequentie- en hoekverschil

Bij het uitrekenen van correlatiefuncties rekent men gewoonlijk in de diffusie benadering met dezelfde brekingsindices binnen en buiten het medium. De diffuse intensiteit wordt nul verondersteld iets buiten het medium op één extrapolatie lengte, $z_{0}$. Randeffecten kunnen belangrijk worden ten gevolge van interne reflecties. Zij veranderen immers de vorm van de diffuse intensiteit in het medium. Deze interne reflecties worden bepaald door de verhouding van de brekingsindices binnen en buiten het medium, $m\equiv n_{0}/n_{1}$.

Hoewel de diffusie benadering niet meer goed is bij de randen, hebben we gezien dat er correcties op de diffusiebenadering zijn gemaakt om randeffecten mee te nemen (hoofdstuk 3), [18]. De invloed van randlagen op correlatie functies is bestudeerd met zo’n verbeterde diffusie benadering, en men dacht te zien dat het verval van de lange-drachtscorrelatie functie door de randlagen verandert [9].

In het voorgaande en door Nieuwenhuizen en Luck is aangetoond dat de effecten van randlagen beter op het niveau van ladderdiagrammen behandeld kan worden [NL]. In tegenstelling tot in de diffusie benadering, zijn er dan geen vrije parameters. Zij hebben er ook op gewezen dat de verbeterde diffusiebenadering exact wordt in de limiet van grote brekingsindexverhouding. Dat is fysisch te begrijpen, immers diffusietheorie is geldig op lengteschalen die veel groter zijn dan de gemiddelde vrije weglengte. Bij grote brekingsindexverhoudingen zijn de randlagen inderdaad dik ten op zichte van de vrije weglengte. Zelfs bij realistische, vrij kleine waarden ($m\approx 1.5$ à $2$) geeft de verbeterde diffusiebenadering een goede beschrijving van de randlagen [NL].

We gaan uit van de Schwarzschild-Milne vergelijking voor de genormaliseerde diffuse intensiteit $\Gamma(z)$ in het medium.

$$\Gamma(z)={\rm e}^{\textstyle-z/\ell\cos\theta_{a}}+\int_{0}^{L}M(z,z^{\prime})\Gamma(z^{\prime})dz^{\prime}\;.$$ (15.2)

Na Fourier transformatie in de $z$-richting wordt deze vergelijking op grote afstand:

$$(-\partial_{z}^{2}+M^{2})\Gamma(z,M)\equiv(-\partial_{z}^{2}+Q^{2}+\kappa^{2}-i\tilde{\Omega})\Gamma(z,M)=0\;.$$ (15.3)

$M$ speelt dezelfde rol als een massa (inverse afvallengte), hij beschrijft het exponentiële verval van de ladderpropagator in de $z-$richting. We nemen aan dat $M\ell\ll 1$. De loodrechte externe impuls ${{\bf Q}={\bf q_{\perp}}}$, hangt samen met de afgebogen inkomende hoeken van de bundels:

$${\bf Q}={{\bf q_{\perp}}}=k_{0}\sin\vartheta^{\prime}_{a}(\cos\phi_{a},\sin\phi_{a})-k_{0}\sin\vartheta^{\prime}_{a^{\prime}}(\cos\phi_{a^{\prime}},\sin\phi_{a^{\prime}})\;$$ (15.4)

zijn absolute waarde is

$$Q=\left|{\bf q_{\perp}}\right|.$$ (15.5)

$\tilde{\Omega}$ is evenredig met het frequentieverschil van de propagatoren, $\tilde{\Omega}=\Omega/D$.

Voor optisch dikke media ($L\gg\ell$) beschouwen we weer de homogene en speciale oplossingen van vergelijking (15.2) in de limiet van oneindige $L$. Deze zien er ditmaal als volgt uit:

$$\Gamma_{H}(z,M) = \frac{\sinh(Mz)}{M\ell}+\frac{z_{0}(M;m){\rm e}^{\textstyle-Mz}}{\ell}\;,$$

$$\Gamma_{S}(z,M) = \frac{z_{1}(M;m){\rm e}^{\textstyle-Mz}}{\ell}\;.$$ (15.6)

Opgave

Ga na dat als $M\rightarrow 0$, je het bekende gedrag terugvindt: $\Gamma_{H}\sim\tau+\tau_{0}\,;\,\Gamma_{S}\sim\tau_{1}$.

Als we de parameters $z_{0}(M;m)$ en $z_{1}(M;m)$ (numeriek) bepaald hebben ligt de diffuse intensiteit vast. Een extra moeilijkheid duikt op omdat $z_{0}$ en $z_{1}$ van $M$ afhankelijk zijn, en we willen juist $M$ variëren. De afhankelijkheid kan op een soortgelijke manier worden behandeld als de behandeling van grote brekingsindex verhouding in referentie [NL] en hoofdstuk 11. Men kan aantonen dat voor grote brekingsindexverhouding $z_{0,1}\rightarrow 1/M$, als $m\rightarrow\infty$. Een bruikbare interpolatie tussen de regimes is

$$z_{0,1}(M;m)=\frac{z_{0,1}(m)}{1+Mz_{0,1}(m)}\;.$$ (15.7)

Omdat $m$ per experiment constant is, schrijven we $z_{0,1}$ voor $z_{0,1}(m)$. De parameters $z_{0}$ en $z_{1}$ kunnen nu numeriek berekend worden [NL]. $z_{1}$ hangt ook nog van de hoek van de inkomende bundel af. Maar bij de beschouwing van hoekcorrelaties zijn de typische hoekveranderingen zo klein dat $z_{1}$ constant mag worden genomen.

We zijn nog steeds op zoek naar de diffuse intensiteit. De intensiteitspropagator kan in het gebied $0<z<L-10\ell$ geschreven worden als

$$\Gamma(z,M)=\alpha\Gamma_{H}(z,M)+\Gamma_{S}(z,M)\;,\\$$ (15.8)

en de propagator in het gebied $10\ell<z<L$

$$\Gamma(z,M)=\beta\Gamma_{H}(L-z,M)\;.$$ (15.9)

Opgave

Knoop beide oplossingen aan elkaar in het midden van het medium. Bepaal daaruit $\alpha$ en $\beta$. Laat zien dat dit de ladderintensiteit geeft

$$\Gamma(z,M)=\frac{z_{1}}{\ell}\;\frac{\sinh(ML-Mz)+Mz_{0}\cosh(ML-Mz)}{(1+M^{2}z_{0}^{2})\sinh(ML)+2Mz_{0}\cosh(ML)}\;.$$ (15.10)

Dit is de formule die we in het vervolg nodig hebben.

De formule lijkt sterk op die van de verbeterde diffusie benadering [9]. Echter hier zijn de parameters $z_{0}$ en $z_{1}$ precies voorgeschreven. We zijn nu in staat de correlatie van bundels met verschillende frequentie en verschillende hoeken en met absorptie te berekenen. (De ruimtelijke correlaties kunnen berekend worden met de Fourier getransformeerde van de hoekcorrelatiefunctie).

15.3 Correlaties met korte dracht

De $C_{1}$ is het product van twee onafhankelijke ladders met uitgewisselde partners. Beide ladders bestaan uit een propagator van de ene bundel en een propagator van de andere bundel. Het loodrechte impulsverschil van de twee inkomende bundels, $Q$, is gelijk aan het impulsverschil van de uitgaande bundels. We berekenen het genormeerde product van een ladder met gekwadrateerde ‘massa’ $M^{2}=Q^{2}+\kappa^{2}-i\tilde{\Omega}$ en zijn complex geconjugeerde.

We moeten nu nog (net als bij de transmissie) de ladderpropagator naar buiten integreren. Voor kleine massa ($M\ell\ll 1$ ) krijgen we dezelfde integralen in teller en noemer. Het resultaat wordt dan eenvoudig gegeven door de waarde op $z=L$. Dit geeft:

$$C_{1} = \left|\frac{\Gamma(z=L,M)}{\Gamma(z=L,\kappa)}\right|^{2}$$ (15.11)

$$= \frac{|M|^{2}}{\kappa^{2}}\left|\frac{(1+\kappa^{2}z_{0}^{2})\sinh\kappa L+2\kappa z_{0}\cosh\kappa L}{(1+M^{2}z_{0}^{2})\sinh ML+2Mz_{0}\cosh ML}\right|^{2}\;.$$

Figuur 15.2: De $C_{1}$ hoekcorrelatie functie versus het geschaalde loodrechte impulsverschil. Doorgetrokken lijn: kleine $z_{0}$, geen absorptie. Lijn met korte strepen: absorptie ($\kappa=2/L$), kleine $z_{0}$. Lijn met lange strepen: dikke randlagen ($z_{0}=L/3$), geen absorptie.

In figuur 15.2 is $C_{1}$ voor verscheidene gevallen getekend. In een dikke plak in de limiet $Mz_{0}\ll 1$ en geen absorptie vinden we het resultaat uit de diffusie benadering [1]

$$C_{1}=\left|\frac{ML}{\sinh ML}\right|^{2}\;.$$ (15.12)

In dit geval spelen de randlagen geen rol. Voor grote hoek of frequentieverschillen ($ML\gg 1$), valt $C_{1}$ exponentieel af.

15.4 Correlaties met lange dracht

De correlatiefunctie met lange dracht, $C_{2}$, wordt gegeven door:

$$C_{2} = \frac{1}{\langle T\rangle\langle T\rangle}\int_{0}^{L}dzdz_{1}dz_{2}dz_{3}dz_{4}{\cal L}(z_{1},M_{1}){\cal L}(z_{3},M_{3})H(z_{1},z_{2},z_{3},z_{4})$$ (15.13)

$$\times \delta(z-z_{1})\delta(z-z_{2})\delta(z-z_{3})\delta(z-z_{4}){\cal L}(L-z_{2},M_{2}){\cal L}(L-z_{4},M_{4})$$

(Voor het gemak hebben de indices maar weggelaten.) We hier gebruikt dat ook $C_{2}$ kan worden benaderd door waarden op rand. $C_{2}$ komt van de interactie van de diffusie paden die ‘ergens in het verborgene partnertje ruilen’. Deze interactie wordt gegeven door de Hikami-doos [19]. In de $z-$coordinaat representatie is de Hikami-doos

$$H(z_{1},z_{2},z_{3},z_{4})=\frac{\ell^{5}}{48\pi k_{0}^{2}}(\partial_{z_{1}}\partial_{z_{3}}+\partial_{z_{2}}\partial_{z_{4}}+Q^{2})\;.$$ (15.14)

Hierbij is ook gebruikt dat ${\bf q}_{1\perp}={\bf q}_{3\perp}=0\;,{\bf q}_{2\perp}=-{\bf q}_{4\perp}\equiv{\bf Q}$. We berekenen $C_{2}$ door in te vullen $M_{1}=M_{3}=\kappa,\,M^{2}_{2,4}=Q^{2}+\kappa^{2}\pm i\tilde{\Omega}$. Dit geeft één bijdrage, een andere bijdrage volgt uit het verwisselen van ingaande en uitkomende bundels (verwisselen van $M_{1,3}$ met $M_{2,4}$). Maar in een $C_{2}$-experiment wordt vaak over de uitgaande kanalen geïntegreerd. Die tweede term middelt dan en laat alleen een constante bijdrage achter. Merk op dat $C_{2}$ van de oppervlakte van de bundel afhangt. In het algemeen is ook het intensiteitsprofiel van de bundel van belang [7]. De uitdrukking die we voor $C_{2}$ vinden lijkt sterk op het resultaat van de Langevin-methode. Dit kun je nagaan door formule (39) van referentie [4] met formules (15.14) en (15.4) hier te vergelijken. Dat is niet zo vreemd, in de Langevin-benadering neem je aan dat er een macroscopisch intensiteit is, die de gemiddelde diffusie beschrijft, en daar bovenop een ongecorreleerde stochastische ruis stroom. In onze benadering hebben we een langzaam variërende diffuse intensiteit, de ongecorreleerde random puntinteracties komen van de Hikami-box: de twee benaderingen zijn, per definitie, equivalent.

De uiteindelijke uitdrukking voor de $C_{2}$ is lang en staat hieronder. We zullen hier ons tot enkele speciale gevallen beperken. Neem eerst het geval van hoekcorrelaties zonder absorptie maar met randlaageffecten:

$$C_{2}(Q)=\frac{3\pi L}{k_{0}^{2}lA}F_{2}(Q)\;,$$ (15.15)

waarbij $F_{2}$ is gedefinieerd als:

$$F_{2}(Q) = [\sinh 2QL-2QL+Qz_{0}\;(6\sinh^{2}QL-2Q^{2}L^{2})$$ (15.16)

$$+4Q^{2}z_{0}^{2}\;(\sinh 2QL-QL)+6Q^{3}z_{0}^{3}\;\sinh^{2}QL+Q^{4}z_{0}^{4}\;\sinh 2QL]\times$$

$$[2QL\left\{(1+Q^{2}z_{0}^{2})\sinh QL+2Qz_{0}\cosh QL\right\}^{2}]^{-1}\;.$$

dit valt als $1/Q$ af voor grote Q (grote hoeken). Als we de randeffecten verwaarlozen, vinden we het resultaat van de diffusie benadering terug [8]:

$$F_{2}(Q)=\frac{\sinh(2QL)-2QL}{2QL\sinh^{2}(QL)}\;.$$ (15.17)

In figuur 15.3 is de $F_{2}$ voor verschillende gevallen getekend.

Figuur 15.3: $F_{2}$ hoekcorrelatie functie versus geschaalde loodrechte impulsverschil. Doorgetrokken lijn: kleine $z_{0}$, geen absorptie. Lijn met korte strepen: absorptie ($\kappa=2/L$), kleine $z_{0}$. Lijn met lange strepen: dikke randlagen ($z_{0}=L/3$), geen absorptie.

We kunnen ook frequentiecorrelaties bekijken; zonder absorptie en met verwaarlozing van de randen vinden we [7]:

$$F_{2}(\Omega) = \frac{2}{\sqrt{2\Omega}\,L}\left(\frac{\sinh(\sqrt{2\Omega}\,L)-\sin(\sqrt{2\Omega}\,L)}{\cosh(\sqrt{2\Omega}\,L)-\cos(\sqrt{2\Omega}\,L)}\right)\;.$$ (15.18)

Zoals je hieronder kunt zien, verandert de vorm als we randlagen meenemen. Zonder interne reflecties ($m=1$) vervalt $C_{2}$ als $1/|M|$ voor grote $|M|$. Lisyanski en Livdan beweren dat dit verandert bij sterke interne reflectie [9]. Hier vinden we dat echter niet; bij grote $z_{0}$ blijft het verval $1/|M|$.

Deze gebruikte technieken kunnen ook voor de $C_{3}$ gebruikt worden. Ook reflectiecorrelaties zijn interessant, zij zullen immers gevoeliger zijn voor randlagen.

15.5 De algemene uitdrukking voor de $C_{2}$-correlatie

Hier is dan de algemene uitdrukking voor de correlatie met lange dracht, deze wordt gegeven door formule (15.4) met de ladderpropagatoren van formule (15.10). De uitdrukking is een vierde-orde polynoom in $z_{0}$. Het is handzaam om $M_{2}$ en $M_{4}$ te splitsen in hun reële en imaginaire deel, $M_{2,4}=\sqrt{Q^{2}+\kappa^{2}\pm i\Omega}\equiv a\pm ib$. Men vindt

$$C_{2}=\frac{3\pi L}{k_{0}^{2}\ell A}\frac{N_{a}+N_{b}+N_{\kappa}}{BL}\;,$$ (15.19)

waarbij:

$$B = [1+2z_{0}^{2}(a^{2}-b^{2})+z_{0}^{4}(a^{2}+b^{2})](\cosh 2aL-\cos 2bL)$$

$$+2z_{0}[1+z_{0}^{2}(a^{2}+b^{2})](a\sinh 2aL+b\sin 2bL)$$

$$+4z_{0}^{2}(a^{2}+b^{2})(\cosh 2aL+\cos 2bL)$$

$$N_{a} = \frac{1}{2a(a^{2}-\kappa^{2})}\times\{[(2a^{2}-\kappa^{2})+z_{0}^{2}(8a^{4}+2a^{2}b^{2}-b^{2}\kappa^{2}-3a^{2}\kappa^{2}+\kappa^{4})+$$

$$z_{0}^{4}(a^{2}+b^{2})(2a^{4}-2a^{2}\kappa^{2}+\kappa^{4})]\sinh 2aL+$$

$$[4z_{0}a(3a^{2}-\kappa^{2})+4z_{0}^{3}a(3a^{4}+a^{2}b^{2}-2a^{2}\kappa^{2}+\kappa^{4})]\sinh^{2}aL\}$$

$$N_{b} = \frac{1}{2b(b^{2}+\kappa^{2})}\times\{[-(2b^{2}+\kappa^{2})+z_{0}^{2}(2a^{2}b^{2}+8b^{4}+a^{2}\kappa^{2}+3b^{2}\kappa^{2}+\kappa^{4})-$$

$$z_{0}^{4}(a^{2}+b^{2})(2b^{4}+2b^{2}\kappa^{2}+\kappa^{4})]\sin 2bL+$$

$$[4z_{0}b(3b^{2}+\kappa^{2})-4z_{0}^{3}b(3b^{4}+a^{2}b^{2}+2b^{2}\kappa^{2}+\kappa^{4})]\sin^{2}bL\}$$

$$N_{\kappa} = \frac{a^{2}+b^{2}}{2\kappa(a^{2}-\kappa^{2})(b^{2}+\kappa^{2})}\times\{[-\kappa^{2}-z_{0}^{2}(6a^{2}b^{2}+5a^{2}\kappa^{2}-5b^{2}\kappa^{2}+\kappa^{4})+$$ (15.20)

$$z_{0}^{4}\kappa^{2}(-2a^{2}b^{2}-a^{2}\kappa^{2}+b^{2}\kappa^{2})]\sinh 2\kappa L+$$

$$[4z_{0}(-a^{2}b^{2}-a^{2}\kappa^{2}+b^{2}\kappa^{2}-\kappa^{4})+$$

$$4z_{0}^{3}(-3a^{2}b^{2}-2a^{2}\kappa^{2}+2b^{2}\kappa^{2})]\sinh^{2}\kappa L\}$$

Zonder absorptie wordt de frequentiecorrelatie ($Q=\kappa=0$, $a=b=\sqrt{\Omega/2}$):

$$C_{2} = \frac{3\pi}{k_{0}^{2}\ell Aa}\{(\sinh 2aL-\sin 2aL)+z_{0}a(-4a^{2}L^{2}+6\sinh^{2}aL+6\sin^{2}aL)+$$ (15.21)

$$z_{0}^{2}a^{2}(-12aL+5\sinh 2aL+5\sin 2aL)+8z_{0}^{3}a^{3}(\sinh^{2}aL-\sin^{2}aL)+$$

$$2z_{0}^{4}a^{4}(\sinh 2aL-\sin 2aL)\}\times$$

$$\{(1+2a^{2}z_{0}^{4})(\cosh 2aL-\cos 2aL)+2az_{0}(1+2a^{2}z_{0}^{2})(\sinh 2aL+\sin 2aL)$$

$$+8a^{2}z_{0}^{2}(\cosh 2aL+\cos 2aL)\}^{-1}$$

A. Appendix

We berekenen enkele integralen, die herhaald voorkomen.

$$I_{k,l}=\int\frac{{\rm d}^{3}{\bf p}}{(2\pi)^{3}}G^{k}({\bf p})G^{\ast\,l}({\bf p})$$

met

$$G({\bf p})=\frac{1}{{\bf p}^{2}-k^{2}_{0}-nt}=\frac{1}{{\bf p}^{2}+\mu^{2}}\mbox{ ;}\qquad G^{\ast}({\bf p})=\frac{1}{{\bf p}^{2}+\bar{\mu}^{2}}$$ (A.1)

en $\mu^{2}=-k^{2}_{0}-nt,\,\mu=-ik_{0}\sqrt{1+nt/k^{2}_{0}}\approx-ik-int/2k_{0}$. De keuze van het teken is arbitrair, het teken bij $\bar{\mu}$ wordt wel vastgelegd door de keuze bij $\mu$. Dus $\bar{\mu}\approx ik_{0}+in\bar{t}/2k_{0}$. De keuze van het teken bepaalt waar de polen komen te liggen in het complexe vlak, maar beïnvloedt de waarde van de contourintegraal niet. Het hulpmiddel is dat als je $I_{1,1}$ kent, je $I_{k,l}$ kunt uitrekenen volgens

$$I_{k+1,l}=\frac{-1}{2k\mu}\frac{{\rm d}}{{\rm d}\mu}I_{k,l}\mbox{ ;}\qquad I_{k,l+1}=\frac{-1}{2l\bar{\mu}}\frac{{\rm d}}{{\rm d}\bar{\mu}}I_{k,l}$$ (A.2)

We hebben $I_{1,1}$ nodig.

$$I_{1,1}=\int\frac{{\rm d}^{3}{\bf p}}{(2\pi)^{3}}G({\bf p})G^{\ast}({\bf p})=\int_{-\infty}^{\infty}\frac{{\rm d}p}{(2\pi)^{2}}\,\frac{p^{2}}{(p^{2}+\mu^{2})(p^{2}+\bar{\mu}^{2})}$$ (A.3)

Deze integraal doe je met behulp van contourintegratie. Neem aan dat Im$t>0$. De som van de residuen geeft je $1/4\pi(\mu+\bar{\mu})$. We hebben nog de volgende gelijkheid nodig,

$$\mu+\bar{\mu}=\frac{-in(t-\bar{t})}{2k_{0}}=\frac{n\,{\rm Im}\,t}{k_{0}}=\frac{n\,t\,\bar{t}}{4\pi a}=\frac{1}{a\ell}.$$ (A.4)

Bij het voorlaatste gelijkteken is het optisch theorema gebruikt, $\ell$ is de vrije weglengte. Met behulp van bovenstaande gelijkheid vinden we de waarden van de volgende integralen,

$$\begin{array}[]{llll}I_{1,1}=&\frac{1}{4\pi(\mu+\bar{\mu})}=\frac{a\ell}{4\pi}&I_{2,2}=&\frac{1}{8\pi\mu\bar{\mu}(\mu+\bar{\mu})^{3}}\approx\frac{a^{3}\ell^{3}}{8\pi k_{0}^{2}}\\ I_{1,2}=&\frac{1}{8\pi\bar{\mu}(\mu+\bar{\mu})^{2}}\approx\frac{-ia^{2}\ell^{2}}{8\pi k_{0}}&I_{2,1}=&\frac{1}{8\pi\mu(\mu+\bar{\mu})^{2}}\approx\frac{ia^{2}\ell^{2}}{8\pi k_{0}}\\ I_{1,3}=&\frac{1}{16\pi\bar{\mu}^{2}(\mu+\bar{\mu})^{3}}\approx\frac{-a^{3}\ell^{3}}{16\pi k_{0}^{2}};&I_{3,1}=&\frac{1}{16\pi\mu^{2}(\mu+\bar{\mu})^{3}}\approx\frac{-a^{3}\ell^{3}}{16\pi k_{0}^{2}}\\ I_{2,3}=&\frac{3}{32\pi\mu^{1}\bar{\mu}^{2}(\mu+\bar{\mu})^{4}}\approx\frac{-3ia^{4}\ell^{4}}{32\pi k_{0}^{3}};&I_{3,2}=&\frac{3}{32\pi\mu^{2}\bar{\mu}^{1}(\mu+\bar{\mu})^{4}}\approx\frac{3ia^{4}\ell^{4}}{32\pi k_{0}^{3}}\\ I_{1,4}=&\frac{1}{32\pi\bar{\mu}^{3}(\mu+\bar{\mu})^{4}}\approx\frac{ia^{4}\ell^{4}}{32\pi k_{0}^{3}};&I_{4,1}=&\frac{1}{32\pi\mu^{3}(\mu+\bar{\mu})^{4}}\approx\frac{-ia^{4}\ell^{4}}{32\pi k_{0}^{3}}\\ I_{2,4}=&\frac{1}{16\pi\mu\bar{\mu}^{3}(\mu+\bar{\mu})^{5}}\approx\frac{-a^{5}\ell^{5}}{16\pi k_{0}^{4}};&I_{4,2}=&\frac{1}{16\pi\mu^{3}\bar{\mu}(\mu+\bar{\mu})^{5}}\approx\frac{-a^{5}\ell^{5}}{16\pi k_{0}^{4}}\\ I_{3,3}=&\frac{3}{32\pi\mu^{2}\bar{\mu}^{2}(\mu+\bar{\mu})^{5}}\approx\frac{3a^{5}\ell^{5}}{32\pi k_{0}^{4}}&&.\end{array}$$

B. Tabellen met conventies

Verschillende grootheden binnen en buiten het medium:

	buiten medium	in het medium
brekingsindex	$n_{1}$	$n_{0}=mn_{1}$
golfgetal	$k_{1}=n_{1}\omega/c$	$k_{0}=n_{0}\omega/c=mk_{1}$
hoek van inval	$\theta$	$\theta^{\prime}$
$z-$component golfvector	$p=k_{1}\cos\theta$	$P=k_{0}\cos\theta^{\prime}$
	$=k_{0}\sqrt{\mu^{2}-1+1/m^{2}}$	$=k_{0}\mu$
totale reflectie conditie	$m<1$ and $\sin\theta>m$	$m>1$ and $\sin\theta^{\prime}>1/m$
	i.e. $p$ imaginair	i.e. $P$ imaginair

De transversale golfvector en reflectie- en transmissiecoëfficienten:

transversale golfvector	$|{\bf q}_{\perp}|=q_{\perp}=k_{1}\sin\theta=k_{0}\sin\theta^{\prime}=k_{0}\sqrt{1-\mu^{2}}$
reflectie- en transmissie- coëfficienten	$\left\{\begin{array}[]{ccc}R&=&\left(\frac{P-p}{P+p}\right)^{2}=\left(\frac{|\mu|-\sqrt{\mu^{2}-1+1/m^{2}}}{|\mu|+\sqrt{\mu^{2}-1+1/m^{2}}}\right)^{2}\\ T&=&\frac{4Pp}{(P+p)^{2}}=\frac{4|\mu|\sqrt{\mu^{2}-1+1/m^{2}}}{\left(|\mu|+\sqrt{\mu^{2}-1+1/m^{2}}\right)^{2}}\end{array}\right.$

Fourier-transformaties definiëren we als:

continuum	$f({\bf r})=\int\frac{d^{d}{\bf p}}{(2\pi)^{d}}\,{\rm e}^{\textstyle i{\bf p}\cdot{\bf r}}f({\bf p})$
	$f({\bf p})=\int d^{d}{\bf r}\,{\rm e}^{\textstyle-i{\bf p}\cdot{\bf r}}f({\bf r})$
discreet	$f_{{\bf r}}=\int\frac{d^{d}{\bf p}}{(2\pi)^{d}}\,{\rm e}^{\textstyle i{\bf p}\cdot{\bf r}}f({\bf p})$
	$f({\bf p})=a^{d}\sum_{{\bf r}}\,{\rm e}^{\textstyle-i{\bf p}\cdot{\bf r}}f_{{\bf r}}$

Laplace-transformaties definiëren we als:

$f(\Omega)=\int_{0}^{\infty}dt\,{\rm e}^{\textstyle i\Omega t}f(t)$

$f(t)=\int_{-\infty}^{\infty}\frac{d\Omega}{2\pi}\,{\rm e}^{\textstyle-i\Omega t}f(\Omega)$

Voor Jurriaan

Voor Jurriaan