111 ‘ ’, . 10 (2006) 176–184. 2002 . . Intel ISEF ( , ), . . ( , ) . , ‘ ’, ‘ ’. . , . , . , . , . . .

222 . : www.mccme.ru/~skopenko


. . , , - , 2002-2003. .


.

x𝑥x ,

atxt+at1xt1++a1x+a0=0 at0,at1,,a0.formulae-sequencesubscript𝑎𝑡superscript𝑥𝑡subscript𝑎𝑡1superscript𝑥𝑡1subscript𝑎1𝑥subscript𝑎00 subscript𝑎𝑡0subscript𝑎𝑡1subscript𝑎0a_{t}x^{t}+a_{t-1}x^{t-1}+\dots+a_{1}x+a_{0}=0\qquad\text{ }\qquad a_{t}\neq 0,\ a_{t-1},\dots,a_{0}.

- [KR01, . 2, §6]. . . 1835 [KR01, . 2, §6].

. λ=n=02n!𝜆superscriptsubscript𝑛0superscript2𝑛\lambda=\sum\limits_{n=0}^{\infty}2^{-n!} .

. t𝑡t α𝛼\alpha C>0𝐶0C>0, p,q𝑝𝑞p,q |αpq|>Cqt𝛼𝑝𝑞𝐶superscript𝑞𝑡|\alpha-\dfrac{p}{q}|>Cq^{-t} [KR01, . 2, §6].

1929 [Mah29] .

. μ=n=022n𝜇superscriptsubscript𝑛0superscript2superscript2𝑛\mu=\sum\limits_{n=0}^{\infty}2^{-2^{n}} .

, , [KR01, . 2, §6, Fel83]. [Mah29] . [Mah29] ( [Nis96]) , . [Gal80].

. . , .

( ). , [Sko02] [AS03, §13.3, pp. 399-401]. ‘ ’ . ‘ ’. , . .


.

λs=n=0s2n!subscript𝜆𝑠superscriptsubscript𝑛0𝑠superscript2𝑛\lambda_{s}=\sum\limits_{n=0}^{s}2^{-n!}.

, λ𝜆\lambda . , , f(x)=bx+c𝑓𝑥𝑏𝑥𝑐f(x)=bx+c b0𝑏0b\neq 0 c𝑐c , f(λ)=0𝑓𝜆0f(\lambda)=0. , , f(λs)0𝑓subscript𝜆𝑠0f(\lambda_{s})\neq 0. s=|b|𝑠𝑏s=|b|:

2s!|f(λs)|=|f(λ)f(λs)|=|b|(λλs)< 2|b|2(s+1)!.superscript2𝑠𝑓subscript𝜆𝑠𝑓𝜆𝑓subscript𝜆𝑠𝑏𝜆subscript𝜆𝑠2𝑏superscript2𝑠12^{-s!}\ \leq\ |f(\lambda_{s})|\ =\ |f(\lambda)-f(\lambda_{s})|\ =\ |b|\cdot(\lambda-\lambda_{s})\ <\ 2|b|\cdot 2^{-(s+1)!}.

, f(λs)0𝑓subscript𝜆𝑠0f(\lambda_{s})\neq 0 2s!superscript2𝑠2^{s!}. ,

λλs< 2(s+1)!n=02n= 22(s+1)!.𝜆subscript𝜆𝑠superscript2𝑠1superscriptsubscript𝑛0superscript2𝑛2superscript2𝑠1\lambda-\lambda_{s}\ <\ 2^{-(s+1)!}\sum\limits_{n=0}^{\infty}2^{-n}\ =\ 2\cdot 2^{-(s+1)!}.

, λ𝜆\lambda , . . f(x)=ax2+bx+c=0𝑓𝑥𝑎superscript𝑥2𝑏𝑥𝑐0f(x)=ax^{2}+bx+c=0 a0𝑎0a\neq 0, b𝑏b c𝑐c. , , λ𝜆\lambda . , f(λs)0𝑓subscript𝜆𝑠0f(\lambda_{s})\neq 0 s𝑠s. s𝑠s :

22s!|f(λs)|=|f(λ)f(λs)|=(λλs)|a(λ+λs)+b|<(2|a|λ+|b|)22(s+1)!.superscript22𝑠𝑓subscript𝜆𝑠𝑓𝜆𝑓subscript𝜆𝑠𝜆subscript𝜆𝑠𝑎𝜆subscript𝜆𝑠𝑏2𝑎𝜆𝑏2superscript2𝑠12^{-2s!}\ \leq\ |f(\lambda_{s})|\ =\ |f(\lambda)-f(\lambda_{s})|\ =\ (\lambda-\lambda_{s})\cdot\left|a(\lambda+\lambda_{s})+b\right|\ <\ (2|a|\lambda+|b|)\cdot 2\cdot 2^{-(s+1)!}.

, f(λs)0𝑓subscript𝜆𝑠0f(\lambda_{s})\neq 0 22s!superscript22𝑠2^{2s!}. .

λ𝜆\lambda. , , λ𝜆\lambda f(x)=atxt+at1xt1++a1x+a0=0𝑓𝑥subscript𝑎𝑡superscript𝑥𝑡subscript𝑎𝑡1superscript𝑥𝑡1subscript𝑎1𝑥subscript𝑎00f(x)=a_{t}x^{t}+a_{t-1}x^{t-1}+\dots+a_{1}x+a_{0}=0 a0,,at1,at0subscript𝑎0subscript𝑎𝑡1subscript𝑎𝑡0a_{0},\dots,a_{t-1},a_{t}\neq 0. , f(λs)0𝑓subscript𝜆𝑠0f(\lambda_{s})\neq 0 s𝑠s. s𝑠s :

2ts!|f(λs)|=|f(λ)f(λs)|=(λλs)|0i<ntanλn1iλsi|<C2(s+1)!.superscript2𝑡𝑠𝑓subscript𝜆𝑠𝑓𝜆𝑓subscript𝜆𝑠𝜆subscript𝜆𝑠subscript0𝑖𝑛𝑡subscript𝑎𝑛superscript𝜆𝑛1𝑖superscriptsubscript𝜆𝑠𝑖𝐶superscript2𝑠12^{-ts!}\ \leq\ |f(\lambda_{s})|\ =\ |f(\lambda)-f(\lambda_{s})|\ =\ (\lambda-\lambda_{s})\cdot\left|\sum\limits_{0\leq i<n\leq t}a_{n}\lambda^{n-1-i}\lambda_{s}^{i}\right|\ <\ C\cdot 2^{-(s+1)!}.

, . . f(λs)0𝑓subscript𝜆𝑠0f(\lambda_{s})\neq 0 2ts!superscript2𝑡𝑠2^{ts!}. . ∎


.

. ,

ν=n=0102n=0,1101000100000001010formulae-sequence𝜈superscriptsubscript𝑛0superscript10superscript2𝑛011010001000000010subscript10\nu=\sum\limits_{n=0}^{\infty}10^{-2^{n}}=0,11010001000000010..._{10}

, . . x2+bx+c=0superscript𝑥2𝑏𝑥𝑐0x^{2}+bx+c=0 b𝑏b c𝑐c. ( , μ𝜇\mu .) bνc𝑏𝜈𝑐-b\nu-c b𝑏b c𝑐c ( ). , . , ‘ ’ 2nsuperscript2𝑛2^{n}: ’ ’ b𝑏b. b=17𝑏17b=-17 :

17νc=,87170017000000170017.17𝜈𝑐8717001700000017001717\nu-c=\dots,87170017000000170\dots 017\dots.
ν2=k,l=0102k2l=0,012122012202000200000001210formulae-sequencesuperscript𝜈2superscriptsubscript𝑘𝑙0superscript10superscript2𝑘superscript2𝑙00121220122020002000000012subscript10\nu^{2}=\sum\limits_{k,l=0}^{\infty}10^{-2^{k}-2^{l}}=0,0121220...122020002000000012..._{10}

2k+2lsuperscript2𝑘superscript2𝑙2^{k}+2^{l}, kl𝑘𝑙k\neq l. k𝑘k l𝑙l bνc𝑏𝜈𝑐-b\nu-c . ν2bνcsuperscript𝜈2𝑏𝜈𝑐\nu^{2}\neq-b\nu-c.


.

, , f(μ)=atxt+at1xt1++a1x+a0=0𝑓𝜇subscript𝑎𝑡superscript𝑥𝑡subscript𝑎𝑡1superscript𝑥𝑡1subscript𝑎1𝑥subscript𝑎00f(\mu)=a_{t}x^{t}+a_{t-1}x^{t-1}+\dots+a_{1}x+a_{0}=0 at0,at1,,a0subscript𝑎𝑡0subscript𝑎𝑡1subscript𝑎0a_{t}\neq 0,\ a_{t-1},\dots,a_{0}. ,

μq=(n=022n)q=n=0dn(q)2n,superscript𝜇𝑞superscriptsuperscriptsubscript𝑛0superscript2superscript2𝑛𝑞superscriptsubscript𝑛0subscript𝑑𝑛𝑞superscript2𝑛\mu^{q}=\left(\sum\limits_{n=0}^{\infty}2^{-2^{n}}\right)^{q}=\sum\limits_{n=0}^{\infty}d_{n}(q)2^{-n},

dn(q)subscript𝑑𝑛𝑞d_{n}(q) n𝑛n q𝑞q ( ):

dn(q)=#{(w1,,wq)q|n=2w1++2wq w1,,wq>0}.subscript𝑑𝑛𝑞#conditional-setsubscript𝑤1subscript𝑤𝑞superscript𝑞formulae-sequence𝑛superscript2subscript𝑤1superscript2subscript𝑤𝑞 subscript𝑤1subscript𝑤𝑞0d_{n}(q)=\#\{(w_{1},\dots,w_{q})\in{\mathbb{Z}}^{q}\ |\ n=2^{w_{1}}+\dots+2^{w_{q}}\text{ }w_{1},\dots,w_{q}>0\}.

, d3(2)=2subscript𝑑322d_{3}(2)=2, 3=20+21=21+203superscript20superscript21superscript21superscript203=2^{0}+2^{1}=2^{1}+2^{0}. d0(0)=1subscript𝑑001d_{0}(0)=1.

f(μ)=n=0dn2n, dn:=atdn(t)+at1dn(t1)++a0dn(0).formulae-sequence𝑓𝜇superscriptsubscript𝑛0subscript𝑑𝑛superscript2𝑛 assignsubscript𝑑𝑛subscript𝑎𝑡subscript𝑑𝑛𝑡subscript𝑎𝑡1subscript𝑑𝑛𝑡1subscript𝑎0subscript𝑑𝑛0f(\mu)=\sum\limits_{n=0}^{\infty}d_{n}2^{-n},\quad\text{ }\quad d_{n}:=a_{t}d_{n}(t)+a_{t-1}d_{n}(t-1)+\dots+a_{0}d_{n}(0).

, dn(q)=0subscript𝑑𝑛𝑞0d_{n}(q)=0 , n𝑛n q𝑞q . p𝑝p

\bullet k=k(p):=2t+p𝑘𝑘𝑝assignsuperscript2𝑡𝑝k=k(p):=2^{t+p}.

\bullet m=m(p):=2p(2t1)𝑚𝑚𝑝assignsuperscript2𝑝superscript2𝑡1m=m(p):=2^{p}(2^{t}-1) — , k𝑘k, dm(t)0subscript𝑑𝑚𝑡0d_{m}(t)\neq 0.

\bullet s=s(p):=2p(2t1)2p1𝑠𝑠𝑝assignsuperscript2𝑝superscript2𝑡1superscript2𝑝1s=s(p):=2^{p}(2^{t}-1)-2^{p-1} — , m𝑚m, ds(t)0subscript𝑑𝑠𝑡0d_{s}(t)\neq 0.

{2sf(μ)}={n=0dn2sn}={dm2sm+n=kdn2sn}.superscript2𝑠𝑓𝜇superscriptsubscript𝑛0subscript𝑑𝑛superscript2𝑠𝑛subscript𝑑𝑚superscript2𝑠𝑚superscriptsubscript𝑛𝑘subscript𝑑𝑛superscript2𝑠𝑛\{2^{s}f(\mu)\}\ =\ \left\{\sum\limits_{n=0}^{\infty}d_{n}2^{s-n}\right\}\ =\ \left\{d_{m}2^{s-m}+\sum\limits_{n=k}^{\infty}d_{n}2^{s-n}\right\}.

,

|n=kdn2sn|<(1)|dm|2sm<(2) 1/2.superscriptsubscript𝑛𝑘subscript𝑑𝑛superscript2𝑠𝑛1subscript𝑑𝑚superscript2𝑠𝑚212\left|\sum\limits_{n=k}^{\infty}d_{n}2^{s-n}\right|\ \overset{(1)}{<}\ |d_{m}|2^{s-m}\ \overset{(2)}{<}\ 1/2.

(1) (2) , .

. dn(q)subscript𝑑𝑛𝑞d_{n}(q) n𝑛n q𝑞q (q!)2superscript𝑞2(q!)^{2}.

, D=D(f)𝐷𝐷𝑓D=D(f) , |dn|Dsubscript𝑑𝑛𝐷|d_{n}|\leq D n𝑛n. (2) , . . |dm|2smD22p1<1/2subscript𝑑𝑚superscript2𝑠𝑚𝐷superscript2superscript2𝑝112|d_{m}|2^{s-m}\leq D\cdot 2^{-2^{p-1}}<1/2 p𝑝p. (1) , p𝑝p

|n=kdn2sn|Dn=k2sn=D2s+1k=D2sm+12p< 2sm|dm|2sm.superscriptsubscript𝑛𝑘subscript𝑑𝑛superscript2𝑠𝑛𝐷superscriptsubscript𝑛𝑘superscript2𝑠𝑛𝐷superscript2𝑠1𝑘𝐷superscript2𝑠𝑚1superscript2𝑝superscript2𝑠𝑚subscript𝑑𝑚superscript2𝑠𝑚\left|\sum\limits_{n=k}^{\infty}d_{n}2^{s-n}\right|\ \leq\ D\sum\limits_{n=k}^{\infty}2^{s-n}\ =\ D\cdot 2^{s+1-k}\ =\ D\cdot 2^{s-m+1-2^{p}}\ <\ 2^{s-m}\ \leq\ |d_{m}|2^{s-m}.

, dm(t)0subscript𝑑𝑚𝑡0d_{m}(t)\neq 0 dm(q)=0subscript𝑑𝑚𝑞0d_{m}(q)=0 q<t𝑞𝑡q<t, dm=atdm(t)0subscript𝑑𝑚subscript𝑎𝑡subscript𝑑𝑚𝑡0d_{m}=a_{t}d_{m}(t)\neq 0. ∎

. ( . .) q𝑞q. q=0𝑞0q=0 d0(0)=10!2subscript𝑑001superscript02d_{0}(0)=1\leq 0!^{2}.

dn(q+1)1+q2dn(q).subscript𝑑𝑛𝑞11superscript𝑞2subscript𝑑𝑛𝑞d_{n}(q+1)\leq 1+q^{2}d_{n}(q).

. w:=(w1,,wq+1)assign𝑤subscript𝑤1subscript𝑤𝑞1\vec{w}:=(w_{1},\dots,w_{q+1}), n=2w1+2w2++2wq+1𝑛superscript2subscript𝑤1superscript2subscript𝑤2superscript2subscript𝑤𝑞1n=2^{w_{1}}+2^{w_{2}}+\dots+2^{w_{q+1}}. w𝑤\vec{w}, , . w𝑤\vec{w}, , ‘ ’. f(w)=v:=(v1,,vq)𝑓𝑤𝑣assignsubscript𝑣1subscript𝑣𝑞f(\vec{w})=\vec{v}:=(v_{1},\dots,v_{q}), n=2v1+2v2++2vq𝑛superscript2subscript𝑣1superscript2subscript𝑣2superscript2subscript𝑣𝑞n=2^{v_{1}}+2^{v_{2}}+\dots+2^{v_{q}}. , f(w)𝑓𝑤f(\vec{w}) w𝑤\vec{w} ; f𝑓f. w𝑤\vec{w} f(w)𝑓𝑤f(\vec{w}) ‘ ’ ‘ - ’. ‘ ’ q𝑞q . ‘ - ’ , q𝑞q . v𝑣\vec{v}, n=2v1+2v2++2vq𝑛superscript2subscript𝑣1superscript2subscript𝑣2superscript2subscript𝑣𝑞n=2^{v_{1}}+2^{v_{2}}+\dots+2^{v_{q}}, q2superscript𝑞2q^{2} f𝑓f. . ∎

. q=0𝑞0q=0 d0(0)=10!2subscript𝑑001superscript02d_{0}(0)=1\leq 0!^{2}. q1𝑞1q\geq 1 dn(q)=r=0dn2r(q1)subscript𝑑𝑛𝑞superscriptsubscript𝑟0subscript𝑑𝑛superscript2𝑟𝑞1d_{n}(q)=\sum\limits_{r=0}^{\infty}d_{n-2^{r}}(q-1).

, q𝑞q , :

n𝑛n q2superscript𝑞2q^{2} r0𝑟0r\geq 0 , dn2r(q1)0subscript𝑑𝑛superscript2𝑟𝑞10d_{n-2^{r}}(q-1)\neq 0.

. n𝑛n, dn(q)0subscript𝑑𝑛𝑞0d_{n}(q)\neq 0:

n=2wk+2wk1++2w1, wk>wk1>>w10 kq.formulae-sequenceformulae-sequence𝑛superscript2subscript𝑤𝑘superscript2subscript𝑤𝑘1superscript2subscript𝑤1 subscript𝑤𝑘subscript𝑤𝑘1subscript𝑤10 𝑘𝑞n=2^{w_{k}}+2^{w_{k-1}}+\dots+2^{w_{1}},\quad\text{ }\quad w_{k}>w_{k-1}>\dots>w_{1}\geq 0\quad\text{ }\quad k\leq q.

w0=1subscript𝑤01w_{0}=-1. n2r<0𝑛superscript2𝑟0n-2^{r}<0 r>wk𝑟subscript𝑤𝑘r>w_{k}, ,

i=1,2,,k𝑖12𝑘i=1,2,...,k q𝑞q r[wi1+1,wi]𝑟subscript𝑤𝑖11subscript𝑤𝑖r\in[w_{i-1}+1,w_{i}] , dn2r(q1)0subscript𝑑𝑛superscript2𝑟𝑞10d_{n-2^{r}}(q-1)\neq 0.

, ,

i=1,2,,k𝑖12𝑘i=1,2,...,k r[wi1+1,wiq]𝑟subscript𝑤𝑖11subscript𝑤𝑖𝑞r\in[w_{i-1}+1,w_{i}-q] dn2r(q1)=0subscript𝑑𝑛superscript2𝑟𝑞10d_{n-2^{r}}(q-1)=0.

, , 2wi2r=2wi1+2wi2+2rsuperscript2subscript𝑤𝑖superscript2𝑟superscript2subscript𝑤𝑖1superscript2subscript𝑤𝑖2superscript2𝑟2^{w_{i}}-2^{r}=2^{w_{i}-1}+2^{w_{i}-2}\dots+2^{r} wirqsubscript𝑤𝑖𝑟𝑞w_{i}-r\geq q , 2wi1superscript2subscript𝑤𝑖12^{w_{i-1}} 2wi<2wi+1superscript2subscript𝑤𝑖superscript2subscript𝑤𝑖12^{w_{i}}<2^{w_{i+1}}. n2r𝑛superscript2𝑟n-2^{r} q1𝑞1q-1 . , dn2r(q1)0subscript𝑑𝑛superscript2𝑟𝑞10d_{n-2^{r}}(q-1)\neq 0. ∎


.

, n=0bn22nsuperscriptsubscript𝑛0subscript𝑏𝑛superscript2superscript2𝑛\sum\limits_{n=0}^{\infty}b_{n}2^{-2^{n}} {bn}subscript𝑏𝑛\{b_{n}\} , .

, {an}subscript𝑎𝑛\{a_{n}\} .

q𝑞q. m𝑚m q𝑞q- , m𝑚m q𝑞q {ai}subscript𝑎𝑖\{a_{i}\}: m=ai1+ai2++aiq𝑚subscript𝑎subscript𝑖1subscript𝑎subscript𝑖2subscript𝑎subscript𝑖𝑞m=a_{i_{1}}+a_{i_{2}}+\dots+a_{i_{q}}. ( , m=a2+a2𝑚subscript𝑎2subscript𝑎2m=a_{2}+a_{2} 2- ).

{ai}subscript𝑎𝑖\{a_{i}\} q𝑞q- , M𝑀M q𝑞q- a𝑎a, b𝑏b c𝑐c, M𝑀M ( . . , ba>M𝑏𝑎𝑀b-a>M cb>M𝑐𝑏𝑀c-b>M).

{ai}subscript𝑎𝑖\{a_{i}\} , q𝑞q- q𝑞q.

, ai=isubscript𝑎𝑖𝑖a_{i}=i 1- , , 1- . , 2isuperscript2𝑖2^{i} .

{an}subscript𝑎𝑛\{a_{n}\} q𝑞q- , n𝑛n q𝑞q ( ) , n𝑛n ( , , q𝑞q). - . q𝑞q n𝑛n dn(q)subscript𝑑𝑛𝑞d_{n}(q) n𝑛n q𝑞q {ai}subscript𝑎𝑖\{a_{i}\} ( ). , dn(q)subscript𝑑𝑛𝑞d_{n}(q)n=ai1++aiq𝑛subscript𝑎subscript𝑖1subscript𝑎subscript𝑖𝑞n=a_{i_{1}}+\dots+a_{i_{q}} i1iqsubscript𝑖1subscript𝑖𝑞i_{1}\leq\dots\leq i_{q}. {ai}subscript𝑎𝑖\{a_{i}\} q𝑞q- , Cqsubscript𝐶𝑞C_{q} , dn(q)<Cqsubscript𝑑𝑛𝑞subscript𝐶𝑞d_{n}(q)<C_{q} n𝑛n.

{ai}subscript𝑎𝑖\{a_{i}\} , q𝑞q- q𝑞q.

ai=isubscript𝑎𝑖𝑖a_{i}=i 2- . , n𝑛n n/21𝑛21n/2-1 , . . dn(2)n/21subscript𝑑𝑛2𝑛21d_{n}(2)\geq n/2-1. , 2isuperscript2𝑖2^{i} .

.

. {an}subscript𝑎𝑛\{a_{n}\} , n=0bn2ansuperscriptsubscript𝑛0subscript𝑏𝑛superscript2subscript𝑎𝑛\sum\limits_{n=0}^{\infty}b_{n}2^{-a_{n}} {bn}subscript𝑏𝑛\{b_{n}\} .

, ( , ):

n=0n22n,n=02n2n,n=02[1,1n],n=02fn,superscriptsubscript𝑛0𝑛superscript2superscript2𝑛superscriptsubscript𝑛0superscript2𝑛superscript2𝑛superscriptsubscript𝑛0superscript21superscript1𝑛superscriptsubscript𝑛0superscript2subscript𝑓𝑛\sum\limits_{n=0}^{\infty}n2^{-2^{n}},\quad\sum\limits_{n=0}^{\infty}2^{n-2^{n}},\quad\sum\limits_{n=0}^{\infty}2^{-[1,1^{n}]},\quad\sum\limits_{n=0}^{\infty}2^{-f_{n}},

fn+2=fn+1+fnsubscript𝑓𝑛2subscript𝑓𝑛1subscript𝑓𝑛f_{n+2}=f_{n+1}+f_{n}, f0=f1=1subscript𝑓0subscript𝑓11f_{0}=f_{1}=1 — .

,

.


.

[AS03] Jean-Paul Allouche and Jeffrey Shallit, Automatic Sequences: Theory, Applications, Generalizations, Cambridge University Press, Cambridge, 2003.

[Sko02] . , , http://www.turgor.ru/lktg/2002/problem5.ru/index.php.

[Fel83] . , , , N7 (1983), 2–7.

[Gal80] . , , , . , 27:2 (1980), 175–183.

[KR01] . . , ? , , 2001.

[Mah29] K. Mahler, Arithmetische Eigenschaften der Lösungen einer Klasse von Funktionalgleichungen, Mathematische Annalen, 1 (1929) 342–366.

[Nis96] K. Nishioka, Mahler Functions and Transcendence, Lecture Notes in Math. 1631 (1996), Springer-Verlag, Berlin-New York.